Yöntem

Bu çalışma İsrâil ve İsrâil Oğularının, Ya ‘qûb Oğullarının, Mısır Ülkesinde başlayan olayları “Sadece” Qur’ân’ı Kerim temel alarak İsrâil’in kimliğini açığa çıkartmak, öyküdeki kopuklukları gidermek amacını taşımaktadır. Ayet-i Kerimelerden bolca örnek verme nedenimiz olayın bütününü vermek istememizdir. Qur’ân’dan çıkarımlarımız dışında yorumlarımızı destekleyecek kanıtlara yer verilmemiştir. Sadece Qur’an kaynak alınmıştır. Çalışmanın değerlendirilmesi bu prensip üzerinden yapılmalıdır.

1.Meryem Sûresi Akış

ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا (2)

يَرِثُنِي وَيَرِثُ مِنْ آلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا (6)

يَايَحْيَى خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ صَبِيًّا (12)

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا (16)

يَاأُخْتَ هَارُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا (28)

ذَلِكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ (34)

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا (41)

وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا (49)

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا (51)

وَوَهَبْنَا لَهُ مِنْ رَحْمَتِنَا أَخَاهُ هَارُونَ نَبِيًّا (53)

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا (54)

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا (56)

أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا (58)” Bak. 3:36

İsrâîl adının geçtiği yerlerden biri Meryem Sûresidir.

Akışta sırasına göre Zekeriyyâ, Yahyâ, Meryem, Îsâ, İbrâhîm, İshâq, Ya‘qūb, Mûsâ, Hârûn, İsmâîl, İdrîs, Âdem, Nûh ve İsrâil adları geçmektedir.

[1]آلِ يَعْقُوبَ Zekeriyyâ, Yâhyâ ile ilişkili anlatılmış, İbrâhim’e, İshâk, Ya‘qûb,[2] Mûsâ’ya da ağabeyi Hârûn hibe edilmiştir, Meryem Hârûn’un kızkardeşi[3] olarak, Îsâ ise Meryem’in oğlu olarak belirtilmiştir. İsmâîl[4] ve İdrîs [5] akışta belirli biriyle ilişkilendirilmemiştir. Sıralama kronolojik değildir.

Yine akışta Âdem, Nûh, İbrâhim ve İsrâil’in soylarına vurgu yapılmıştır. Burada sanki bir sıralama yapılmış gibidir. Âdem à Nûh à İbrâhim à İsrâil.

Sonuç 1:

Âdem à Nûh à İbrâhim à İsrâil sıralaması akla yatkın gözükmektedir.

1.a. اسريل adı

وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ

58. Ayet-i Kerîme’de İbrâhîm’in ve İsrâîl’in soyundan bahsetmektedir. Kimdir bu إِسْرَائِيلَ soyu kimlerdir? Bu yazıda bu soruya cevab bulmaya çalışacağız.

Adın Kendisiyle başlayalım;

اسريل

1.b. اسريل Adının yazılışı ve Kadîm Mushaf’lar

Paris Milli Ktp.-Arabe 399 (اسريل)

Berlin Kodex Wetzstein II 1913 (اسريل)

Berlin Eyalet Ktp MS 1819 (اسريل)

Topkapı Sarayı Emanet-13 (اسريل)

ondra-Britanya Ktp. Or. 2165 (اسريل)

Topkapı Sarayı Medine Nr1 (اسريل)

Nuruosmaniye 4036&4037 (اسريل)

Rampur Raza (اسريل)

TİEM-Türk İslam Eserleri Müzesi (اسريل)

Topkapı Sarayı HS 44/32 (اسريل)

Tubingen Üniv. Ktp. Ma VI 165 (اسريل)

Topkapı Sarayı 50386 Karatay (اسريل)

taatsbibliothek zu Berlin: gr.2" Zu 5956 (اسريل)

Universitätsbibliothek Tübingen: Ma VI 165 (اسريل)

Private library of Sherif ʿAbdarraḥmān b. Zīdān (Meknes, MA) (اسريل)

Cambridge University Library (Cambridge, GB) (اسريل)

Sonuç 1.b:

اسريل adının yazımında bizim görebildiğimiz kadarıyla farklı bir yazım yoktur.

1.c. اسريلAdının Okunuşu;

Sonuç 1.c:

Adın okunuşunda çoğunluk Hafs qıraatına uygun okumuştur.

1.d. اسريلAdının ayetteki İrabı;

وَ Bağlaç harfidir. مِنْ ذُرِّيَّةِ Min edatı ذُرِّيَّةِ adını etkilemekte. “Soyundan” anlamını vermektedir. Aynı zamanda ذُرِّيَّةِ tamlanandır, اِبْرٰه۪يمَ tamlayandır. Olup gayri munsarif olduğu için esre almamıştır. Çünkü kendisinde hem alemlik (özel isim olma vasfı) ve hem de ucmelik vasfı (yani Arapça olmama vasfı) bulunmaktadır.

اِسْرَٓائ۪لَ atıf harfi وَ ’la اِبْرٰه۪يمَ ’e matuftur. Atıf harflerinden biri kullanılarak iki kelimeyi veya iki cümleyi birbirine bağlamaya atf-ı nesak denir. Atıf harfinden önce gelene matufun aleyh, sonra gelene matuf denir. Matuf ve matufun aleyh arasında îrab bakımından, sıyga bakımından, cümlelerin haberî veya inşâî olması bakımından uyum olur. Mana bakımından aralarında uygunluk varsa fiil isme atfedilebilir. و : Matuf ve matufun aleyhin hükümde ortak olduğunu belirtir. İkisi arasında tertip olduğunu göstermez. Vav ile yapılan atıfta matuf ve matufun aleyh yer değiştirebilir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi).

Sonuç 1.d.

İrab’ta İbrâhim ve İsrâil “vav” bağlacıyla “Soy” kelimesine bağlanmaktadır.

1.e. اسريلAdının Ayet içinde değerlendirilmesi;

“ أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا (58)”

Şöyle anlam verilebilir;

İşte Nebilerden Allah’ın onların üzerine in’am ettiği Adem’in soyundan, Nûh’la birlikte taşıdıklarımızın soyundan, İbrahîm ve İsrâilin soyundan…. o kimseler.

2. Alî İmrân 93

“كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلًّا لِبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (93)”

2.a. اسريل adı ve لبني اسريل

Paris Milli Ktp.-Arabe 328 (اسريل, لبني اسريل )

Paris Milli Ktp.-Arabe 399 (اسريل, لبني اسريل )

Paris Milli Ktp.-Arabe 5122 (اسريل, لبني اسريل )

Berlin Kodex Wetzstein II 1913 (اسريل, لبني اسريل )

Kahire el-Meşhedü'l Hüseynî (اسريل, لبني اسريل )

Bibliothèque nationale de France: Arabe 328 (a) (اسريل, لبني اسريل )

Staatsbibliothek zu Berlin: Wetzstein II 1913 (Ahlwardt 305) (اسريل, لبني اسريل )

Staatsbibliothek zu Berlin: Wetzstein II 1920 (Ahlwardt 308) (اسريل, لبني اسريل )

Österreichische Nationalbibliothek: Cod. mixt. 917 (اسريل, لبني اسريل )

Sonuç 2.a.

Kadîm Mushaflarda tarafımızdan farklı bir yazım tespit edilememiştir.

2.b. Okuyuş

Sonuç 2.b.

3:93 okuyuşunda ağırlık Hafs qıraatidir.

2.c. İrab

وكل مبتدأ، وجملة كان حلًّا خبره: كل (küll): "Her biri" anlamında bir isimdir ve mübteda (başlangıç) pozisyonundadır, yani cümlenin öznesidir. Burada bir cümleyi başlatan ana unsur olarak kullanılır. “Her yiyecek” veya “tüm yiyecek” anlamındadır. كان (kâne): Bu, "idi" anlamında olan bir fiildir, kâne fiili ism-i kâne (özne) ve haber-i kâne (yüklem) ile kullanılır. Ancak burada kâne fiili cümlenin haberini oluşturur. حلًّا (hillen):[6] "helâl" anlamına gelen bir isimdir. Burada, hal (durum, bağlam) anlamında kullanılmakta ve haberin ne olduğunu açıklamaktadır. Ve bağlacı ile gelen ikinci cümlede ise kâne fiili bir yüklemdir ve cümlenin haber kısmını oluşturmaktadır. Burada kâne fiilinin haberi, bir helâl anlamında kullanılan “hillen” kelimesidir. وكان فعل ماض: Ve kâne: "Ve kâne" fiilidir ve geçmiş zaman fiilidir. Fiil-i mazi (فعل ماض): "Kâne", Arapça'da geçmiş zaman fiilidir. "Oldu" ya da "idi" anlamına gelir. واسمها مستتر تقديره: هو: Ve ismuhâ mustetir takdîruhu: huve: Fiilin faili (öznesi) gizli olup takdiri "o" (huve) anlamındadır. İsmi mustetir: İsminin gizli olduğu ve öznenin "O" olduğu belirtiliyor. Bu, cümlede açıkça söylenmeyen ama anlaşılan bir özne olduğunu ifade eder. وحلًّا خبرها: Ve Hillen: "Hillen" fiilinin, cümlenin haberi olduğu belirtiliyor. Yani "helal idi" anlamına gelen bu fiil, cümlenin temel anlamını veriyor. إسرائيل (İsrâ'il) (بَنِي إِسْرَائِيلَ/genitif eril çoğul isim) : Burada, bir isim olarak geçmektedir. Bu kelime muddafun ileyh (eklemeli isim) pozisyonundadır. إلا ما حرم إسرائيل على نفسه ise إلا: استثناء أداة (istisna edatı) olup, bir istisna durumu yaratır. Yani "hariç" veya "hariç tutarak" anlamına gelir. ما: اسم موصول (ilgi zamiri) olup, İstisna durumunda kullanılır ve مَن ile benzer bir yapıdadır. حرم: Bu fiil, "yasakladı" veya "haram kıldı" anlamındadır (3. şahıs eril tekil ). Burada إسرائيل öznesine atıfta bulunur. إسرائيل: فاعل (özne) konumundadır. Fiilin kim tarafından yapıldığını gösterir. على نفسه: على: Bir harf-i cer olup, "üzerinde" veya "hakkında" anlamına gelir. نفسه: "Kendisi" anlamında bir zamirdir (3. şahıs eril zamir) ve burada جار ومجرور (cer ve mücerred) durumu yaratır. Bu ifade, حرم fiiline bağlıdır ve yasaklanan şeyin kime ait olduğunu belirtir. حرم: "Haram idi" cümlesi, "ما" kelimesinin sılasıdır (onu tamamlayan cümledir) ve i'rab açısından bir yeri yoktur. Haber: Cümlede özne ve yüklemi birbirine bağlayan kısım olup burada helal olma anlamını taşıyor. ولبني إسرائيل جار ومجرور متعلقان بقوله:: Ve li-benî isrâîl cer ve mecrur muta‘allikân bi kavlihi: hillen: "Beni İsrail" (İsrail Oğulları-Eril çoğul) tamlaması, cer ve mecrur bir yapı olup "hillen" (helal idi) fiiline bağlıdır. Cer ve mecrur: "İsrail Oğulları için" anlamını verir. Bu tamlama, "helal idi" fiili ile bağlantılıdır ve kime helal olduğunu belirtir. Cümle, İsrail'in kendisine haram kıldığı şeylerin hariç tutulduğunu ifade eder. İstisna aracı (إلا) ve ilgi zamiri (ما) ile birlikte, yasaklama fiili (حرم) ve özne (إسرائيل).

Veya şöyle;

Sonuç 2.c.

Cümlenin öznesi (Fâil) İsrâil adın da biridir. Yine İsrâil oğlulları için tüm taamlarının helâl olduğu anlamı çıkmaktadır. İstina olarak İsrail adındaki kişinin kendine haram kıldığı dışında, hariç veya sadece anlamı verilebilir.

Şöyle anlam verilebilir;

“Bütün Taamlar, Tevrat'ın nüzûlünden evvel İsrail Oğullarına helâl idi. İsrailin kendine[7] haram kıldığı şeyler müstesna…”

İsrâil bir kişidir. Beni İsrail’le (İsrâil Oğullarıyla) bir ilişkisi vardır.

Sonuç 1 ve 2.c.’nin değerlendirilmesi

Yukarıda Sonuç 1’de şöyle sonuç çıkarmıştık, Âdem [8] à Nûh à İbrâhim à İsrâil sıralaması akla yatkın gözükmektedir. Sonuç 2.c’de ise İsrâil bir kişidir. Beni İsrail’le (İsrâil Oğullarıyla) bir ilişkisi vardır.

Âdem à Nûh à İbrâhim à sıralaması, Nûh özelinde Qur’an’ın genel bağlamında şöyledir;

“وَنَادَى نُوحٌ ابْنَهُ وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَابُنَيَّ ارْكَبْ مَعَنَا وَلَا تَكُنْ مَعَ الْكَافِرِينَ (42) قَالَ سَآوِي إِلَى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْمَاءِ قَالَ لَا عَاصِمَ الْيَوْمَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِلَّا مَنْ رَحِمَ وَحَالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكَانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ (43) (11:43-43).

“وَنَادَى نُوحٌ رَبَّهُ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي وَإِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَأَنْتَ أَحْكَمُ الْحَاكِمِينَ (45) قَالَ يَانُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ فَلَا تَسْأَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْجَاهِلِينَ (46) ”

Qur’ân’a göre Nûh’un bir oğlu anlatımlarda vardır ve başka oğulları olduğu konusunda bir işaret yoktur.

“وَاَهْلَكَ اِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ وَلَا تُخَاطِبْنٖى فِى الَّذٖينَ ظَلَمُوا اِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ” (23:27).

“وَاَهْلَكَ اِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ اٰمَنَ وَمَا اٰمَنَ مَعَهُ اِلَّا قَلٖيلٌ” (11:40).

“ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ الدَّاخِلِينَ (10)” (66:10).

“وَنُوحًا اِذْ نَادٰى مِنْ قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَنَجَّيْنَاهُ وَاَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظٖيمِ” (21:76).

Qur’an Adem’in soyundan bahsederken “Nûh’la birlikte olanlar”dan bahsetmektedir.

اُولٰئِكَ الَّذٖينَ اَنْعَمَ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيّٖنَ مِنْ ذُرِّيَّةِ اٰدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْرَایٖٔلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا اِذَا تُتْلٰى عَلَيْهِمْ اٰيَاتُ الرَّحْمٰنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا” (19:58).

“وَآتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنِي إِسْرَائِيلَ أَلَّا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونِي وَكِيلًا (2) ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا (3)” (17:2,3).

“فَكَذَّبُوهُ فَاَنْجَيْنَاهُ وَالَّذٖينَ مَعَهُ فِى الْفُلْكِ وَاَغْرَقْنَا الَّذٖينَ كَذَّبُوا بِاٰيَاتِنَا اِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا عَمٖينَ” (7:64).

Kimdir bu gemide olanlar?

“[9]وَاَهْلَكَ اِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ اٰمَنَ وَمَا اٰمَنَ مَعَهُ اِلَّا قَلٖيلٌ” (11:40).

Ehli ve İnananlar

“وَاُوحِىَ اِلٰى نُوحٍ اَنَّهُ لَنْ يُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِكَ اِلَّا مَنْ قَدْ اٰمَنَ فَلَا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ” (11:36).

Fakat başka bağlamlarda Nûh’un soyundan bahsetmektedir.

“اِنَّا اَوْحَيْنَا اِلَيْكَ كَمَا اَوْحَيْنَا اِلٰى نُوحٍ وَالنَّبِيّٖنَ مِنْ بَعْدِهٖ وَاَوْحَيْنَا اِلٰى اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَعٖيسٰى وَاَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهٰرُونَ وَسُلَيْمٰنَ وَاٰتَيْنَا دَاوُدَ زَبُورًا” (4:163).

“وَوَهَبْنَا لَهُ اِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهٖ دَاوُدَ وَسُلَيْمٰنَ وَاَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسٰى وَهٰرُونَ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى الْمُحْسِنٖينَ” (6:84).

“وَلَقَدْ اَرْسَلْنَا نُوحًا وَاِبْرٰهٖيمَ وَجَعَلْنَا فٖى ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَكَثٖيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ” (57:26).

Karısı ve bir oğlu geride kalan Nûh’un soyunun nasıl devam ettiği açık değildir.

“وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ (83)” Saffat Sûresinde İbrahîm’in Nûh’un şiasından[10] olduğu belirtilmektedir.

Âdem à Nûh à İbrâhim à sıralaması “soyun” kimle devam ettiği açık olmasa da İbrâhîm’e uzanmıştır.

Nûh’un oğlu gibi İbrâhîm’in babası İnananlardan değildir.

“وَاِذْ قَالَ اِبْرٰهٖيمُ لِاَبٖيهِ اٰزَرَ اَتَتَّخِذُ اَصْنَامًا اٰلِهَةً اِنّٖى اَرٰيكَ وَقَوْمَكَ فٖى ضَلَالٍ مُبٖينٍ” (6:74).

“اِذْ قَالَ لِاَبٖيهِ يَا اَبَتِ لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنٖى عَنْكَ شَيْپًا” (19:42).

“اِذْ قَالَ لِاَبٖيهِ وَقَوْمِهٖ مَا هٰذِهِ التَّمَاثٖيلُ الَّتٖى اَنْتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ” (21:52).

“وَاِذْ قَالَ اِبْرٰهٖيمُ لِاَبٖيهِ وَقَوْمِهٖ اِنَّنٖى بَرَاءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ” (43:26).

Babasının adı “اٰزَرَ” olarak anılmıştır.

Nûh halkının benimsediği putlar ise Hicaz bölgesinin putlardır;

“وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلَا سُوَاعًا وَلَا يَغُوثَ وَيَعُوقَ وَنَسْرًا” (71:23).

Ve Güney Arabistan’da kitabeleri, yazıtları bulunmuştur. Bu putların adlarına Tufân’dan sonra Güney Arabistan’da rastlanılması araştırmaya değer bir konudur.

Azer’in ateşgedelerle bir ilişkisi olabilir.

Âdem à Nûh à İbrâhim à sıralamasında Nûh’un oğul ve İbrâhîm’in babası soyda bir kesintiye uğrama duygusu vermektedir. Her ne olursa olsun Qur’an’da bu sıralama etkilenmemiştir.

Sonuç 2.c’de ise “İsrâil bir kişidir. Beni İsrail’le (İsrâil Oğullarıyla) bir ilişkisi vardır”

3. İsrâîl’i arayış

İsrâil’in kimliğini açıkla kavuşturmak için İbrâhîm’den sonra olması, Tevrât’tan önce ve İsrâil Oğullarıyla ilinti ve ilişkisi üzerinden yol alacağımız gibi gözüküyor.

“أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ مِنْ ذُرِّيَّةِ آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا (58)” (19:58).

Yani elimizde şunlar var;

1. İbrâhîm’den sonra İsrâil,

2. Tevrât indirilmeden önce yaşamış biri,

3. İsrail Oğullarıyla ilişkili biri.

İbrâhîm à <İsrâil-İsrâiloğulları> ß Tevrât

“يَا اَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فٖى اِبْرٰهٖيمَ وَمَا اُنْزِلَتِ التَّوْرٰيةُ وَالْاِنْجٖيلُ اِلَّا مِنْ بَعْدِهٖ اَفَلَا تَعْقِلُونَ” (3:65).

Tevrât hem İbrâhîm hem de İsrâil’den sonra indirilmiştir.

“اِنَّا اَنْزَلْنَا التَّوْرٰیةَ فٖيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذٖينَ اَسْلَمُوا لِلَّذٖينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَلْاَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتَابِ اللّٰهِ وَكَانُوا عَلَيْهِ شُهَدَاءَ فَلَا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلَا تَشْتَرُوا بِاٰيَاتٖى ثَمَنًا قَلٖيلًا وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا اَنْزَلَ اللّٰهُ فَاُولٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ” (5:44).

Nebîler Tevrât’la yargıda bulunur, karar verirler, yine Hâdû, Rabbâniyûn ve Ahbâr’da.

Nûh’tan sonra Nebîler

“مَا كَانَ اِبْرٰهٖيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلٰكِنْ كَانَ حَنٖيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكٖينَ” (3:67).

“اَمْ تَقُولُونَ اِنَّ اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا اَوْ نَصَارٰى” (2:140).

İbrâhîm, İsmâîl, İshaq, Ya’qûb ve Esbât Hûdân ve Nasârâ değildir.

“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى الْعَالَمٖينَ” (45:16).

İsrâîl Oğullarına Kitab, Yargı ve Nubûvvet verilmiştir.

3.a. İsrâil Oğulları;

İsrâil Oğulları Mûsâ ve Hârûn bağlamlarında geçmektedir;[11]

“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسٰى تِسْعَ اٰيَاتٍ بَيِّنَاتٍ فَسْپَلْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اِذْ جَاءَهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَوْنُ اِنّٖى لَاَظُنُّكَ يَا مُوسٰى مَسْحُورًا” (17:101).

“وَاَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذٖينَ كَانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْاَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتٖى بَارَكْنَا فٖيهَا وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنٰى عَلٰى بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ بِمَا صَبَرُوا وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا يَعْرِشُونَ” (7:197).

“وَقَالَ مُوسَى يَافِرْعَوْنُ إِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ (104) حَقِيقٌ عَلَى أَنْ لَا أَقُولَ عَلَى اللَّهِ إِلَّا الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرَائِيلَ (105) ”

“وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوا يَا مُوسَى ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ مَعَكَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (7:137).

“وَتِلْكَ نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَیَّ اَنْ عَبَّدْتَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (26:22).

“وَجَاوَزْنَا بِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْبَحْرَ فَاَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا حَتّٰى اِذَا اَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ اٰمَنْتُ اَنَّهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا الَّذٖى اٰمَنَتْ بِهٖ بَنُوا اِسْرَایٖٔلَ وَاَنَا مِنَ الْمُسْلِمٖينَ” (10:90).

“وَجَاوَزْنَا بِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْبَحْرَ فَاَتَوْا عَلٰى قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلٰى اَصْنَامٍ لَهُمْ قَالُوا يَا مُوسَى اجْعَلْ لَنَا اِلٰهًا كَمَا لَهُمْ اٰلِهَةٌ قَالَ اِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ” (7:138).

“وَاٰتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اَلَّا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونٖى وَكٖيلًا” (17:2).

“يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ قَدْ اَنْجَيْنَاكُمْ مِنْ عَدُوِّكُمْ وَوٰعَدْنَاكُمْ جَانِبَ الطُّورِ الْاَيْمَنَ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوٰى” (20:80).

“وَلَقَدْ بَوَّاْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ مُبَوَّاَ صِدْقٍ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ” (10:93).

“اَلَمْ تَرَ اِلَى الْمَلَاِ مِنْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ مِنْ بَعْدِ مُوسٰى” (2:246).

“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسَى الْهُدٰى وَاَوْرَثْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْكِتَابَ” (40:53).

Mûsâ-Hârûn

“فَاْتِيَاهُ فَقُولَا اِنَّا رَسُولَا رَبِّكَ فَاَرْسِلْ مَعَنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَلَا تُعَذِّبْهُمْ قَدْ جِئْنَاكَ بِاٰيَةٍ مِنْ رَبِّكَ وَالسَّلَامُ عَلٰى مَنِ اتَّبَعَ الْهُدٰى” (20:47).

“اَنْ اَرْسِلْ مَعَنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (26:17).

“قَالَ يَبْنَٶُمَّ لَا تَاْخُذْ بِلِحْيَتٖى وَلَا بِرَاْسٖى اِنّٖى خَشٖيتُ اَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَلَمْ تَرْقُبْ قَوْلٖی” (20:94).

“وَقَالَتِ امْرَأَتُ فِرْعَوْنَ قُرَّتُ عَيْنٍ لِي وَلَكَ لَا تَقْتُلُوهُ عَسَى أَنْ يَنْفَعَنَا أَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَهُمْ لَا يَشْعُرُونَ (9) وَأَصْبَحَ فُؤَادُ أُمِّ مُوسَى فَارِغًا إِنْ كَادَتْ لَتُبْدِي بِهِ لَوْلَا أَنْ رَبَطْنَا عَلَى قَلْبِهَا لِتَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (10)” (26:9,10).

Sonuç 3.a.

Qur’ân’da İsrâil Oğulları ile ilgili konu üzerine söylenenler Mûsâ ve Hârûn Nebîlerle başlamaktadır. İsrâîl adının kimliği arayışında sabit noktalarımızdan biride budur. Mûsâ ve Hârûn oluşmuş bir topluluk üzerinden konuşmaktadırlar. Mûsâ ve Hârûn kardeştirler.

İsrâîl à İsrâil Oğulları> ß Mûsa ve Hârûn.

وَآتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنِي إِسْرَائِيلَ أَلَّا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونِي وَكِيلًا (2) ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورًا (3) وَقَضَيْنَا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا (4) فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ وَكَانَ وَعْدًا مَفْعُولًا (5)” (17:2-5).

3.b. Firavn ve Mısır

İsrâil à <İsrâil Oğulları> ß Mûsa ve Hârûn.

İsrâîl à <İsrâil Oğulları> ß Tevrât

İsrâîl à <İsrâil Oğulları> ß Mûsa ve Hârûn <Kitâb> à Tevrât

İsrâil Oğulları, Mûsa ve Hârûn bağlamları mekân olarak Mısır bağlamlarında geçmektedir;

Mûsa ve Hârûn’un Mısır öyküsünden önce Yûsuf Nebî’nin mekânı da Mısır olarak anılmaktadır.

“وَقَالَ الَّذِى اشْتَرٰیهُ مِنْ مِصْرَ لاِمْرَاَتِهٖ اَكْرِمٖى مَثْوٰیهُ عَسٰى اَنْ يَنْفَعَنَا اَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِى الْاَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَاْوٖيلِ الْاَحَادٖيثِ وَاللّٰهُ غَالِبٌ عَلٰى اَمْرِهٖ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ” (12:21).

Mısır’dan Yûsuf’u satın alan kişi bir Mısırlı olmalı,

“فَلَمَّا دَخَلُوا عَلٰى يُوسُفَ اٰوٰى اِلَيْهِ اَبَوَيْهِ وَقَالَ ادْخُلُوا مِصْرَ اِنْ شَاءَ اللّٰهُ اٰمِنٖينَ” (12:99).

Daha sonra Ya’qûb ve oğuları Mısır’a yerleşmişlerdir.

“وَاَوْحَيْنَا اِلٰى مُوسٰى وَاَخٖيهِ اَنْ تَبَوَّاٰ لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنٖينَ” (10:87).

Mısır’da Mûsâ ve Kardeşi Hârûn “İkisinin halkına” evler edinmişlerdir.

“وَنَادٰى فِرْعَوْنُ فٖى قَوْمِهٖ قَالَ يَا قَوْمِ اَلَيْسَ لٖى مُلْكُ مِصْرَ وَهٰذِهِ الْاَنْهَارُ تَجْرٖى مِنْ تَحْتٖى اَفَلَا تُبْصِرُونَ” (43:51).

“وَاِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسٰى لَنْ نَصْبِرَ عَلٰى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْاَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ اَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذٖى هُوَ اَدْنٰى بِالَّذٖى هُوَ خَيْرٌ اِهْبِطُوا مِصْرًا فَاِنَّ لَكُمْ مَا سَاَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللّٰهِ ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ كَانُوا يَكْفُرُونَ بِاٰيَاتِ اللّٰهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيّٖنَ بِغَيْرِ الْحَقِّ ذٰلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ” (2:61).

Mısır’ın yönetimi Firavn'dadır.

“ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسٰى وَهٰرُونَ اِلٰى فِرْعَوْنَ وَمَلَائِهٖ بِاٰيَاتِنَا فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُجْرِمٖينَ” (10:75) .

“أْتِيَا فِرْعَوْنَ فَقُولَا إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ (16) أَنْ أَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ (17) قَالَ أَلَمْ نُرَبِّكَ فِينَا وَلِيدًا وَلَبِثْتَ فِينَا مِنْ عُمُرِكَ سِنِينَ (18) وَفَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ وَأَنْتَ مِنَ الْكَافِرِينَ (19) قَالَ فَعَلْتُهَا إِذًا وَأَنَا مِنَ الضَّالِّينَ (20) فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْمًا وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُرْسَلِينَ (21) وَتِلْكَ نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَيَّ أَنْ عَبَّدْتَ بَنِي إِسْرَائِيلَ (22) ” (26:16-22).

Sonuç 3.b.

Mekân olarak Mısır’ın eklenmesiyle şöyle bir sonuç çıkmaktadır;

Yûsuf à Mısır-Melik <İsrâil Oğulları> ß Mısır-Fir’avn Mûsa ve Hârûn <Kitâb> à Tevrât.

“وَقَالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ اٰلِ فِرْعَوْنَ يَكْتُمُ اٖيمَانَهُ اَتَقْتُلُونَ رَجُلًا اَنْ يَقُولَ رَبِّىَ اللّٰهُ وَقَدْ جَاءَكُمْ بِالْبَيِّنَاتِ مِنْ رَبِّكُمْ وَاِنْ يَكُ كَاذِبًا فَعَلَيْهِ كَذِبُهُ وَاِنْ يَكُ صَادِقًا يُصِبْكُمْ بَعْضُ الَّذٖى يَعِدُكُمْ اِنَّ اللّٰهَ لَا يَهْدٖى مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ” (40:28).

“وَلَقَدْ جَاءَكُمْ يُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا زِلْتُمْ فٖى شَكٍّ مِمَّا جَاءَكُمْ بِهٖ حَتّٰى اِذَا هَلَكَ قُلْتُمْ لَنْ يَبْعَثَ اللّٰهُ مِنْ بَعْدِهٖ رَسُولًا كَذٰلِكَ يُضِلُّ اللّٰهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتَابٌ” (40:34).

Mûsâ’ya Kadar İsrâil Oğulları betimlemesine Qur’an’da rastlanılmamaktadır. “Oğullar”la ilgili öykü Yûsuf ve Baqara Sûresindedir. Onlar da Ya’qûb’un Oğullarıdır.

Yûsuf-Mısır-Melik> Ya’qûb’un Oğulları-İsrâil-İsrâil Oğulları> ß Mısır-Fir’avn Mûsa ve Hârûn <Kitâb> à Tevrât.

“قُولُوا اٰمَنَّا بِاللّٰهِ وَمَا اُنْزِلَ اِلَيْنَا وَمَا اُنْزِلَ اِلٰى اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَمَا اُوتِىَ مُوسٰى وَعٖيسٰى وَمَا اُوتِىَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ اَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ” (2:136).

“وَوَصّٰى بِهَا اِبْرٰهٖيمُ بَنٖيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِىَّ اِنَّ اللّٰهَ اصْطَفٰى لَكُمُ الدّٖينَ فَلَا تَمُوتُنَّ اِلَّا وَاَنْتُمْ مُسْلِمُونَ” (2:132)

“اَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ اِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ اِذْ قَالَ لِبَنٖيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدٖى قَالُوا نَعْبُدُ اِلٰهَكَ وَاِلٰهَ اٰبَائِكَ اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ اِلٰهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ” (2:133).

4. Ya’qûb ve [12]الْاَسْبَاطَ

<Yûsuf-Mısır-Melik> Ya’qûb’un Oğulları-İsrâil-İsrâil Oğulları> ß Mısır-Fir’avn Mûsa ve Hârûn <Kitâb> à Tevrât.

“وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَمَا اُوتِىَ مُوسٰى” (2:136).

“وَالْاَسْبَاطِ وَمَا اُوتِىَ مُوسٰى” (3:84).

“وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَعٖيسٰى” (4:163).

İbrâhîm à İshâq à Ya’qûb à Esbât -Ya’qûb’un oğulları-İsrâil-İsrâil Oğulları- Mûsa ve Hârûn à İsâ

“وَمِنْ قَوْمِ مُوسَى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ (159) وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ (160) ” (7:160).

“وَاِذِ اسْتَسْقٰى مُوسٰى لِقَوْمِهٖ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ اُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللّٰهِ وَلَا تَعْثَوْا فِى الْاَرْضِ مُفْسِدٖينَ” (2:60).

Esbât, dipnotta verdiğimiz anlamada klan, qabile, torunlar anlamında kullanılmıştır. Yâqûb’tan Sonra gelen qabileler ve Mûsâ’nın ayırdığı qabilelerdir. Mûsâ’dan önceki qabileler İsrâil Oğulları olmalı, Ya’qub’tan sonraki qabileler Ya’qub Oğulları olmalı.

Sonuç 4.

Esbât, Yâ’qûb sonrası Ve Mûsâ sonrası olmak üzere ayrışmıştır.

Ya’qûb à Esbât à Ya’qûb Oğulları <-İsrâil-İsrâil Oğulları> à Mûsa à Esbât.

Veya

Ya’qûb à Qabileler à <-İsrâil-İsrâil Oğulları> Mûsâ à Qabileler.

“اِذْ قَالَ يُوسُفُ لِاَبٖيهِ يَا اَبَتِ اِنّٖى رَاَيْتُ اَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَاَيْتُهُمْ لٖى سَاجِدٖينَ” (12:4)

11 Kevkeb+Yûsuf

“وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا”

12 qabile

“اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا” 12 göze.

Ya’qûb Oğulları <12> İsrâil Oğulları.

“وَلَقَدْ اَخَذَ اللّٰهُ مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَىْ عَشَرَ نَقٖيبًا” (5:12).

5. Melik (Ya’qûb Oğuları) ve Fir‘avn (İsrâil Oğuları)

“وَقَالَ الْمَلِكُ اِنّٖى اَرٰى سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَاْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَاُخَرَ يَابِسَاتٍ يَا اَيُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُونٖى فٖى رُءْيَایَ اِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيَا تَعْبُرُونَ” (12:43).

“وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونٖى بِهٖ فَلَمَّا جَاءَهُ الرَّسُولُ قَالَ ارْجِعْ اِلٰى رَبِّكَ فَسْپَلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ الّٰتٖى قَطَّعْنَ اَيْدِيَهُنَّ اِنَّ رَبّٖى بِكَيْدِهِنَّ عَلٖيمٌ” (12:50).

“وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونٖى بِهٖ اَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسٖى فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ اِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكٖينٌ اَمٖينٌ” (12:54).

“قَالُوا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِكِ وَلِمَنْ جَاءَ بِهٖ حِمْلُ بَعٖيرٍ وَاَنَا بِهٖ زَعٖيمٌ” (12:72).

“فَبَدَاَ بِاَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ اَخٖيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِعَاءِ اَخٖيهِ كَذٰلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا كَانَ لِيَاْخُذَ اَخَاهُ فٖى دٖينِ الْمَلِكِ اِلَّا اَنْ يَشَاءَ اللّٰهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ نَشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذٖى عِلْمٍ عَلٖيمٌ” (12:76).

“وَقَالَ مُوسَى يَافِرْعَوْنُ إِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ” (7:104).

Yûsuf+Melik <Mısır> Mûsâ+Fir’avn

Sonuç 5.

Yûsuf ve Mûsâ’nın Mısır yöneticileri farklıdır. Ya’qûb Oğulları Melik’in Mısır’ında herhangi bir zulüm görmemişlerdir. Ayrıca Yûsuf Saray’dan yetki almıştır. Mûsâ ise Mısır Sarayına bebek iken girmiştir ve şiddetli zulüm vardır.

6. Mûsâ’nın halkı Fir‘avn’nın halkı

Yûsuf Mısır’a gittiğin orada bir halk olmalı değil mi?

Mısır’lı biri Yûsuf’u satın alsın…

Ya’qûb Oğulları henüz Mısır’a yerleşmemişlerdir. Kimdir bu Mısırlılar?

Mısır’daki Melik hangi halktandır?

“وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمَّا كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ (54) قَالَ اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ (55) وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا حَيْثُ يَشَاءُ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَنْ نَشَاءُ وَلَا نُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ (56)” (12:54-56).

Yûsuf’a yetki veren Melik hangi halktandır?

Firavn ve Mûsâ, Hârûn Halkı

Yûsuf’un Öyküsünden Sora araya başka bir öykü girmeden İsrâil Oğulları, Mûsa ve Hârûn öyküsü gelmektedir. Mısırda çekilen acılar, Mücadele ve Kurtuluş. Acılar ve Mücadele Fir‘avn’ın halkıyladır;

“وَلَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَجَاءَهُمْ رَسُولٌ كَرِيمٌ” (44:17).

“وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَاقَوْمِ أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ الْأَنْهَارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي أَفَلَا تُبْصِرُونَ” (43:51).

Fir ‘avn halkına seslenmektedir, Mısır’ın Mülkiyeti onundur.

“ثُمَّ أَرْسَلْنَا مُوسَى وَأَخَاهُ هَارُونَ بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ (45) إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا عَالِينَ (46) فَقَالُوا أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُونَ (47) فَكَذَّبُوهُمَا فَكَانُوا مِنَ الْمُهْلَكِينَ (48) وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ (49)” (23:45-49).

Fir’avn’ın ileri gelenleri “Mûsâ ve Hârûn Halkı”[13] ayrımı yapmaktalar. Ve İkisinin halkı “Onlara köledirler”.

Mısır’da iki halk olduğunu söyleyebiliriz

Fir‘avn ve Halkı

Mûsâ, Hârûn Halkı

Ya’qûb Oğulları nerededir?

Melik Halkı <Mısır> Fir’avn Halkı

Melik’in halkı ile Fir ‘avn’ın halkı aynı mıdır değil midir?

Ya’qûb Oğulları+Melik <Mısır> İsrâil Oğulları+Fir‘avn

“وَقَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اَتَذَرُ مُوسٰى وَقَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِى الْاَرْضِ وَيَذَرَكَ وَاٰلِهَتَكَ قَالَ سَنُقَتِّلُ اَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْيٖى نِسَاءَهُمْ وَاِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ” (7:127).

Ve onların iddiasına (manipülasyon) göre Ülkede Kargaşa çıkaran Mûsâ ve Hârûn’nun halkıdır.

“وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَذَا مِنْ شِيعَتِهِ وَهَذَا مِنْ عَدُوِّهِ فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ مُبِينٌ (15) قَالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (16) قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِلْمُجْرِمِينَ (17) فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خَائِفًا يَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِي اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ قَالَ لَهُ مُوسَى إِنَّكَ لَغَوِيٌّ مُبِينٌ (18) فَلَمَّا أَنْ أَرَادَ أَنْ يَبْطِشَ بِالَّذِي هُوَ عَدُوٌّ لَهُمَا قَالَ يَامُوسَى أَتُرِيدُ أَنْ تَقْتُلَنِي كَمَا قَتَلْتَ نَفْسًا بِالْأَمْسِ إِنْ تُرِيدُ إِلَّا أَنْ تَكُونَ جَبَّارًا فِي الْأَرْضِ وَمَا تُرِيدُ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْمُصْلِحِينَ (19) وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَى قَالَ يَامُوسَى إِنَّ الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ (20) فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ (21) ” (28:15-20).

“اِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِى الْاَرْضِ وَجَعَلَ اَهْلَهَا شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ اَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْیٖ نِسَاءَهُمْ اِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدٖينَ” (28:4).

Fir‘avn’ın yaptıklarıyla nedeniyle İki halk arasında düşmanlık vardır. Bu düşmanlığın Mûsa’dan önce başladığı Qur’an’da çok açıktır.

“قَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اِنَّ هٰذَا لَسَاحِرٌ عَلٖيمٌ” (7:109).

Fir‘avn Halkı <Mısır> Mûsa ve Hârûn’un Halkı

İsrâil Oğulları Mısır’dadır, Fir’avn’nın halkı İsrâil Oğularından olamaz. Bunlar Qur’an’da açıktır. Ya’qûb Oğulları nereye kaybolmuş, nereye gitmişlerdir.

Fir‘avn Halkı Zâlim bir halktır. Mûsâ ve Hârûn’un getirdiği mesajı etkisiz kılmak için yine manipülasyon ve kara propaganda yapmakta onları “Sâhir” olmakla itham etmektedirler.

“فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا عَنْهَا غَافِلِينَ (136) وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَى عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ بِمَا صَبَرُوا وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا يَعْرِشُونَ (137)” (7:136,139).

Yozlaşmış ve çürümüş Fir‘avn’nın yönetimi Mûsâ’nın sayesinde çökmüştür.

“قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَكَذَلِكَ يَفْعَلُونَ” (27:34).

Onların derdi makam ve mevkilerini korumaktı.

Bizi Ülkemizden çıkarmak mı istiyorsun?

“قَالَ أَجِئْتَنَا لِتُخْرِجَنَا مِنْ أَرْضِنَا بِسِحْرِكَ يَامُوسَى” (20:57).

“وَقَالَ الَّذٖينَ كَفَرُوا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِنْ اَرْضِنَا اَوْ لَتَعُودُنَّ فٖى مِلَّتِنَا فَاَوْحٰى اِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمٖينَ” (14:13).

“وَقَالُوا اِنْ نَتَّبِعِ الْهُدٰى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ اَرْضِنَا اَوَلَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَمًا اٰمِنًا يُجْبٰى اِلَيْهِ ثَمَرَاتُ كُلِّ شَیْءٍ رِزْقًا مِنْ لَدُنَّا وَلٰكِنَّ اَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ” (28:57).

“يُرٖيدُ اَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ اَرْضِكُمْ فَمَاذَا تَاْمُرُونَ” (7:110).[14]

“قَالُوا اِنْ هٰذَانِ لَسَاحِرَانِ يُرٖيدَانِ اَنْ يُخْرِجَاكُمْ مِنْ اَرْضِكُمْ بِسِحْرِهِمَا وَيَذْهَبَا بِطَرٖيقَتِكُمُ الْمُثْلٰى” (20:63).

“يُرٖيدُ اَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ اَرْضِكُمْ بِسِحْرِهٖ فَمَاذَا تَاْمُرُونَ” (26:35).

"يُخْرِجَكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ" yani "Sizi yurdunuzdan çıkaracak", “Ülkede Kargaşa çıkarıyorlar”, “Sâhir” ifadeleri, Fir‘avnın ve ileri gelenlerin. Mûsâ'nın getirdiği mesajı tehdit olarak algıladıklarını gösteriyor. Fir‘avn’nın ve onun çevresinin korku ve suçlamalarını yansıtıyor.

Fir‘avn ve ileri gelenleri, Mûsâ’nın mesajını, halkı kışkırtıp onları mevcut düzeni değiştirmeye yönlendirecek ve sonuçta kendi yönetimlerini tehdit edecek bir tehlike olarak görüyorlardı. Bu yüzden, Fir‘avun’un adamları Mûsâ’nın halkı yönetimlerine karşı ayaklandırıp, onları topraklarından çıkarma niyeti taşıdığını ileri sürüyorlar. Mûsâ'nın mesajı Fir‘avn’a net ve açıktı: “İsrail Oğullarını serbest bırak ve benimle gönder”. Ancak Fir‘avn’nın bu mesajı çarpıtması, onun siyasi gücünü ve toplumsal düzenini tehdit altında hissetmesinden kaynaklanıyor olabilir. İşte bunun birkaç nedeni:

Güç Kaybı Korkusu: Fir‘avn, İsrail Oğullarının serbest bırakılmasının kendisi için bir otorite kaybı anlamına geldiğini düşündü. İsrail Oğulları, Mısır'da köle olarak zorla çalıştırılan bir halktı. Onları serbest bırakmak, Mısır'ın iş gücü ve ekonomik düzeni için büyük bir darbe olacaktı. Bu nedenle, Mûsâ’nın isteğini sadece bir halkın özgürlüğü olarak değil, kendisine ve krallığına yönelik bir tehdit olarak gördü.

Siyasi Manipülasyon: Fir‘avn, Mûsâ'nın gerçek amacının İsrail Oğullarını özgürleştirmenin ötesinde, Mısır’ın sosyal ve siyasi düzenini değiştirmek olduğunu varsaydı. Onun zihninde bu, büyük bir halk hareketi yaratabilir ve Mısır'da kaosa yol açabilirdi. Mûsâ, sadece İsrail Oğullarını serbest bırakmak istese de Fir‘avn bunu “sizi topraklarınızdan çıkaracak” gibi aşırı bir tepkiyle ifade etti. Bu, kendi gücünü pekiştirmek ve halkına Mûsâ’yı bir tehdit olarak göstermek için bir manipülasyon olabilir.

Korku ve Paranoya: Fir‘avn, Mûsâ’nın mesajını çarpıtmıştır. O’nun amacını siyasi bir plan gibi algıladı. Bu korku, onun Mûsâ’nın isteğini “yurdundan çıkarma” olarak çarpıtmasına neden olmuş olabilir.

Toplumsal Kaos Korkusu: Fir‘avn, İsrail Oğullarının çıkışının, Mısır’daki dengeleri değiştireceğinden ve kendi halkının da Mûsâ’nın peşinden gitmek isteyebileceğinden endişe duydu. Bu durum, iç karışıklıklara, hatta bir isyana dönüşebilirdi. Bu yüzden Mûsâ'nın talebini daha geniş bir tehdit olarak algıladı.

Özetle, Mûsâ'nın amacı sadece İsrail Oğullarını özgür bırakmak olsa da Fir‘avn bunu kendi yönetimine ve düzenine yönelik büyük bir tehdit olarak görmüş ve bu yüzden bilerek çarpıtmış olabilir.

Bu ayetlerin sihir ve kamuflaj olduğunu, onları topraklarından sürüp orayı ele geçirmek istediklerini iddia etti. Kavminin kalplerinde bir etki yaratacaktı, çünkü onların meyilleri memleketlerine dönüktü ve onları terk etmek onlara zor geliyordu. Bu yüzden onlara Mûsâ'ya niyetinin bu olduğunu söyledi, böylece ondan nefret etsinler ve ona destek olmasınlar.

Kara propaganda diğer Peygamberler de yapılmıştır.

“وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُوا الشَّيَاطٖينُ عَلٰى مُلْكِ سُلَيْمٰنَ وَمَا كَفَرَ سُلَيْمٰنُ وَلٰكِنَّ الشَّيَاطٖينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ” (2:102).

Sizin de Rabbiniz

“قُلْ أَتُحَاجُّونَنَا فِي اللَّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ وَلَنَا أَعْمَالُنَا وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ (139) أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (140)” (2:139-140).

“إِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ (51) فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ (52) ” (3:51).

“لَقَدْ كَفَرَ الَّذٖينَ قَالُوا اِنَّ اللّٰهَ هُوَ الْمَسٖيحُ ابْنُ مَرْيَمَ وَقَالَ الْمَسٖيحُ يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اعْبُدُوا اللّٰهَ رَبّٖى وَرَبَّكُمْ اِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللّٰهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللّٰهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَاْوٰیهُ النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمٖينَ مِنْ اَنْصَارٍ” (5:72).

“لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَاقَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ (59) قَالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ (60) قَالَ يَاقَوْمِ لَيْسَ بِي ضَلَالَةٌ وَلَكِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ (61) أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنْصَحُ لَكُمْ وَأَعْلَمُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ (62) أَوَعَجِبْتُمْ أَنْ جَاءَكُمْ ذِكْرٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَلَى رَجُلٍ مِنْكُمْ لِيُنْذِرَكُمْ وَلِتَتَّقُوا وَلَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ (63) فَكَذَّبُوهُ فَأَنْجَيْنَاهُ وَالَّذِينَ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ وَأَغْرَقْنَا الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا عَمِينَ (64)” (7:59-64).

“قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ”(7:71).

“وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَاقَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ هَذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوهَا تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ” (7:73).

“وَاِلٰى مَدْيَنَ اَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِنْ اِلٰهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ فَاَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمٖيزَانَ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ اَشْيَاءَهُمْ وَلَا تُفْسِدُوا فِى الْاَرْضِ بَعْدَ اِصْلَاحِهَا ذٰلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنٖينَ” (7:85).

“حَقٖيقٌ عَلٰى اَنْ لَا اَقُولَ عَلَى اللّٰهِ اِلَّا الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَاَرْسِلْ مَعِىَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (7:105).

“وَيَاقَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِكُمْ وَلَا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ” (11:52).

“إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّي وَرَبِّكُمْ مَا مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ” (11:56).

Size gönderilen elçi-ler

“قَالَ اِنَّ رَسُولَكُمُ الَّذٖى اُرْسِلَ اِلَيْكُمْ لَمَجْنُونٌ” (26:27).

“وَاِذْ قَالَ مُوسٰى لِقَوْمِهٖ يَا قَوْمِ لِمَ تُؤْذُونَنٖى وَقَدْ تَعْلَمُونَ اَنّٖى رَسُولُ اللّٰهِ اِلَيْكُمْ فَلَمَّا زَاغُوا اَزَاغَ اللّٰهُ قُلُوبَهُمْ وَاللّٰهُ لَا يَهْدِى الْقَوْمَ الْفَاسِقٖينَ” (61:5).

“وَاِذْ قَالَ عٖيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اِنّٖى رَسُولُ اللّٰهِ اِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَیَّ مِنَ التَّوْرٰيةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَاْتٖى مِنْ بَعْدِى اسْمُهُ اَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هٰذَا سِحْرٌ مُبٖينٌ” (61:6).

“اِنَّا اَرْسَلْنَا اِلَيْكُمْ رَسُولًا شَاهِدًا عَلَيْكُمْ كَمَا اَرْسَلْنَا اِلٰى فِرْعَوْنَ رَسُولًا” (73:15).

“ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسٰى بِاٰيَاتِنَا اِلٰى فِرْعَوْنَ وَمَلَائِهٖ فَظَلَمُوا بِهَا فَانْظُرْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدٖينَ” (7:103).

“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ (96) إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ (97) ” (11:96,97).

“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ (23) إِلَى فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَقَارُونَ فَقَالُوا سَاحِرٌ كَذَّابٌ (24) فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِنَا قَالُوا اقْتُلُوا أَبْنَاءَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ وَاسْتَحْيُوا نِسَاءَهُمْ وَمَا كَيْدُ الْكَافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَالٍ (25)” (40:23-25).

“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَقَالَ إِنِّي رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ (46) فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِآيَاتِنَا إِذَا هُمْ مِنْهَا يَضْحَكُونَ (47) ” (43:46-47).

“وَإِذْ نَادَى رَبُّكَ مُوسَى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (10) قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَلَا يَتَّقُونَ (11) قَالَ رَبِّ إِنِّي أَخَافُ أَنْ يُكَذِّبُونِ (12) وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنْطَلِقُ لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ (13) وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ (14) قَالَ كَلَّا فَاذْهَبَا بِآيَاتِنَا إِنَّا مَعَكُمْ مُسْتَمِعُونَ (15) فَأْتِيَا فِرْعَوْنَ فَقُولَا إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ (16) أَنْ أَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ (17)” (26:10-17).

“وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مُوسٰى بِالْبَيِّنَاتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِى الْاَرْضِ وَمَا كَانُوا سَابِقٖينَ” (29:39).

“وَلَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَجَاءَهُمْ رَسُولٌ كَرٖيمٌ” (44:17).

Sonuç 6.

Melik Halkı <Mısır> Fir’avn Halkı.

Fir‘avn Halkı <Mısır> Mûsa ve Hârûn’un Halkı.

Ya’qûb Oğulları+Melik <Mısır> İsrâil Oğulları+Fir‘avn.

Ya’qûb Oğulları+Melik+Mısır halkı <Mısır> İsrâil Oğulları+Fir’avn+Mısır Halkı

Mûsâ zamanında kaybolan Halk Ya’qûb Oğullarıdır.

7. İsrâîloğularından alınan Misâq

“وَاِذْ اَخَذْنَا مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ لَا تَعْبُدُونَ اِلَّا اللّٰهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ اِحْسَانًا وَذِى الْقُرْبٰى وَالْيَتَامٰى وَالْمَسَاكٖينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ اِلَّا قَلٖيلًا مِنْكُمْ وَاَنْتُمْ مُعْرِضُونَ” (2:83).

“وَلَقَدْ جَاءَكُمْ مُوسَى بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ ظَالِمُونَ (92) وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُمْ بِهِ إِيمَانُكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (93)” (2:92-93).

“وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمٖيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا لَهُمْ لَا تَعْدُوا فِى السَّبْتِ وَاَخَذْنَا مِنْهُمْ مٖيثَاقًا غَلٖيظًا” (4:154).

“وَلَقَدْ اَخَذَ اللّٰهُ مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَىْ عَشَرَ نَقٖيبًا” (5:12).

“لَقَدْ اَخَذْنَا مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَاَرْسَلْنَا اِلَيْهِمْ رُسُلًا كُلَّمَا جَاءَهُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوٰى اَنْفُسُهُمْ فَرٖيقًا كَذَّبُوا وَفَرٖيقًا يَقْتُلُونَ” (5:70).

“يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَى أَكْبَرَ مِنْ ذَلِكَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَنْ ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَانًا مُبِينًا (153) وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا لَهُمْ لَا تَعْدُوا فِي السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا (154) ” (4:153-154).[15]

“فَبِمَا نَقْضِهِمْ مٖيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهٖ وَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُكِّرُوا بِهٖ وَلَا تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلٰى خَائِنَةٍ مِنْهُمْ اِلَّا قَلٖيلًا مِنْهُمْ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ اِنَّ اللّٰهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنٖينَ” (5:13).

Açıktırki İsrâiloğularından Mısır’da Misâq alınmamıştır. Alınan Misâqlar Mısır Çıkışı sonrasıdır.

Mûsâ à Çıkış à Qabileler à Misâq

Sonuç 7.

İsrâiloğularından alınan misâq, Qur’ân’da Mısır çıkışı bağlamlarında yer almaktadır. Ya’qûb Oğulları bağlamında herhangi bir misâq’tan bahsedilmemektedir.

“وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ اٰبَاٰئٖى اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا اَنْ نُشْرِكَ بِاللّٰهِ مِنْ شَیْءٍ ذٰلِكَ مِنْ فَضْلِ اللّٰهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ” (12:38).

Yûsuf herhangi bir qabileden bahsetmeden babası Yâ’qûb’tan sonra kendisinden bahsetmektedir. Ya’qûb Oğulları ve İsrâil Oğulları Yûsuf’tan sonra olmalıdır. Ve Mûsâ’dan önce.

Yûsuf+Ağebeyler+Kardeşlerà Ya’qûb Oğulları <Mısır>-İsrâil Oğulları ß Mûsâ

“وَاِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ اٰلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ اَبْنَاءَكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفٖى ذٰلِكُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظٖيمٌ” (2:49).

“وَلَقَدْ نَجَّيْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ مِنَ الْعَذَابِ الْمُهٖينِ” (44:30).

“اِذْ تَمْشٖى اُخْتُكَ فَتَقُولُ هَلْ اَدُلُّكُمْ عَلٰى مَنْ يَكْفُلُهُ فَرَجَعْنَاكَ اِلٰى اُمِّكَ كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ وَقَتَلْتَ نَفْسًا فَنَجَّيْنَاكَ مِنَ الْغَمِّ وَفَتَنَّاكَ فُتُونًا فَلَبِثْتَ سِنٖينَ فٖى اَهْلِ مَدْيَنَ ثُمَّ جِئْتَ عَلٰى قَدَرٍ يَا مُوسٰى” (20:40).

“سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ (109) كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (110) إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (111) وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ (112) وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ (113) وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (114) وَنَجَّيْنَاهُمَا وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ (115)” (37:109-115).

8. İshâq, İsmâîl, Yâqûb, Yaqûb Oğulları ve İsrâil Oğulları

İsmâîl, İshâq’ın[16] geçtiği bağlamlarda herhangi bir “oğullar” vurgusu yoktur.

Ya’qûb’un geçtiği bağlamlarda “oğullar” vurgusu ve öyküsü vardır.

Mekân Mısır’dır.

“وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ” (19:58).

İsrâîl’in kendine haram kıldığı iddiası.[17]

İsrâil Oğulları’na haram kılınanlar.

“وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٍ وَمِنَ الْبَقَرِ وَالْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ شُحُومَهُمَا إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَايَا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذَلِكَ جَزَيْنَاهُمْ بِبَغْيِهِمْ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ” (6:146).

“فَبِظُلْمٍ مِنَ الَّذٖينَ هَادُوا حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ اُحِلَّتْ لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَنْ سَبٖيلِ اللّٰهِ كَثٖيرًا” (4:160).

“مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِي الْأَرْضِ لَمُسْرِفُونَ” (5:32).

Sonuç 8.

İsrâîl haram kıldı iddiası ß İsrâîloğularına haram kılınanlar.

“قَالُوا فَمَا جَزَاؤُهُ إِنْ كُنْتُمْ كَاذِبِينَ (74) قَالُوا جَزَاؤُهُ مَنْ وُجِدَ فِي رَحْلِهِ فَهُوَ جَزَاؤُهُ كَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ (75)” (12:74,75).

“فَبَدَأَ بِأَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ أَخِيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِعَاءِ أَخِيهِ كَذَلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا كَانَ لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ نَشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذِي عِلْمٍ عَلِيمٌ” (12:76).

Ya’qûb Oğullarının da belirli yasaları olduğunu ayetten çıkarabiliriz.

9. Meryem ve Zekeriyyâ

“يَرِثُنٖى وَيَرِثُ مِنْ اٰلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا” (19:6).

“فَخَرَجَ عَلٰى قَوْمِهٖ مِنَ الْمِحْرَابِ فَاَوْحٰى اِلَيْهِمْ اَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا” (19:11).

“فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقًا قَالَ يَامَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ” (3:37).

Meryem ve Zekeriyyâ’nın halkı kimdir? Zekeriyyâ ve Meryem’i buluşturan Mihrâb hangi halka aittir. Oğulları Yâhyâ ve Îsâ hangi halka gönderilmişlerdir?

Meryemoğlu Îsâ, İsrâil Oğullarına gönderilmiştir. Ya’qûb Oğullarından söz edilmemektedir.

“لُعِنَ الَّذٖينَ كَفَرُوا مِنْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ عَلٰى لِسَانِ دَاوُدَ وَعٖيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذٰلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ” (5:78).

“وَاِذْ كَفَفْتُ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ عَنْكَ اِذْ جِئْتَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ” (5:110).

“وَقَالَ الْمَسٖيحُ يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اعْبُدُوا اللّٰهَ رَبّٖى وَرَبَّكُمْ اِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللّٰهِ” (5:72).

“اِنْ هُوَ اِلَّا عَبْدٌ اَنْعَمْنَا عَلَيْهِ وَجَعَلْنَاهُ مَثَلًا لِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (43:59).

“يَا اَيُّهَا الَّذٖينَ اَمَنُوا كُونُوا اَنْصَارَ اللّٰهِ كَمَا قَالَ عٖيسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيّٖنَ مَنْ اَنْصَارٖى اِلَى اللّٰهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ اَنْصَارُ اللّٰهِ فَاٰمَنَتْ طَائِفَةٌ مِنْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَكَفَرَتْ طَائِفَةٌ فَاَيَّدْنَا الَّذٖينَ اَمَنُوا عَلٰى عَدُوِّهِمْ فَاَصْبَحُوا ظَاهِرٖينَ” (61:4).

Mûsâ’dan sonra Dâvûd da İsrâîl Oğlullarıyla ilişkilidir.[18]

“إِذْ قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ يَامَرْيَمُ إِنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكِ بِكَلِمَةٍ مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسِيحُ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَمِنَ الْمُقَرَّبِينَ (45) وَيُكَلِّمُ النَّاسَ فِي الْمَهْدِ وَكَهْلًا وَمِنَ الصَّالِحِينَ (46) قَالَتْ رَبِّ أَنَّى يَكُونُ لِي وَلَدٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ قَالَ كَذَلِكِ اللَّهُ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ إِذَا قَضَى أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ (47) وَيُعَلِّمُهُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَالتَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ (48) وَرَسُولًا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ أَنِّي قَدْ جِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ أَنِّي أَخْلُقُ لَكُمْ مِنَ الطِّينِ كَهَيْئَةِ الطَّيْرِ فَأَنْفُخُ فِيهِ فَيَكُونُ طَيْرًا بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُبْرِئُ الْأَكْمَهَ وَالْأَبْرَصَ وَأُحْيِ الْمَوْتَى بِإِذْنِ اللَّهِ وَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (49) وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ (50)” (3:45-50).

Îsâ İsrâîl Oğullarına gönderilmiş Rasûldür. Qur’ân Yâhyâ ve Zekeriyyâ konusunda suskundur. Ya’qûboğulalarına ne olmuştur? İsrâiloğularına mı dönüşmüştür? Neden Zekeriyyâ Ya’qûb ailesinden bahsetmektedir ve neden ? “يَرِثُنٖى وَيَرِثُ مِنْ اٰلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا” demektedir. Ya’qûb ailesinden yaşayanlar var mıdır? Kimdir bunlar?

“اٰلُ مُوسٰى وَاٰلُ هٰرُونَ” Kimdir?

“وَاٰلَ اِبْرٰهٖيمَ وَاٰلَ عِمْرٰنَ” Kimdir?

“اٰلَ لُوطٍ” Kimdir?

“اٰلَ دَاوُدَ” Kimdir?

“اٰلِ يَعْقُوبَ” Kimdir?

Neden Mûsâ, Hârûn, Dâvûd Îsraîl Oğulları bağlamında geçmektedir. İmrân ailesi’nin İsrâiloğularıyla ilişkisi nedir? Zekeriyyâ ve Yâhyâ’nın İsrâiloğularıyla ilişkisi nedir?

Sonuç 9.

Meryem ve Zekeriyyâ aynı mekân ve zaman dilimindedir. Zekeriyyâ’nın Ya’qûb ailesiyle bağı Qur’an’da açık değildir. Meryem ise

“وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ (33) ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (34) إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ (35)” (3:33-35).

İmrân ailesinden ve İmrân’ın kızıdır ve Hârûn’un kız kardeşi olarak betimlenmiştir. Yani Hârûn’la bir ilintisi olmalıdır.[19]

“وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرٰنَ الَّتٖى اَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فٖيهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهٖ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتٖينَ” (66:12).

10. Hûd, Sâlih, Şu‘ayb ve Luqmân

“لَقَدْ اَرْسَلْنَا نُوحًا اِلٰى قَوْمِهٖ” (7:59).

“وَاِلٰى عَادٍ اَخَاهُمْ هُودًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِنْ اِلٰهٍ غَيْرُهُ اَفَلَا تَتَّقُونَ” (7:65)[20].

Başka bir bağlamda Hûd yine Nûh’tan sonradır;

“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ” (11:25).

“وَاُوحِىَ اِلٰى نُوحٍ” (11:36).

“وَاِلٰى عَادٍ اَخَاهُمْ هُودًا” (11:50).[21]

“وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا” (11:61).

“وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ” (11:69).

“إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ” (11:70).

“وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا” (11:84).

“وَيَا قَوْمِ لَا يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقٖى اَنْ يُصٖيبَكُمْ مِثْلُ مَا اَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ اَوْ قَوْمَ هُودٍ اَوْ قَوْمَ صَالِحٍ وَمَا قَوْمُ لُوطٍ مِنْكُمْ بِبَعٖيدٍ” (11:89).

Nûh à Hûd à Sâlih à İbrâhîm+Lût à Şu‘ayb şeklinde bir sıralama mümkündür.

“ثُمَّ اَنْشَاْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْنًا اٰخَرٖينَ” (23:31).

“كَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ” (26:105).

“كَذَّبَتْ عَادٌ الْمُرْسَلٖينَ” (26:123).

“إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ هُودٌ أَلَا تَتَّقُونَ” (26:124).

“كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ” (54:9).

“كَذَّبَتْ عَادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابٖى وَنُذُرِ” (54:18).

“كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ” (54:23).

“كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ” (54:33).

“وَلَقَدْ جَاءَ آلَ فِرْعَوْنَ النُّذُرُ” (54:41).

“وَاذْكُرْ اَخَا عَادٍ اِذْ اَنْذَرَ قَوْمَهُ بِالْاَحْقَافِ وَقَدْ خَلَتِ النُّذُرُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهٖ اَلَّا تَعْبُدُوا اِلَّا اللّٰهَ اِنّٖى اَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظٖيمٍ” (46:21).

“كَذَّبَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ (176) إِذْ قَالَ لَهُمْ شُعَيْبٌ أَلَا تَتَّقُونَ (177) إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ (178)” (26:176-178).

“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ فَإِذَا هُمْ فَرِيقَانِ يَخْتَصِمُونَ” (27:45).

Nûh Qavmi à ‘Ad à Semûd à Medyen şeklinde bir sıralama çıkarmak mümkündür.

Hûd Rasûldür;

“قَالَ يَا قَوْمِ لَيْسَ بٖى سَفَاهَةٌ وَلٰكِنّٖى رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمٖينَ” (7:67).

“فَاَرْسَلْنَا فٖيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ اَنِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِنْ اِلٰهٍ غَيْرُهُ اَفَلَا تَتَّقُونَ” (23:32).

“اِنّٖى لَكُمْ رَسُولٌ اَمٖينٌ” (26:125).

Sâlih Rasûldür;

“لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ” (7:59).

“وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ هُودًا” (7:65).

“وَاِلٰى ثَمُودَ اَخَاهُمْ صَالِحًا” (7:73).

“وَلُوطًا إِذْ قَالَ لِقَوْمِهِ” (7:80).

“وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا” (7:85).[22]

Nûh à Hûd à Sâlih à İbrâhîm+Lût à Şu ‘ayb şeklinde bir sıralama mümkündür.

“كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلٖينَ” (26:141).

“وَنَبِّئْهُمْ عَنْ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ” (15:51).

“قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُجْرِمِينَ (58) إِلَّا آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ (59)” (15:58,59).

“وَإِنْ كَانَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ” (15:78).

“وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ” (15:80).

“وَعَادًا وَثَمُودَا وَاَصْحَابَ الرَّسِّ وَقُرُونًا بَيْنَ ذٰلِكَ كَثٖيرًا” (25:38).[23]

“وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا” (7:85).

“وَاِلٰى مَدْيَنَ اَخَاهُمْ شُعَيْبًا” (29:36).

Nûh à Ahqâf à Hicr à İrem à Eyke

“هَلْ فِي ذَلِكَ قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ (5) أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ (6) إِرَمَ ذَاتِ الْعِمَادِ (7) الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ (8) وَثَمُودَ الَّذِينَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ (9) وَفِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتَادِ (10) الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلَادِ (11)” (89:5-11).

Bilgelik verilen Luqmân bir peygamber gibi konuşmaktadır;

“وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ (12) وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ يَعِظُهُ يَابُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ (13) وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ (14) وَإِنْ جَاهَدَاكَ عَلَى أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (15) يَابُنَيَّ إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ (16) يَابُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ (17) وَلَا تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ (18) وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ (19)” .

4. Sonuçların değerlendirilmesi

“وَتِلْكَ حُجَّتُنَا آتَيْنَاهَا إِبْرَاهِيمَ عَلَى قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ نَشَاءُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (83) وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (84) وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ (85) وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلًّا فَضَّلْنَا عَلَى الْعَالَمِينَ (86) وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (87) ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (88) أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا بِكَافِرِينَ (89)” (6:83-86).

“وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى” sıralamasında Îsâ’yı Ya’qûb ailesinden ayıran nedir?

Ya’qûb Oğullarına ne olmuştur?

İbrâhîm à İshâq à Ya’qûb oğlu Yûsuf à Ya’qûb Oğulları+İsrâîl Oğulları-Mûsa- İsrâîl Oğulları à Dâvûd à Süylemân à … Zekeriyyâ (Ya’qûb Ailesi) à Yâhyâ.

İbrâhîm à İsmâîl.[24]

Lût à?

Mısır: Ya’qûboğuları 12 Esbât + İsrâîl Oğulları+Mûsa.

Çıkış: Ya’qûb Oğulları (?)+İsrâîl Oğulları+Mûsa à 12 Esbât à İmrân à Meryem (İsrâîl Oğulları) à Îsâ.

? à Zekeriyyâ (Ya’qûb Ailesi) à Yâhyâ.

Zekeriyyâ ne şekilde Ya’qûb ailesine uzanıyor. Mısır’da yaşayıp, çıkışta Yâqûb Oğullarına ne olmuştur? Mısır’da mı kalmışlardır? Mısır’dan çıkışta geldi iseler, Mûsâ ile gelenler arasında neden belirtilmemektedir? Mûsâ’nın ve Zekeriyyâ’nın yaşadığı dönemde Ya’qûb Oğuları’ndan kimler vardır? Onların İsrâîl Oğulları’yla ilişkisi ve ilintisi nedir?

“وَالْاَسْبَاطِ وَمَا اُوتِىَ مُوسٰى”

(3:84)’te Mûsâ Sıbt’tan sonra gelmekte

“وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَعٖيسٰى”

(4:163)’te ise İsâ aynı Mûsâ gibi Sıbt’tan sonra gelmektedir.

Bu iki sıbt aynı mıdır? Değil midir?

Mûsâ’nın ayırdığı Sıbt ile Yâqûb’dan gelen Sıbt farklı mıdır?

“وَمِنْ قَوْمِ مُوسَى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ (159) وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا” (7:159,160).

İsrâil ve İsrâil Oğulları Ya’qûbla ilişkilendirilmediğinde bir süreklilik sağlanmamakta, başka soru(n)lara cevap aranmak zorunda kalınmaktadır.

Oysa;

Ya’qûb/İsrâîl oğlu Yûsuf à Ya’qûb Oğulları (Sıbt)/İsrâîl Oğulları à Mûsa+Hârûn İsrâîl Oğulları/(Sıbt) à Dâvûd à Süleymân à (İsrâîl Oğuları/Ya’qûb Oğuları+Yâ’qûb Ailesi+) Zekeriyyâ+ [(Hârûn à] İmrân Ailesi à Meryem à Yâhyâ+(sıbt)İsâ.

Şeklinde zincir sürekliliği sağlamaktadır.

Lût, Hûd, Sâlih ve Şu‘ayb’ı kattığımızda şöyle bir şekil ortaya çıkmaktadır;

Adem à Nûh à Hûd à Sâlih à İbrâhîm+Lût à İshâq+İsmâîl à Ya’qûb/İsrâîl oğlu Yûsuf à Ya’qûb Oğulları (Sıbt)/İsrâîl Oğulları à Şu‘ayb (?)+ Mûsa+Hârûn İsrâîl Oğulları/(Sıbt) à Dâvûd à Süleymân à (İsrâîl Oğuları/Ya’qûboğuları+Yâ’qûb Ailesi+) Zekeriyyâ+ [(Hârûn à] İmrân Ailesi à Meryem à Yâhyâ+(sıbt)İsâ.

Yukarıda iki sıralama daha yapmıştık;

Nûh à Ahqâf à Hicr à İrem à Eyke

Nûh Qavmi à ‘Ad à Semûd à Medyen

Halkların Mekânları ve adları üzerinde yaptığımız sıralamayı, Gâfir (Mu’mîn) Sûresinde İnancını gizleyen kişi bizim yaptığımıza benzer bir sıralama yapmaktadır;

“وَقَالَ الَّذِي آمَنَ يَاقَوْمِ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ مِثْلَ يَوْمِ الْأَحْزَابِ (30) مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِنْ بَعْدِهِمْ وَمَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِلْعِبَادِ (31)” (40:30,31).

Bu sıralama yine Qur’an’ı Kerîmden başka bir ayet-i kerimelere de müteşâbihtir;

“أَلَمْ يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَقَوْمِ إِبْرَاهِيمَ وَأَصْحَابِ مَدْيَنَ وَالْمُؤْتَفِكَاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ” (9:70).

“اَلَمْ يَاْتِكُمْ نَبَٶُا الَّذٖينَ مِنْ قَبْلِكُمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذٖينَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَا يَعْلَمُهُمْ اِلَّا اللّٰهُ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَرَدُّوا اَيْدِيَهُمْ فٖى اَفْوَاهِهِمْ وَقَالُوا اِنَّا كَفَرْنَا بِمَا اُرْسِلْتُمْ بِهٖ وَاِنَّا لَفٖى شَكٍّ مِمَّا تَدْعُونَنَا اِلَيْهِ مُرٖيبٍ” (14:9).

“وَاِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ” (22:47).

“كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسِّ وَثَمُودُ (12) وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ وَإِخْوَانُ لُوطٍ (13) وَأَصْحَابُ الْأَيْكَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ (14)” (50:12-14).[25]

“كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ ذُو الْأَوْتَادِ (12) وَثَمُودُ وَقَوْمُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ الْأَيْكَةِ أُولَئِكَ الْأَحْزَابُ (13) إِنْ كُلٌّ إِلَّا كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ عِقَابِ (14)” (38:12-14).

İsrâîl’in Ya’qûb olmadığı iddiası Qur’an’ın bütünlüğünde sürekliliği sağlamamakta, soyun devamlılığın kesintiye uğratmaktadır. Yine Mısır Halkı görmezden gelinmiş, Mısır’da daha önce bir halk yokmuş gibi ayetler anlaşılmaya çalışılmıştır. Kopukluk Ya’qûb Oğullarının İsrâil Oğulları olduğu kabul edilirse taşlar yerine oturtulabilinecektir. Ayrıca Tüm Rasûllerin soyu İbrâhîm’den gelir iddiası Qur’an’dan onay almamaktadır. Hûd, Sâlih, Şu'ayb bu zincirde nerededir açık değildir. Ya'qûb Oğullarının Mısır'da akibetinin ne olduğu? İsrâil Oğullarının ne şekilde ortaya çıktığı anlaşılamamakta, Mısır halkının Yûsuf öncesi varlığı ve Mûsâ zamanındaki varlığı kopukluğu giderilmemekte Mısır halkı ve yöneticileri buhar olmaktadır.

“وَمِنْ اٰبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَاِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ اِلٰى صِرَاطٍ مُسْتَقٖيمٍ” (6:87).

En doğruyu Allah bilir.

[1] Qur’ân’da bu ibareye benzeyenler şöyledir;

“اٰلِ فِرْعَوْنَ” 2:49,50, 3:11, 7:130,141, 8:52, 54(2), 14:6, 28:8, 40:26,45,46, 54:41

“اٰلُ مُوسٰى وَاٰلُ هٰرُونَ” (2:248).

“وَاٰلَ اِبْرٰهٖيمَ وَاٰلَ عِمْرٰنَ” (3:33), “اٰلَ اِبْرٰهٖيمَ” (4:54).

“اٰلِ يَعْقُوبَ” : 12:6, 19:6

“اٰلَ لُوطٍ” :15:59,61, 27:56, 54:34

“اٰلَ دَاوُدَ” :34:13

[2] Yine başka bağlamlarda buna vurgu vardır;

“وَوَهَبْنَا لَهُ اِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَجَعَلْنَا فٖى ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابَ وَاٰتَيْنَاهُ اَجْرَهُ فِى الدُّنْيَا وَاِنَّهُ فِى الْاٰخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحٖينَ” (29:27).

[3] Burada “اٰلُ هٰرُونَ” ile “اٰلَ عِمْرٰنَ” arasında bir ilişki olmalıdır.

[4] Başka bağlamlarda İbrâhim ve İsmâîl arasındaki ilişki belirtirlmiştir;

“اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذٖى وَهَبَ لٖى عَلَى الْكِبَرِ اِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ اِنَّ رَبّٖى لَسَمٖيعُ الدُّعَاءِ” (14:38).

“إِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ” (2:127).

“رَبِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ (100) فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلَامٍ حَلِيمٍ (101)” (37:100,101) İsmâîl olasılığı daha yüksektir.

“وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ” (37:112).

Yine başka bir bağlamda;

İbrâhîm’in birden fazla oğlu olduğuna işaret var gibidir.

[5] Başka bir akışta İdrîs, İsmâîl’den sonra anılmaktadır.

“وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِدْرٖيسَ وَذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِنَ الصَّابِرٖينَ” (21:85). “وَاذْكُرْ إِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَذَا الْكِفْلِ وَكُلٌّ مِنَ الْأَخْيَارِ” (38:48).

[6] Kelime (حِلٌّ-حَلَالٌ) başka bağlamlarda şöyledir;

“اَلْيَوْمَ اُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ الَّذٖينَ اُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذٖينَ اُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ اِذَا اٰتَيْتُمُوهُنَّ اُجُورَهُنَّ مُحْصِنٖينَ غَيْرَ مُسَافِحٖينَ وَلَا مُتَّخِذٖى اَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْاٖيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَهُوَ فِى الْاٰخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرٖينَ” (5:5).

“فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ اِلَى الْكُفَّارِ لَا هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ” (6:10).

“وَاَنْتَ حِلٌّ بِهٰذَا الْبَلَدِ” (90:2).

[7] Kelimenin başka bağlamlarda kullanımı şöyledir;

“مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ” (2:130).

“وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرٖى نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللّٰهِ وَاللّٰهُ رَؤُفٌ بِالْعِبَادِ” (2:107).

“وَمَنْ يَفْعَلْ ذٰلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ” (2:231).

“فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ اَخٖيهِ فَقَتَلَهُ فَاَصْبَحَ مِنَ الْخَاسِرٖينَ” (5:30).

“وَرَاوَدَتْهُ الَّتٖى هُوَ فٖى بَيْتِهَا عَنْ نَفْسِهٖ” (12:23).

“وَقَالَ نِسْوَةٌ فِى الْمَدٖينَةِ امْرَاَتُ الْعَزٖيزِ تُرَاوِدُ فَتٰیهَا عَنْ نَفْسِهٖ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا اِنَّا لَنَرٰیهَا فٖى ضَلَالٍ مُبٖينٍ” (12:30).

“وَدَخَلَ جَنَّتَهُ وَهُوَ ظَالِمٌ لِنَفْسِهٖ قَالَ مَا اَظُنُّ اَنْ تَبٖيدَ هٰذِهٖ اَبَدًا” (18:35).

“فَاَوْجَسَ فٖى نَفْسِهٖ خٖيفَةً مُوسٰى” (20:57).

“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا لُقْمٰنَ الْحِكْمَةَ اَنِ اشْكُرْ لِلّٰهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَاِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهٖ وَمَنْ كَفَرَ فَاِنَّ اللّٰهَ غَنِىٌّ حَمٖيدٌ” (31:12).

“وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلٰى اِسْحٰقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهٖ مُبٖينٌ” (37:113).

“وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهٖ نَفْسُهُ وَنَحْنُ اَقْرَبُ اِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرٖيدِ” (50:16).

“بَلِ الْاِنْسَانُ عَلٰى نَفْسِهٖ بَصٖيرَةٌ” (75:14).

[8] “يَا بَنٖى اٰدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا اَخْرَجَ اَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْاٰتِهِمَا اِنَّهُ يَرٰیكُمْ هُوَ وَقَبٖيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ اِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطٖينَ اَوْلِيَاءَ لِلَّذٖينَ لَا يُؤْمِنُونَ” (727).

[9] Semitik Kelime üyelik, ilinti, taraftar gibi anlamlara gelmektedir.

[10] Sözlükte “tâbi olmak, desteklemek; şâyi olmak, çoğalmak” anlamlarındaki şiyâ‘ kökünden türeyen şîa kelimesi “taraftar, yardımcı, destekleyici; bir işi gerçekleştirmek için bir kimse etrafında toplanan grup” mânasına gelir. Qur’ân’da bu anlamda kullanılmıştır. 28:15(2), 19:69.

[11] Qur’an’dan öykünün tamamını alıntılamadık.

[12] Kelime semitktir; Akadça: 𒉺𒅁𒁉𒂅 /šabbiṭu, personel, asa anlamında, Aramca: (שְׁבַט ), Habeşçe: (ስብጥ/šibṭ), Güney Arabça: (𐩪𐩨𐩷), İbranca (שׁבט), Suryanca (ܫܒܛܐ /šabṭā) Değnek, asa, sopa, kabile, klan anlamındadır. Ayrıca bir Qur’ân sözlüğünde bu anlam verilmiştir; س ب ط / SBT

Allah (cc)وَالْأَسْبَاطِ Torunlarına... (Bakara: 136)] buyurmaktadır. سبط Torun kabile ifadesinin çoğuludur ki, İsrâil Oğulları'nda Araplardaki kabileler gibidir. Bu konuda en güzeli Ezherînin söylediğidir. اَلْأَسْبَاطُ ]Kabileler] İshak'ın çocukları, الْقَبَائِلُ ]kabileler] ise İsmail'in çocukları hakkında kullanılır. Bunu iki kardeş yani İshak ve İsmail'in çocukları arasında ayrım yapmak için yapmışlardır. Ne var ki الْأَسْبَاطُ kabileler sadece Yakûb b. İshak'ın çocuklarıdır. الْإِمْتِدَادُ Açılma ve التَّفْرِيعُ dallara ayrılma anlamından türemiştir ki, السبط kabile, torun ifadesi "oğlun oğlu" anlamına gelir.” (Misalli Ansiklopedik Kur’an Sözlüğü, Ummdetü'l-Huffâz fî Tefsîri Eşrafi'l-Elfâz Semîn el-Halebî, Türkçesi Veysel Akdoğan, Ketebe, 2024/394).)

[13] Bknz. “وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (114) وَنَجَّيْنَاهُمَا وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ (115) وَنَصَرْنَاهُمْ فَكَانُوا هُمُ الْغَالِبِينَ (116) وَآتَيْنَاهُمَا الْكِتَابَ الْمُسْتَبِينَ (117)” (37:115-117).

[14] يُرِيدُ: Geniş zaman fiili (fiʿl muḍāriʿ), öznesi gizli zamir olup "o" anlamına gelmektedir (gizli özne "هو").

أَنْ ve يُخْرِجَكُمْ: Bu iki unsurdan oluşan kısım (yani mastar cümlesi), nesne konumundadır. "أَنْ" mastar yapıcıdır ve fiille birlikte "يُخْرِجَكُمْ" (sizi çıkaracak) anlamında mastar anlamı oluşturur.

مِنْ أَرْضِكُمْ: "يُخْرِجَكُمْ" fiiliyle bağlantılıdır ve "sizi yurdunuzdan" anlamına gelir.

يُرِيدُ cümlesi, ikinci yüklem olarak nominatif durumda bir haber cümlesidir (fiʿl muḍāriʿ haberi).

فَما ذا : "Ne" anlamında bir soru edatıdır ve nesne konumundadır. فَ harfi, cümleye netlik katar ve açıklayıcıdır.

تَأْمُرُونَ : Geniş zaman fiili olup çoğul fail zamiri olan "واو" ile sonlanmıştır (siz). Mefhulü ise cümlede gizlenmiştir ve anlamı "bize ne yapmamızı emrediyorsunuz" şeklindedir. Şart cümlesine cevaptır.

[15] “وَاِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هٰذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزٖيدُ الْمُحْسِنٖينَ” (2:58).

“وَاِذْ قٖيلَ لَهُمُ اسْكُنُوا هٰذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُوا مِنْهَا حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُوا حِطَّةٌ وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا نَغْفِرْ لَكُمْ خَطٖيپَاتِكُمْ سَنَزٖيدُ الْمُحْسِنٖينَ” (7:161).

[16] “سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ (109) كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (110) إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (111) وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ (112) وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ (113) وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (114) وَنَجَّيْنَاهُمَا وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ (115) وَنَصَرْنَاهُمْ فَكَانُوا هُمُ الْغَالِبِينَ (116) وَآتَيْنَاهُمَا الْكِتَابَ الْمُسْتَبِينَ (117) وَهَدَيْنَاهُمَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ (118) وَتَرَكْنَا عَلَيْهِمَا فِي الْآخِرِينَ (119) سَلَامٌ عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (120) إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (121) إِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (122) وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ (123)” (37:109-123).”

İshâq’ın soyundan bahsedilse de onun oğullarının konu edinildiği bir bağlam yoktur.

[17] “Tanrı, Nuh'u ve Oğullarını kutsayarak, "Verimli olun, çoğalıp yeryüzünü doldurun" dedi, (1). "Yerdeki hayvanların, gökteki kuşların tümü sizden korkup ürkecek. Yeryüzündeki bütün canlılar, denizdeki bütün balıklar sizin yönetiminize verilmiştir (2). Bütün canlılar size yiyecek olacak. Yeşil bitkiler gibi, hepsini size veriyorum (3). "Yalnız kanlı et yemeyeceksiniz, çünkü kan canı içerir (4). Sizin de kanınız dökülürse, hakkınızı kesinlikle arayacağım. Her hayvandan hesabını soracağım. Her insandan, kardeşinin canına kıyan herkesten hakkınızı arayacağım (5).” (Tevrât, Yaradılış: 9:1-5). Hâdû Tevrât’taki bu metne işaret ederek bunu söylüyor olabilirler. İsrail o’nun kendine belirli bir yiyeceği yasaklamış bileceğinizde söylüyor olabilirler ya da “Bu nedenle İsrailliler bugün bile uyluk kemiğinin üzerindeki siniri yemezler. Çünkü Yakup'un uyluk kemiğinin başındaki sinire çarpılmıştı” (Tevrat, Yaradılış: 32:32) pasajına da işaret olabilir.

[18] “أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا مَلِكًا نُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ وَاللَّهُ عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ (246)” “آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (248)” “وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَلَا تَكُنْ فٖى مِرْيَةٍ مِنْ لِقَائِهٖ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (32:23).

[19] Veya İncîl’deki şu pasaj gibi olabilir. “Yahudiye Kralı Hirodes zamanında, Aviya bölüğünden Zekeriya adında bir kâhin vardı. Harun soyundan gelen karısının adı ise Elizabet'ti. ” (Luka’ya Göre İncîl: 1:5).

[20] Bak. 11:50,53,58,60,89, 26:124

[21] Aynı akış 23:23 ve 23:41 arasında vardır. Bu bağlamda Hûd’un adı anılmaz. Yine bknz. 26:106-140 Önce Nûh ardından Hûd.

[22] Bakz. 7:85-95

[23] İki ayet dışında geçmemektedir, ilişkili bir peygamber anılmamıştır.

[24] “اِنَّ اَوْلَى النَّاسِ بِاِبْرٰهٖيمَ لَلَّذٖينَ اتَّبَعُوهُ وَهٰذَا النَّبِىُّ وَالَّذٖينَ اٰمَنُوا وَاللّٰهُ وَلِىُّ الْمُؤْمِنٖينَ” (3:68).

“شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدّٖينِ مَا وَصّٰى بِهٖ نُوحًا وَالَّذٖى اَوْحَيْنَا اِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهٖ اِبْرٰهٖيمَ وَمُوسٰى وَعٖيسٰى اَنْ اَقٖيمُوا الدّٖينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فٖيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكٖينَ مَا تَدْعُوهُمْ اِلَيْهِ اَللّٰهُ يَجْتَبٖى اِلَيْهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدٖى اِلَيْهِ مَنْ يُنٖيبُ” (42:13).

“وَجَاهِدُوا فِى اللّٰهِ حَقَّ جِهَادِهٖ هُوَ اجْتَبٰیكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدّٖينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ اَبٖيكُمْ اِبْرٰهٖيمَ هُوَ سَمّٰیكُمُ الْمُسْلِمٖينَ مِنْ قَبْلُ وَفٖى هٰذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهٖيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ فَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللّٰهِ هُوَ مَوْلٰیكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلٰى وَنِعْمَ النَّصٖيرُ” (22:78).

[25] Tubba‘ adı bu ayet dışında “أَهُمْ خَيْرٌ أَمْ قَوْمُ تُبَّعٍ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ أَهْلَكْنَاهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا مُجْرِمِينَ” (44:37)’te geçmektedir. Sebetik bir kazan’da adı anılmaktadır. Necâşî: Güney Arabistan Krallarına Arabça “النجاشي”, Habeşçe “ንጉሥ” batı dillerinde “negus” denmiştir. Fir‘avn, Kayser, Kisra gibi bir ünvandır. Mısır Fir‘avn’u Pers/fars Kisra’sı (husrev’den Kesrô/Kôsrô suryanca) Habeş Necâşi’si denir. Tubba: “تبّع ” Habeşçe “ዐበተ” “𐤕𐤁𐤏” 𐩩𐩨𐩲 (Te-Be-‘Ayn) Güney Arabistan’da yine Krallık/yönetici ünvanı olarak kullanılmıştır. “Guldam” yakınlarında “yeha”da bulunan Bronz bir kazanda bu kullanıma denk gelinmiştir. M.Ö. Yedinci yüzyıla veya daha eskiye tarihlenmektedir.

19 Ekim 2024 Cumartesi

İsrâîl Kimdir? Bir Arayış Denemesi