rıdvan çeliköz: Zekeriyyâ’nın Hikayesi (1)

Zekeriyyâ’nın Hikayesi

2003 Yılında Absalom'un Mezarın’da (יד אבשלום) Vaftizci Yahyâ’nın babasına atıfta bulunan bir yazıt keşfedildi. MS 4. Yüzyıldan kalma Yunanca yazıtta “Bu, şehit, çok dindar rahip, Yahya'nın babası Zekeriya'nın mezarıdır” yazıyordu.

Josephus Flavius (Antiquities, Book 7, Chapter 10:3)’da bu mezara atıf yapar. https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0146%3Abook%3D7%3Awhiston%20chapter%3D10%3Awhiston%20section%3D3

Zekeriyyâ “زَكَرِيَّا” ile ilgili bilgi Luka’ya Göre İncîl’de şöyledir;

“Yahudiye Kralı Hirodes zamanında, Aviya bölüğünden Zekeriya adında bir kâhin vardı. Harun soyundan gelen karısının adı ise Elizabet'ti.” (Luka’ya Göre İncîl: 1:5).

Kelimeler ve metnin çözümü:

Ηρωδου: Hirodes,

Ιουδαιας: Yahudiye,

Ζαχαριας: Zekeriya,

Αβια: Abiya,

“Εφημεριας” Ephēmeria yani “כֹּהֵן”, “כֹּהֲנִים” Kohen

Yani “sons of Zadok”,

Zadok (Zadok HaKohen) Sadok, Sadoc, Zadoq, Tzadok

"צדוק הכהן " Yani, “צְדוּקִים”, Tzĕdûqîm “צָדַק” Tzadaq

“Ölü Deniz Yazmaları/qumran”nda “"the sons of Zadok the Priest”

“מורה הצדק ” Doğruluk Öğretmenleri. (Şam Belgesi).

Türkçesi "Saduki(ler)".

Zekeriyyâ bir Saduki Kohen’di.

Sâdık, Sadok Semitik bir kelimedir;

Akadça: “ṣaduq” “Ammī-ṣaduq”

Kral Ammi-saduqa veya Ammi-zaduga

Bahli-ṣaduq, Ṣaduqi-AN, Ṣaduq-Ašar, Ṣaduqqi, Ṣidqu-la-nasi

İbranca; “צדק” tsadeq, tsadoq

Suryanca; “ܙܕܩ”, z-d-q

Habeşce; “ጻድቁ” ts’adik’u

Arabça; “صادق”

Zekeriyyâ’nın durumunu anlamak için mevdudi şöyle bir bilgi verir:

“Harun'un (a.s) torunlarından biri olan Hz. Zekeriyya'nın (a.s) konumunu anlayabilmek için İsrailoğulları arasında yaygın olan rahiplik geleneği ile ilgili bilgiye sahip olmak gerekir. Filistin'in fethinden sonra topraklar Yakub'un (a.s) zürriyetinden olan 12 kabile arasında miras olarak dağıtıldı. 13. kabile olan Levi'lere de dini hizmetler ve görevler emanet edildi. Levi'liler arasında da "en mukaddes şeyleri takdis etmek, Rabbin önünde buhur yakmak, ona hizmet eylemek ve ebediyyen onun ismiyle mübarek kılmak üzere" seçilen aile Harun'un (a.s) oğulları idi. Diğer Levi'lilerin mabede girmesine izin verilmiyordu. "Çünkü onların vazifesi Rab evinin hizmeti için avlularda, odalarda ve bütün mukaddes şeyleri temizlemekte Allah Evinin hizmet işinde Harunoğulları'nın yanında bulunmak... ve sebt günlerinde, aybaşlarında ve belli bayramlarda yapılan bütün takdimeleri Rabbe arzetmekti." Harunoğulları 24 aileye bölünmüştü ve bu 24 aile sıra ile Rabbin evine hizmet ediyorlardı. Bu ailelerden biri Zekeriyya'nın (a.s) liderliğindeki Abiya ailesi idi. Bu nedenle ailesinin sırası geldiğinde mabede gidip buhur yapmak Zekeriyya'nın (a.s) göreviydi. (ayrıntılar için bkz. I. Tarihler 23-24) (Mevdudi).

Ardalan:

Zekeriyyâ’nın zamanında Samiriyeliler veya “السامريّون” Sâmirîler, שומרונים, yalnızca kendi dinlerinin gerçek Museviliği ifade ettiğini savunuyorlardı. Ferîsîler “פְּרוּשִׁים‎”, Sadukiler “צְדוּקִים‎”, Esseniler “אִסִּיִים‎”, zelotlar/kanaim “קנאים” şeklinde anlılan gruplar vardı. Sadukiler ve Ferisiler arasında tarihsel bilgilerden anladığımız kadarıyla ciddi bir çatışma ve çekişme vardı. Sadukiler Kohenler ve Aristokratlardan oluşuyordu. Sadukiler, rahipler kastını korumak isteyen seçkinlerdi, ancak aynı zamanda, Ferisilerin karşı çıktığı Helenizmi hayatlarına dahil etme isteklerinde de liberaldiler. Bu nedenle, o zamanki düşmanları onları iş birlikçi olarak gördüler. Sadukiler Sözlü Kanun fikrini reddettiler ve Yazılı Kanun'un harfiyen yorumlanmasında ısrar ettiler; dolayısıyla Tevrat'ta bahsedilmediği için ahirete inanmadılar. Saduki yaşamının odak noktası Tapınakla ilgili ritüellerdi.

Sanhedrin “סַנְהֶדְרִין” bu iki gruptan oluşuyordu. İncîl’de buna işaret edilir;

“Ferisiler(φαρισαιοι)'le Sadukiler (σαδδουκαιοι) İsa'nın yanına geldiler. O'nu denemek amacıyla kendilerine gökten bir belirti göstermesini istediler. ” (İncîl Matta’ya Göre: 16:1).

“Oradakilerden bir bölümünün Saduki, öbürlerinin de Ferisi mezhebinden olduğunu anlayan Pavlus, Yüksek Kurul'a şöyle seslendi: "Kardeşler, ben özbeöz Ferisi'yim. Ölülerin dirileceği umudunu beslediğim için yargılanmaktayım." (6). Pavlus'un bu sözü üzerine Ferisiler'le Sadukiler çekişmeye başladılar, Kurul ikiye bölündü (7).” (Elçilerin İşleri: 23:6,7).

“Beni eskiden beri tanırlar ve isteseler, geçmişte dinimizin en titiz mezhebi olan Ferisiliğe bağlı yaşadığıma tanıklık edebilirler” (Elçilerin İşleri: 26:5).

“שמעון בן שטח” MÖ 140-60, “שְׁמַעְיָה‎” MÖ 65-31, “הִלֵּל” MÖ 31 MS 9, “שמעון בן גמליאל‎” MÖ 10 MS 70, gibi bazı Sanhedrin baş rahib/kohenleriydi.

Romalılar:

Helenleşmiş Yahudi seçkinler Romalıları desteklediler ve bu nedenle Romalıların sunabileceği daha ince şeylerden zevk aldılar. Yahudi seçkinleri toplumdaki daha yüksek yerlerinin daha çok farkına vardılar ve statükoyu korumak için ellerinden geleni yaptılar. Romalıların kayırdığı seçkinler olan Sadukiler, Sanhedrin'in (yönetici hanedan) çoğunluğuna sahipti ve Roma'nın müvekkili kralı Hirodes'i savundular.

MÖ 2. yüzyıldan beri bir Roma müttefikiydi, MÖ 63’te Romalı general Pompey, Kudüs’ü almıştı.