rıdvan çeliköz: Humbaba'dan Kibele(Sibel)'ye, Hubel ve Qıble Sesteşliğine (6)

“Siyah Göktaşı” ve Kibele

İncîl’de Göktaşı ve Artemis

“καταστειλας δε ο γραμματευς τον οχλον φησιν ανδρες εφεσιοι τις γαρ εστιν ανθρωπος ος ου γινωσκει την εφεσιων πολιν νεωκορον ουσαν της μεγαλης θεας αρτεμιδος και του διοπετους”

“αρτεμιδος” Artemis

“διοπετους” Zeus’tan düşmüş, Gökten düşmüş

“ܘܫܰܠܺܝ ܐܶܢܽܘܢ ܪܺܫܳܐ ܕ݁ܰܡܕ݂ܺܝܢ݈ܬ݁ܳܐ ܟ݁ܰܕ݂ ܐܳܡܰܪ ܓ݁ܰܒ݂ܪܶܐ ܐܶܦ݂ܶܣܳܝܶܐ ܡܰܢܽܘ ܓ݁ܶܝܪ ܡܶܢ ܒ݁ܢܰܝܢܳܫܳܐ ܕ݁ܠܳܐ ܝܳܕ݂ܰܥ ܠܰܡܕ݂ܺܝܢ݈ܬ݁ܳܐ ܕ݁ܶܐܦ݂ܶܣܳܝܶܐ ܕ݁ܟ݂ܽܘܡܪܬ݂ܳܐ ܗ݈ܝ ܕ݁ܰܐܪܛܶܡܺܝܣ ܪܰܒ݁ܬ݂ܳܐ ܘܰܠܨܰܠܡܳܗ ܕ݁ܡܶܢ ܫܡܰܝܳܐ ܢܚܶܬ݂”

“ܐܪܛܶܡܺܝܣ” artemis

“ܫܡܰܝܳܐ” šəmayyā

“Hem bu sanatımız saygınlığını yitirmek tehlikesiyle karşı karşıyadır, hem de ulu tanrıça Artemis'in Tapınağı'nın hiçe sayılması ve bütün Asya İli'yle bütün dünyanın tapındığı tanrıçanın, ululuğundan yoksun kalması tehlikesi vardır (27). Oradakiler bunu duyunca öfkeyle doldular. "Efesliler'in Artemisi uludur!" diye bağırmaya başladılar (28).” (İncîl, İşler: 19:27).

“Ama halk kendisinin Yahudi olduğunu anlayınca hep bir ağızdan yaklaşık iki saat boyunca, "Efesliler'in Artemisi uludur!" diye bağırıp durdu. ” (İncîl, İşler: 19:34).

“Kalabalığı yatıştıran belediye yazmanı, "Ey Efesliler" dedi, "Efes Kenti'nin, ulu Artemis Tapınağı'nın ve gökten düşen kutsal taşın bekçisi olduğunu bilmeyen var mı? ” (İncîl, İşler: 19:35).

“Et cum sedasset scriba turbas, dixit: Viri Ephesii, quis enim est hominum, qui nesciat Ephesiorum civitatem cultricem esse magnæ Dianæ, Iovisque prolis?”

“And when the townclerk had appeased the people, he said, Ye men of Ephesus, what man is there that knoweth not how that the city of the Ephesians is a worshipper of the great goddess Diana, and of the image which fell down from Jupiter? ”

Kibele ve Göktaşı

Kibele Mitologlara göre Saturn (Kronos)’ün karısı ve Zeus'un annesi olan tanrıça Rhea'dır. Roma mitolojisinde ona sadece tanrıların değil, tüm insanların, hayvanların ve bitki yaşamının evrensel annesi olan Kibele denir. Magna Mater veya Büyük Anne olarak anılan, Toprak Ana'nın kişileşmesiydi.

Tarihler MÖ 200’lü yılları göstermekte... Batı ve Doğu Akdeniz’de II. Pön Savaşı tüm hızıyla devam etmekte. Olanlar dönemin iki süper gücü Kartacalılar ve Romalılar arasında kıyasıya bir paylaşım savaşıdır. Romalılar, Hannibal’in ezici gücü karşısında çaresizdir. Hannibal’in Roma’yı işgal etmesinden korkmaktadırlar. 12 senedir devam etmekte olan II. Pön Savaşı halkın, yöneticilerin ve askerlerin üzerinde yorgunluk, çaresizlik, hatta ümitsizlik doğurmuştur. Kara bulutlar imparatorluğun üzerine çökmüş, karanlıkta kalan yöneticiler ve halk umut ışığı aramaktadırlar. Sonunda yöneticiler çözümü ilahi yollardan aramaya karar verir. Roma'nın içinde bulunduğu yıkım süreci, acılar içinde kıvranan halkı ‘yeni bir kurtarıcı’ aramaya şevketmiş ve kehanetlerle dolu Sibyl Kitapları’na başvurmaya zorlamıştır. Savaşın tüm şiddetiyle sürdüğü günlerde Sibyl Kehanet Kitapları’ndaki bir bölüm umuda giden yolu gösterecektir. Buna göre “Yabancı bir düşman eğer İtalya içlerine kadar ilerlerse onu ülkeden çıkarmanın yolu Pessinus’taki Magna Mater’i yani ‘Merhametli Büyük Ana Kybele’yi Roma’ya getirmek olacaktır.”

Anadolu’dan Kybele’nin (Mater Magna) Kutsal Taşı Roma’ya getirtildi.

Romalılar Delphi’deki Sibyl kahinesine danışıp ondan da aynı kehaneti dinleyince tereddütsüz yola çıkar. Pergamon Kralı Attalos’un yardımıyla MÖ 204’te Pergamon yakınlarında Ege’den karaya çıkarlar. Amaçları Anadolu’nun kalbi Pessinus’ta bulunan, Kybele’yi simgeleyen siyah taşı alıp imparatorluğun kalbine taşımaktır. Siyah taş yapılan anlaşmalar sonucu aynı yolla Roma’ya götürülür. 4 Nisan 204’te Roma’ya törenler eşliğinde giren Ana Tanrıça Kybele’ye ait taş, tiyatro töreni ve ritüellerle Palatinus Tepesinde inşa edilen tapınağa yerleştirilir. Kibele eskiden olduğu gibi Roma İmparatorluğundaki tahtına geri dönmüştür. Olayın gerçekleştiği tarihten itibaren her sene “Tanrıların Anası” adına festival düzenlenir. Tanrıçanın Roma’ya getirilmesinin yarattığı coşkuyla kehanetleri doğrulayan bir şey olur ve Romalılar II. Pön Savaşı’nı kazanır.

Kibele'nin kült imajı, tanrıçanın Gallae rahibeleriyle birlikte MÖ 204'te Pessinus'tan Roma'ya getirildi. (Belki de Tanrıça GULA'dan).

The Vestal Virgin Claudia and the Statue of Cybele” (to prove her virtue, Claudia pulls a ship with the statue of Cybele from the mouth of the Tiber river all the way to Rome; 204 BC). Painting by Garofalo, originally Benvenuto Tisi (c. 1481–1559).

İkinci Pön savaşı sırasında, Romalılar algılanan bir kehaneti Kibele'yi Roma'ya getirmeleri gerektiği şeklinde yorumladılar. Temsilciler, Kibele'nin kutsal ormanından bir geminin inşa edildiği Türkiye'ye gitti. Bu pagan tanrısını temsil eden küçük, siyah taş bu gemide Roma'ya geri götürüldü.

Megalesia, Megalensia veya Megalenses Ludi , Romalılar tarafından Magna Mater (Büyük Anne) olarak bilinen Kibele onuruna, 4 Nisan - 10 Nisan tarihleri arasında Antik Roma'da kutlanan bir festivaldi . Festivalin adı, "Büyük" anlamına gelen Yunanca Megale'den (μϵγάλη) türemiştir . Ludi , dini bayramlarla ilgili oyunlar veya eğlencelerdi.

Baetylus (בית אל)

Baitylos Nedir? Antik Yunan medeniyetinde sütun ya da kutsal taş olarak adlandırılan baitylos.

Afrodit’e ait siyah taş, kıbrıs

“Ayinlerinin icrasını ve onlara bağlı masalları değiştirmeden koruyan Frigler de aynı şekilde, Tanrıların Anası'nı ve Attis'i aynı çizgide anlamamıza izin veriyorlar. Şüphesiz Tanrıların Anası'nın olduğundan hiç kimse şüphe duymuyor. Yeryüzü olduğu düşünülür: tanrıçayı, güçlü, sıcak kanlı saldırıları cennetin doğasını yakalayan, küresi dünyayı taşıyan havayı kucaklayan aslanlar, hayvanlar taşır. Attis adı altında güneşi donatırlar, bir boru ve bir çubukla: boru, düzensiz nefesler dizisini temsil eder, çünkü onlar hakkında bile hiçbir şeyi olmayan rüzgarlar, özlerini güneşten alır; çubuk, her şeyi düzenleyen güneşin gücünü gösterir" ( Macrobius, cilt I, 281).”

Kibele sık sık betimlendiği gibi aslanları ve tacı ile gösterilmiştir

Kibele, Cybele, Magna Mater ve Anadolu mitolojisinde İdaea Mater olarak da bilinir. Yunan mitolojisinde Rhea adıyla bilinen Kibele, yeryüzü tanrıçası Gaia, Rhea ve Demeter ile birleştirilir.

Frig Başlığı:

Frig başlığı; yumuşak, kırmızı renkli, tepesi öne kıvrımlı, koni biçiminde bir başlıktır. Mitra’nında Frig Başlığı giymesi ilginçtir.

Frigya taçlı Mithras-Helios, Komagene kralı I. Antiochus ile. (Nemrut Dağı, MÖ 1 yüzyıl)

Kara/siyah gök taşı dışında Kibele ile “الكعبة/Kâbe” arasında bir ilişki biz kuramadık, qıble ile “sesteş”lik dışında anlamsal bir ilişki bulunmamaktadır. “هبل” ise yine insan şeklinde “kırmızı akik”ten yapılmış olduğu söylenen bir taştır. “Siyah Göktaşı” ve “Kırmızı akik taşı” ile Kibele ve Attis arasında bir ilişki kurulma olasılığı olabilir. Bu ilişkinin kurulması kanıtlar ve tanıklar gösterilerek olmalıdır.