İsrâîl adı (2)

 

Merneptah Steli’nden iki yüzyıl öncesine ait olabilecek başka bir parça daha var fakat "tartışmalı" bir eserdir. Bu “Berlin Kaidesi 21687”dir.

Berlin Kaidesi, Mısır bilimci Ludwig Borchardt tarafından 1913'te Mısırlı bir tüccardan alınan taş bir yazıttır.

Yazılı yüz kenarlardan kırılırken, oldukça büyük miktarda görüntü korunur. Üç tutsak sergileniyor, boyunlarından birbirine bağlı ve klasik Mısır Batı Asya formunda (Orta Doğuluların genel bir tasviri) tasvir ediliyor. Her mahkûmun menşe ülkesini hiyeroglif yazıyla etiketleyen karşılık gelen bir “isim halkası” vardır.

2001 senesinde Alman Mısırolog Manfred Görg müze deposunda bu kırık heykel kaidesini tekrar keşfeder ve hiyeroglifleri deşifre eder etmez büyük bir şaşkınlık yaşar. Meslek arkadaşları Peter Van der Veen ve Christoffer Theis ile birlikte sembolleri analiz eder ve hepsi de üçüncü kabartmanın okunuşunu “İsrail” olarak yorumlar. Paleograflar tarafından yazıya verilen tarih M.Ö. 1360-1400 arasıdır. Bu tarih İsrail’in bahsi geçtiği diğer bir yazıt olan Mernepta Steli’ne göre yaklaşık 200 sene daha eskidir.

Peter van der Veen, Christoffer Theis ve Manfred Görg, “Israel in Canaan (Long) Before Pharaoh Merenptah? A Fresh Look at Berlin Statue Pedestal Relief 21687” 2010 yılındaki adını andığımız makalelerinde bunu konu edinmişlerdir.

Görg, bozuk ismin “İsrail” için arkaik bir form olarak okunmasını önerdi ve bunun olabileceğini savundu.

Ondokuzuncu Hanedanlık döneminde daha önceki bir listeden kopyalanmıştır. Manfred Görg’ün okuma önerisi Almanca olduğu için pek ilgi görmedi,  İki bilim adamı, Bryant Wood ve James Hoffmeier, Görg'ün önerisini kısaca tartıştılar; 2010’yılındaki makale ikna edici gibi görünüyor.

2010’daki makele için bknz.

https://journals.uair.arizona.edu/index.php/jaei/article/view/83

Paleograflar tarafından belirlenen tarih fevkalade önemlidir. “İsrail” çıkış öncesi bir “ulus” olarak ortaya çıkamayacağına göre bu tasvir çıkışın M.Ö. 1360-1400 senesinden önce gerçekleşmiş olduğunu işaret eden güçlü bir delildir.

Soldaki ilk halkada, Pentapolis'in bir parçası olarak genellikle Filistliler tarafından işgal edilen kıyı kentine atıfta bulunarak açıkça “Aşkelon” yazıyor. Ortadaki halkada açıkça “Kenan” yazıyor. Sağdaki kırık isim yüzüğü söz konusu olandır. Yüzüğün sağ üst kısmındaki eksik hiyeroglif harfinin ne olduğu konusunda bazı tartışmalar oldu. Levhanın baş çevirmenlerinden biri olan Prof. Manfred Görg İsrail ismini önermiştir.

 

 

Berlin Kaidesinin 3D yazıcı ile yeniden çizimi;

 

 

 

 

Okunuşun doğruluğun teyidi Merneptah Steli’ne benzer “Kenan”, “Aşkelon” adları geçmiş olmasıdır.