QUREYŞ'İN İZİ (3)

 

Yine başka bir “Yasal Metin” Sebetik Musned yazıtta Qureyş kelimesine rastlıyoruz, Dar el-Şukr olarak tasnif edilmiş, Bāfaqīh ve Robin (1979), Bron ve Gajda (2005) yazıta işaret ederler. Beni Huşeyş (بني حشيش)’te “شبام الغراس” Şibêm el-Girâs’ta bulunmuştur.

 

Yazıt Resim 3

 

Kitabenin Latince transkripsiyonu

[Fransızca çevirisi]

1  [... ...] 2  [... ...]lhn ʾrs¹m[n ....]rt hgrn [S²]bmm bn (b)[... ...]w-wrq b-kl [... ...]rmm[... ...] w-ʾb[... ...]y-hmw yqrʾnn [... ...]  3  [... ...]w-ʿḏr ʿḏrm w-[....]ws³ʿ w-mnʿ w-htlfn w-s¹tydʿn ʾns¹ yqrʾn [... ...]hnt ʾnṯn qrs²t (𐩤𐩧𐩦𐩩) ʾlh Ḫs¹ʾm[ ...]y ḏn ʿl[m]n w-[... ...]       4  [... ...]ʿn w-yhyfʿnn ʿlmy ʾmlkm w-ʾqwlm ḏ-b-hmw s¹tʿlmy qrs²t (𐩤𐩧𐩦𐩩) w[... ...]nt bny S¹ḫymm w-Rs¹mm w-nkwrn w-kl [... ...] 5  [... ...]ḫdʿm w-ḏ-ʾl yhknnn ʾhn-m[w] ʿ*k*rw l-yknnn w-yfʿ bn wʿln ʾmh-hw qrs²t (𐩤𐩧𐩦𐩩)ʾlhn w-kl ʾs¹ṭr-hn w-ʿlmy-hn w-myfʿ-[hn] w-b— 6  [... ...]mfqn w-s²ftn w-kl ʿlmy s¹tʿlmy l-qrs² (𐩤𐩧𐩦) w-ġnyn w-ws³q l-ywfynn l-qrs²t(𐩤𐩧𐩦𐩩) ʾlh Ḫs¹ʾm w-ḏ-ʾʿḏr-hn w-mlkn f-rʾ wzʾ s²ft w- 7  [... ...]nn b-ʿly hnt ʾnṯn qrs²t(𐩤𐩧𐩦𐩩) ʾl[hn] l-ḍrʿn-hn bn[..] w-qrʾy b-hmw ʿlm w-s¹fḥ mlkn l-qrs²t(𐩤𐩧𐩦𐩩) ʾlhn w-bnt-hn w-ḏ-ʾʿḏr-hn l-qrs² (𐩤𐩧𐩦) b-kl ʾ— 8  [... ... bny S¹ḫy]mm w-Rs¹mm w-[nkw]rn b-qdmy ḏn ʿl[mn ]bn kl ḏ-ys¹tʿlmnn b-ʾṯr ḏn ʿlmn w-mn ḏ-ynhḍn w-hʿf[..] b-ʿly ḏn mfqn w-ts³ʿn w-ʿlmn 9  [... ...]n[... ...]ḥl[...]ṭ... ...hw[... ... ḏ]n ʿlmn b[... ...]

1  [... ...] 2  [... ...], Yarsumites, [... ...] de la ville de Šibām, depuis [... ...] et pièces de monnaie dans tout [... ...] qu'ils ordonnent [... ...] 3  [... ...] descendants des descendants [... ...] l'homme qui commande ordonnera, interdira, détruira et demandera la faveur (?) [... ...] ces femmes, trésorières du dieu de Ḫasaʾ [... ...] cet acte et 4  [... ...] qu'ils produisent les documents des rois et des qayls par lesquels ils ont reconnu les trésorières et [... ...] banū Suḫaym et Rasam et les étrangers et tout [... ...] 5  [... ...] restrictif et ce qu'ils n'imposent pas; s'il est fait opposition, qu'ils soient notifiés à ses servantes, trésorières du dieu; et tous leurs écrits et leurs documents et [leurs] proclamations [... ...] 6  [... ...] documents contraignants et instructions et tous documents qu'ils ont reconnu pour gagner de l'argent, s'enrichir et amasser des biens, qu'ils soient garantis aux trésorières du dieu de Ḫasaʾ et à leurs descendants. Quant au roi, il continuera à promettre et à [... ...] 7  [... ... à la charge de ces femmes, trésorières du dieu, pour les soumettre [... ...] que le roi a signé et décrété pour les trésorières du dieu, leurs filles et leurs descendants, pour gagner de l'argent dans tous [... ...] 8  [... ... banū Suḫay]m et Rasam et les étrangers avant ce document, de tous ceux qui (le) reconnaîtront après ce document. Et celui qui conteste et efface (?) ce document contraignant, cette directive et ce document 9  [... ...] ce document [... ...]

 

Yazıt resim 3 “qrs²t” olarak adlandırılan ve “Tanrının Hazinecileri" olarak kabul edilen bir kadın kategorisiyle ilgilidir.

Yazıt resmi ile ilgili şu linke bakılabilir;

http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=350123136&recId=7366

Yazıttaki “qrs²t”e önerilen anlamların içinde “Para Kazanmak”, “Para Biriktirmek” anlamı önerilmiş (Muhammed A. Bafakîh ve Christian J. Robin (1979) veya kelimenin Yemen dilinde (Sebê) “Sığır koruyucusu, bekçisi veya Çoban” (القراش-القارشه = البهائم) anlamına geldiğini ileri sürmüşler. (bknz. « Inscriptions inédites de Yanbuq (Yémen démocratique) », dans Raydān, 2, 1979, pp. 15-76 (résumé en langue arabe : pp. 25-27 de la partie en langue arabe) (en collaboration avec Muḥammad Bāfaqīh).

Çoban anlamını Bafakîh ve Robin, Yazıt “RES 4664” 1’e göre “[.]r(s²t)” okuyuşuyla ileri sürmüşlerdir. RES 4664, 1, parçalıdır ve okunması tahmine dayanmaktadır.

Yine Sebetik Musned bir yazıt BR-Yanbuq 28/1 "guardians of the cattle" (Resim Yazıt 5) şeklinde okunmuş buna itiraz edilmiştir. RES 3945 (http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=377878639&recId=7349&vM=yes ) yazıtında “Merâ”, “Sığır” anlamında kelimeler geçmektedir. Yani “Çoban” anlamı tartışmalıdır ve eski ve eksik bir okumadır.

 Schm/Mārib 3 (Resim Yazıt 4) Yazıtı da bu şekildedir;

Yazıt Resim 4

Yazıt Resim 4’ün Latinize edilmesi aşağıdaki gibidir;

1  Yqdmʾl bn Ẓwrqrʾ Qrs² (𐩤𐩧𐩦)

2  Yrs¹(m)

İlgili link;

http://dasi.cnr.it/index.php?id=30&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=146644994&recId=9073&mark=09073%2C001%2C004

Yrs¹m bir kabilenin adıdır, buradaki Qrs² (𐩤𐩧𐩦)’de “Sayman”, “Hazineci” olarak okunabilir (Darü'l-Şukr metnindeki qrs²t bu nedenle tanrının “hazinecileri” olarak kabul edilir (Bron ve Gajda 2005; ayrıca bkz. YM 17189) metni.). Yazıt “جبل البلق”ta bulunmuştur:

 

 Yazıt Resim 5

BR-Yanbuq 28 şeklinde adlandırılmıştır,

Bu yazıtta da durum aynıdır;

 

Aşağıdaki okuma önerilmiştir;  

 

Latince Transkipi	Arapça Transkipi
1  ʿly w-Gblt qrs²t— (𐩤𐩧𐩦𐩩) 2  y Brlm ḏ-Yzʾn	1  علي / و جبلت / قرشتي 2  برلم / ذ يزان

 

Ali ve Cebel, “برلم” Zu Yazân'ın parasının “sayman”ıdır. “برلم” bir uyluk veya başka bir şey olabilir.

Buraya kadar Yazıtlar üzerinden “Qureyş” kelimesinin izini sürdük, Kuzey kaynaklı Semitik kaynaklar dışında Güney Kaynaklı Somut yazıtlar ile iki anlam öne çıkmış oldu. Kuzey Kaynaklı Semitik kaynaklar “Köpek Balığı” konusunda hem fikir gibi, Güney Kaynaklı Yazıtlarda “Sayman”, “Hazineci-ler”,  anlamı belirgin. Qureyş Sûresinin bağlamı da “Kervan Ticareti” ile ilintilidir.

 

 “رِحْلَةَ” kelimesinin de ticari bir bağlamı vardır; “Kervan Yükü” anlamı tercih edilebilir.

“وَقَالَ لِفِتْيَانِهِ اجْعَلُوا بِضَاعَتَهُمْ فٖى رِحَالِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَعْرِفُونَهَا اِذَا انْقَلَبُوا اِلٰى اَهْلِهِمْ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ” (12:62).

“فَلَمَّا جَهَّزَهُمْ بِجَهَازِهِمْ جَعَلَ السِّقَايَةَ فٖى رَحْلِ اَخٖيهِ ثُمَّ اَذَّنَ مُؤَذِّنٌ اَيَّتُهَا الْعٖيرُ اِنَّكُمْ لَسَارِقُونَ” (12:70).

“قَالُوا جَزَاؤُهُ مَنْ وُجِدَ فٖى رَحْلِهِ فَهُوَ جَزَاؤُهُ كَذٰلِكَ نَجْزِى الظَّالِمٖينَ” (12:75).

“اٖيلَافِهِمْ رِحْلَةَ الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ” (106:2).

Yine “الشِّتَاءِ وَالصَّيْفِ” Yaz ve Kış Kervan seferlerinin Yemen ve Şam’a yapıldığı tarihsel bilgiler arasında yer almaktadır.

Sonuç olarak, Qureyş’in olası karşılığı “Sayman”, “Hazineci” gibi anlamalara gelebilir, ya da yazının başında Üçüncü görüş olarak alıntıladığımız “قَرَّشَ يُقَرِّشُ”dan “التفتيش” yani “denetleme” veya “Denetmen” anlamına. Bu belki de Fihr b. Mâlik’in yaptığı bir işti “Sayman”, “Hazinedar” veya “Denetmen”. Kabilede ataya nisbetle bu adı aldı. Veya Qureyş’in “ticaret”le yoğunlaşması sebebiyle bu ad verildi. “Köpek Balığı”nın Totemi dolayısıyla bu adı aldıkları bize uzak bir görüş olarak gelmektedir. Fakat Fihr’e “Köpek Balığı” lakabı verilmiş olabilir.

Daha önceki yazılarımızda Ptolemy’de belirlediğimiz konumlarla birlikte harita üzerinde buluntuların olası yerleri aşağıdaki gibidir.

           Not: Ptolemy'nin Koordinatları ve Modern revizyonu ilerde başka bir yazının konusu olacaktır.