rıdvan çeliköz: Yûnus (Güvercin) ve Balık (Nûn) (1).

Yûnus (Güvercin) ve Balık (Nûn)

Yûnus’un hikayesine üç kutsal kitâb vurgu yapar, Yûnus, “güvercin” anlamına gelen bir kelimedir.

“يُونُسَ”, İbranca “יוֹנָה (Yona)”, Yunanca Ἰωνᾶς (Iōnâs), Latince Ionas şeklindedir. Arabça’ya Yunanca veya Latince’den geçmiş olmalıdır.

Tevrât’ta Güvercin anlamında kullanımı şöyledir;

“Güvercin (היונה) konacak bir yer bulamadı, çünkü her yer suyla kaplıydı. Gemiye, Nuh'un yanına döndü. Nuh uzanıp güvercini tuttu ve gemiye, yanına aldı.” (Tevrât, Yaradılış: 8:9).

Kelime Aramca/Suryanca “ܝܘܢܐ” yonâ yani Güvercin anlamınadır.

İncîl’de Suryanca kullanımı şöyledir;

“İsa vaftiz olur olmaz sudan çıktı. O anda gökler açıldı ve İsa, Tanrı'nın Ruhu'nun güvercin (ܝܰܘܢܳܐ) gibi inip üzerine konduğunu gördü. ” (İncîl, Matta’ya Göre: 3:16).

İncîl (ܝܘܢܢ/yawnān) : Matta’ya Göre: 12:39,40,41, 16:4,17, Luka’ya Göre: 11:29,30,32

http://cal.huc.edu/oneentry.php?lemma=ywn+N&cits=all

Tevrât Yûnus Kitabı şöyle başlar;

“RAB bir gün Amittay oğlu Yunus'a, "Kalk, Ninova'ya, o büyük kente git ve halkı uyar" diye seslendi, "Çünkü kötülükleri önüme kadar yükseldi (1). Ne var ki, Yunus RAB'bin huzurundan Tarşiş'e kaçmaya kalkıştı. Yafa'ya inip Tarşiş'e giden bir gemi buldu. Ücretini ödeyip gemiye bindi, RAB'den uzaklaşmak için Tarşiş'e doğru yola çıktı (2)” (Tevrât, Yûnus: 1:1,2).

Kur’an’da Yûnus’un bulunduğu mekânlarla ilgili bir bilgi bulunmaz, Tevrât ve İncîl onu Ninova gitme ile ilişkilendirir;

“RAB bir gün Amittay oğlu Yunus'a (יונה), “Kalk, Ninova'ya, o büyük kente git ve halkı uyar” diye seslendi, "Çünkü kötülükleri önüme kadar yükseldi.” (Tevrât: Yunus; 1:1).

Ninova halkı, yargı günü bu kuşakla birlikte kalkıp bu kuşağı yargılayacak. Çünkü Ninovalılar, Yunus'un çağrısı üzerine tövbe ettiler. Bakın, Yunus'tan daha üstün olan buradadır” (Matta’ya Göre İncîl: 12:41 bknz Luka’ya göre: 11:30,32).

Yûnus nereden Ninova’ya gidecektir, Yafa limanına nereden inmiştir?

“İsrail'in Tanrısı RAB'bin, kulu Gat-Heferli Amittay oğlu Yunus Peygamber aracılığıyla söylediği söz uyarınca, Yarovam Levo-Hamat'tan Arava Gölü'ne kadar İsrail topraklarını yeniden ele geçirdi. ” (Tevrât, 2.Krallar: 14:25).

Ninova, Yâfâ, Tarşiş

Ninova veya Nineveh

Akadça 𒌷𒉌𒉡𒀀 URUNI.NU.A “Ninua”, Suryanca “ܢܝܼܢܘܹܐ” ninwê, Arabça “نَيْنَوَىٰ‎” neynevê, Yunanca “Νινευή” Neneué, Latince Ninive, Farsça Nainavā ( نینوا ) şeklinde okunur, bugünkü “Musul” olarak bilinir.

Adın anlamı konusunda Ninâ (𒀏) yani “balık” ile ilişkilendirilmiş, “Balık Yeri” önerilmiştir. Νίνου πόλις (Ninopolis) gibi. İbranca נִנְוֶה (nin've), Yunanca (Níνβε), Eski Babil dilindeki 𒌷𒉌𒉡𒀀 (Ninuwā), İbranca נון/נונא kelimesi yine “balıklar”la ilişkilendirilir.

http://oracc.museum.upenn.edu/epsd2/o0046668

Kur’an’da Yûnus için “صَاحِبِ الْحُوتِ” yani O-balıkla birlikte olan anlamında kullanım vardır (68:48). Yine “ذَا النُّونِ” denilerek “balığa” işaret ettiği şeklinde yorumlanmıştır (21:87). Hem Hût ve hem de Nûn'un belirli bir şeye işaret etmesi, ilk muhâtabların bunu bildiğine işarettir.

Semitik dillerde “nûn” balık anlamındadır. “Hût” ile “Nûn” birbirinin yerine kullanılmış olmalıdır.

Ninova’nın “balık” ile ilişkisi gibi Zê'n-Nûn’un da balıkla ilişkisi düşündürücüdür.

Yâfâ

İbranca “יָפוֹ” Yafo, Arabça “يَافَا” Yafa, Bugünkü Tel Aviv’in güneyi eski bir liman şehri.

Şehir Mısır kaynaklarında ve Amarna mektuplarında Yapu (Ya-Pu) olarak geçmektedir. Helenist gelenek Iopeia veya Cassiopeia olarak adlandırmıştır. Cassiopeia Andromeda’nın annesidir. Cassiopeia ve kızı Andromeda takım yıldızlarıdır. Limana yakın bir kaya çıkıntısının, Andromeda'nın Perseus tarafından kurtarıldığı yer olduğu söylenir. Şehir, MÖ 800'e kadar Mısır yönetimi altındır.

Tarşiş

Fenikelilerce” 𐤕𐤓𐤔𐤔”‎ TRŠŠ olarak yazıya geçmiştir. İbranca “תַּרְשִׁישׁ” (Taršīš)‎, Yunanca “Θαρσεις” (Tharseis)tir.

Kesin yeri bilinememektedir.

Flavius Josephus “Kilikya”dan söz eder. Tarsus olma ihtimali daha yüksektir.

Tarşiş Nora Taşında geçer, Fenikçe bir yazıtta, yazıtın başında yer alır, Yazıtın yazıldığı var sayılan zamanda Pygmalion ise Tire (Lübnan) Kralıdır.