TEMİRKAPIG (2)

 Temirkapıg 2.

630 yılında buradan geçen ünlü Çinli seyyah Hüen Çang’a göre, çok yüksek olan ve demir renginde iki dağ arasında olan bu boğazda iki kanatlı Demir Kapılar vardı. Fevkalade müstahkem olan bu boğazdan geçmek çok zor olduğundan yerliler tarafından buraya Demir Kapı adı verilmiştir.

Türkistan’ın güneydoğu sınırında yer alan Demir Kapı, Baysun-Dağ silsilesindeki geçit olup, Keş şehrinin 90 km. güneyinde, 12-20 m. genişliğinde ve 3 km. uzunluğundadır. Burası Belh-Semerkant, Belh-Buhara yolu üzerinde bulunuyordu.

Demir Kapı, askeri, stratejik ve ticari bakımdan çok önemli bir yerdi. Burayı geçen Türkler Toharistan’da hâkimiyet kurmuşlardır. Burası Batı Türkistan’dan Hindistan’a ve Afganistan’a geçmek için adeta bir sıçrama tahtası vazifesi görüyordu. Hindistan’ın mallarını Belh yolu ile Semerkant ve Buhara’ya getiren tüccarlar Demir Kapı’dan geçerlerdi. Demir Kapı’nın kuzeyinde bir günlük uzaklıkta Kendek’in yakınındaki yol, bir taraftan Nesef (Nahseb bugün Karşı) ile Buhara’ya diğer taraftan da Keş (Şehri-i Sebz) ile Semerkant’a doğru ikiye ayrılıyordu.

Coğrafi konumundan dolayı ticaret kervanlarının kullandığı güzergâh üzerinde olan Demir Kapı, asırlar boyu önemini korumuştur. Bilindiği üzere Demir Kapı, milattan önceki yüzyıllardan itibaren Turan (Türk)-İran memleketleri arasında tabi sınır olarak kabul edilmekteydi.