İKİ ADEM OĞLU (3) Koyun ve Tahıl

 

KOYUN VE TAHIL

 

          Lahar, laḫru_: koyun

          http://oracc.museum.upenn.edu/epsd2/o0040744

 

Aşnan, (ašnan; ašnan₂): Tahıl, hububat tanrısı

         http://psd.museum.upenn.edu/epsd/e527.html  

        

     Aşnan tahıllar başta olmak üzere bitkilerin boy atmasına hükmediyordu; Lahar hayvanların büyümesine (Mezopotamya Mitolojisi, JEAN BOTTERO SAMUEL NOAH KRAMER, TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, I. BASIM: MART 2017, İSTANBUL/61).

 

Koyun, tanrıça Lahar’ı ve kızkardeşi tahıl-tanrıçası Aşnan’ı (ašnan, asnan ) içeren mit, Yakın Doğu mitolojisindeki Habil-Kabil motifinin bir başka yorumunu sunar. Mite göre, Lahar ve Aşnan yine kişileştirilir ve konuşturulur.

 “Dinsel sunum açısından bakıldığında bu atışmanın iki kahramanı birçok kez karşılaştığımız çok eskilere ait iki tanrısal kişidir: Biri Aşnan tahılları himaye eden tanrıça, dilerseniz ülkenin Ceres'i diyelim; diğeri Lahar küçükbaş hayvanların hamisi tanrıçadır. Aşnan tahıltanesinin, Lahar ise anakoyunun doğaüstü yansılarıydı. Bu edebi yarışmada tartışmalar ve karşılaştırmalar himaye eden tanrıçalar arasında değil, aşağıdaki bu dünyanın iki gerçekliğinin arketipleri* arasında yaşanır: Bunun ispatı da müstensihlerin çoğu kez olduğu gibi burada da eski bir alışkanlık uyarınca, Aşnan kelimesi önündeki (tarihsel kimliği belirten çivi yazılı) işareti muhafaza etmeleri ve fakat aynı işareti lahar kelimesi önünden, birkaç istisna hariç, kaldırmış olmalarıdır” (Mezopotamya Mitolojisi, JEAN BOTTERO SAMUEL NOAH KRAMER, TÜRKİYE İŞ BANKASI KÜLTÜR YAYINLARI, I. BASIM: MART 2017, İSTANBUL/584).

 

…. Lahar ve Aşnan’ın gökyüzünden yeryüzüne inişlerini ve kültürel nimetleri insanlara nasıl bağışladıklarını anlatır:

 

“O günlerde Enki, Enlil’e dedi ki:

“Enlil baba, Lahar ile Aşnan’ı,

Dulkug*’da yaratılanları,

Dulkug’dan indirelim.”

Enki ve Enlil’in kutsal buyruğu üzerine,

Lahar ve Aşnan Dulkug’dan indirildiler.

Lahar için (Enki ve Enlil) ağıl kurdu,

Bitkiler, otlar ve ... armağan ettiler ona;

Aşnan için bir ev kurdular,

Saban ve boyunduruk armağan ettiler ona.

Lahar ağılında,

Ağılının cömertliklerini çoğaltan bir çobandır;

Aşnan ekinlerin ortasında,

İçten ve eli açık bir bakiredir.

... göğün bolluğunu,

Lahar ve Aşnan taşıdı,

Topluma bolluk getirdiler,

Ülkeye yaşam soluğunu getirdiler,

Tanrı yasalarını uyguladılar,

Ambarların içindekini çoğalttılar,

Depoları doldurdular.

Yoksulların toz toprak dolu evine,

Girip bolluk getirirler;

Her ikisi de, ayak bastıkları yere,

Evlere bolluk bereket getirirler;

Yerleştikleri yeri doyururlar, oturdukları yeri beslerler,

An ile Enlil’in yüreğini sevinçle doldurur onlar.”

 

Ama sonra Lahar ve Aşnan öyle çok şarap içerler ki çiftliklerde ve tarlalarda ağız dalaşma girerler. Uzun tartışmalarda, her tanrı kendi başarılarıyla övünür ve diğerininkileri aşağılar.

Sonunda Enlil ve Enki araya girer ancak kararlarını içeren şiirin sonu hâlâ eksiktir. (Sümer Mitolojisi, Samuel Noah Kramer, Çeviren: Hamide Koyukan, Kabalcı, Birinci Basım 1999, s.104-106).

 

 

Lahar (Tahıl) ve Aşnan (Koyun) öyküsü, “Çiftçi” ve “Çoban” toplulukları arasında bir çekişme olarak ta okunabilir.

*Ceres, Roma mitolojisinde anne sevgisinin ve büyüyen bitkilerin (özellikle tahılların) tanrıçasıydı. Satürn ve Rhea'nın kızı, Jüpiter'in eşi ve kız kardeşiydi. Jüpiter'den Persephone'nun annesiydi ve Juno, Vesta, Neptün ve Plüton'un da kız kardeşiydi. Ayrıca Sicilya'nın baş tanrıçası, koruyucusuydu. Yunan mitolojisindeki tanrıça Demeter'e denktir.

*Arketip (Fransızca: archétype); ilk örnek, asıl numune. Kelime anlamıyla kalıp, şablon, ilktip şeklinde ifade edilen arketipler gerçekte insan kültürünü oluşturan yapıtaşlarıdır. İnsanlar uzun dönemler boyunca karşılaştığı benzer olayları bir süre sonra belli davranış kalıplarına oturtmuş ve bu kalıpları kuşaklar boyunca aktarmaya başlamıştır. Daha geniş bilgi için baknz. Carl Gustav Jung, Dört Arketip.

 * Dulkug, Du-Ku veya dul-kug [du6-ku3] e-dul-kug: Kutsal ev “Ur-dul-kug”