Yeni; Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir [11] Mihrâb ve Qıble Yönü (a2).

 

Mihrâh konusunu üç örnekle bağlayalım, biri Mescid-i Nebevî’nin mihrâbı diğeri sahabe mescidi diye bilinen Eritre’deki massawa mescidi ve Hama Ulu Camii.

Mescid-i Nebevî’nin mihrâb’ı ile ilgili İslam ansiklopedisi şöyle demektedir;

“Başlangıçta Mescid-i Nebevî’nin bir mihrabının bulunmadığı, sadece Hz. Peygamber’in namaz kıldırdığı yerin belli olduğu bilinmektedir (mesciddeki bir kaya parçasının kıbleyi göstermesi hakkında bk. Burton, II, 140-141). Ömer b. Abdülazîz, Medine valiliği sırasında Mescid-i Nebevî’yi imar ederken (707-710) Resûl-i Ekrem’in namaz kıldırırken durduğu yere niş tarzında bir mihrap ilâve ettirmiş, burası Resûlullah’ın mihrabı olarak tanınmıştır.”

“Hz. Peygamber’den sonra ortaya çıkan bir uygulama olduğundan cami ve mescidlere mihrap yapılması bazı tartışmalara yol açsa da âlimlerin bu konuda genellikle müsbet bir tavır takındıkları görülmektedir.”

https://islamansiklopedisi.org.tr/mihrap

 

Ömer b. Abdulazîz (عمر بن عبد العزيز), Emevî halifesidir, Medine valiliği sırasında, halife I. Velîd’in tâlimatıyla Mescid-i Nebevî’yi genişletmiştir ve Resûlullah’ın namaz kıldığı diğer mescidleri de yeniletmiştir (707-710).

https://islamansiklopedisi.org.tr/omer-b-abdulaziz

 

Mescid-i Nebevî’nin mihrabı

Mescid-i Nebevî’nin planı

Mescid-i Nebevî’nin planına başka bir örnek

 

Diğer mescid ve mihrâb örneğimiz, Sahabe mescidi, Eritre'nin Massawa şehrinde bulunan tarihi bir mescidtir. MS 7. yüzyılda Habeşistan'a göçleri sırasında buraya gelen Sahabelerin yaptığına inanılıyor.

Mescidin mihrâbı:

 

Sahabe Mescidinde Mihrâb, qıble ve namaz;

 

Yine hangi gerekçe ile çizim noktasının belirlendiği açık olmayan bir çizim.

Hama – Great Mosque

 حماة – جامع الكبير

Hama Ulu Camii (جامع حماة الكبير‎) , 1982 ihtilafından sonra neredeyse tamamen yeniden inşa edilmiş olmasına rağmen, şehrin en etkileyici dini bölgesidir. 7. yüzyıla tarihlenen cami, Emeviler döneminde Ebu ubeyde bin el-Cerrâh (أبو عبيدة بن الجراح) yönetiminde Bizans kilisesinden dönüştürülmüştür. 6. yüzyıldan kalma bu kilise, aslen 3. yüzyılda inşa edilmiş ve Jüpiter'e adanan daha eski bir Roma tapınağından dönüştürülmüştür.

Plan ve Sir Keppel Archibald Cameron Creswell’in görüşleri;

Hama Ulu Camii, Mihrâb, qıble ve namaz;

Yine hangi gerekçe ile çizildiği, mihrâb’ın nerede olduğu açık-seçik belirtilmeden Google harita çizimi;

https://nabataea.net/explore/cities_and_sites/hama-mosque/

  

Mihrâb konusunda verdiğimiz örneklerin tamamı Muhammed Nebî’den sonradır. Birçok nedenle yeniden yapılmıştır.

Neden mihrâb konusu üzerinde durduk?

Mihrâb, qıble yönünü gösteren önemli dayanaklardan biridir.  Bu nedenle Google harita çizimleri yerine, antik mescidlerde öncelikle mihrâb’ın yeri tespit edilmelidir. (Qıble tayini ile ilgili ciddi bir literatür söz konusudur, yazının konusu olmadığından üzerinde durmadık)

Mihrâbın yönü uydu fotolarından değil mihrâb’ın olduğu bilinen, belirlenen duvardan bulunmalıdır.

İki örnek;

Kazı sonucu qıble duvarının tespiti;

 

https://www.haaretz.com/archaeology/.premium-one-of-the-world-oldest-mosques-found-in-tiberias-israel-1.9471405?fbclid=IwAR2liLNLs7rQTAVmlEsEczSApPZNa-wkMm0UFyd9Qrbl296zxSr3jMMUDSE

https://www.academia.edu/20719909/_The_Umayyad_Mosque_of_Tiberias_Muqarnas_26_2009_pp_37_61

 

https://bibleinterp.arizona.edu/articles/tiberias357915  

 

Kalıntılar üzerinden qıble yönünün tespiti ve yorumlanması:

Mescid-i Qıblete yn ( Arapça : مَمسْمجِد الْمقِبِلَـتَـيْمن ) olarak ta bilinen Labo-Qibla mescidi olarak tercüme edilen mescid, Afrika'nın en eski mescidlerinden biridir . Şeyh Babu Dena'nın mezarını içerir. Şu anda çoğunlukla harabe halinde olmasına rağmen, yapı iki mihraba sahiptir: biri kuzeyde Mekke'ye , diğeri kuzeybatıya doğru yönelmiştir (Kudüs). Minare ve Mihrâb'ın olması Emevi veya Abbasiler dönemine ait olabileceğine işaret eder. Neden iki mihrâb bulunduğunun izaha ihtiyacı vardır.