rıdvan çeliköz: Dış Kanıt ve Tanıklarla Tarih İnşa etmek (3).

Theofanis’i hesaba çekmek

Güney İsrail, Timna Vadisi Kitabesi (Eski Bakır Madeni, Tevrât'ta atıf var)

Nasıl Okunmalı?

معاوية بن أبي سفيان

Muâviye, 17’de (638) Ömer tarafından önce Ürdün, ertesi yıl Dımaşk valiliğine tayin edildi. Hicri 19 (640) yılından sonra halifenin emriyle Filistin’in sahil şehirlerinden Kaysâriye, Askalân ve Trablusşam’ı aldı, sahillere karakollar kurup asker yerleştirdi. (Hilafeti 661-680)

Yazıttaki Hicri 38 senesi Miladi 660 tarihine denk geliyor.

Muaviye, kardeşi Yezid'in 640'ta vefatı üzerine Ömer bin Hattab tarafından Şam valiliğine atandı. Osman bin Affan zamanında valiliği sırasında Suriye'nin tamamını yönetimi altına aldı. Yöre ahalisi ve askeri üstünde dikkate değer şekilde etki sahibi oldu. Yavaş–yavaş kendi devletinin alt yapısını oluşturmaya başladı. 647 yılına gelindiğinde Bizans'ın saldırılarına dayanabilecek güçte bir ordu oluşturmuştu. Ardından 649'da Kıbrıs'ı ve 654'te Rodos'u aldı. 655 yılında Likya açıklarında Bizans donanmasını ağır bir yenilgiye uğrattı. Aynı süre içinde Anadolu'ya defalarca sefere çıkıldı.

Mu'aviye'nin (H. 40-61) İbn Amir'i görevden almasına ilişkin kurşun mühür, yak. 664. Abdullah, Muâviye tarafından Kufe’ye vali tayin edilmiş fakat bir müddet sonra bu görevden alınmıştır. Babası Amr bin As'ın ölümü üzerine Mısır’a vali tayin edilmişse de bu görevde de uzun süre kalmamıştır.

مما امر به

امير المومنين

معاويه بعزل ا

لامير عبد الله بن عا

مر منولايته في

الصره

https://media.baldwin.co.uk/auctions/Islamic%20Auction/Islamic%20catalogues/Islamic%20CA%2019%20-%20catalogue%20%28Classical%20rarities%29.pdf

Bu bilgilerden sonra mühür ve yazıtlar örneğiyle Theofanis’in verdiği bilgileri test edeceğiz, Theofanis “Theophanes the Confessor/ Θεοφάνης Ὁμολογητής” adıyla meşhurdur. Keşiş ve vakanüvis olan Theofanis’in vakayinamesi (The Chronicle of Theophanes) Diocletian'ın 284'te tahta çıkmasından 813'te I. Mihail Rhangabes'in düşüşüne kadar olan olayları kapsamaktadır. Vakayinamede bizi ilgilendiren bölümler şunlardır;

Oysa bu bilgi doğru değildir. Muaviye 661’de Halife olmuştur. Dikkat edilirse vakayinamenin İngilizce baskınında dipnotlarda bu bilgiler düzeltilmiştir.

bknz

https://kupdf.net/download/chronicle-of-theophanes-the-confessor-t_58b3e7796454a73806b1e8dd_pdf

Muaviye'ye ait yazıt ve mühür ve zuhayr yazıtı da Theofanis’i yanlışlamaktadır.

“Ben Zuheyr, Ömer'in 24 ( أربع وعشرين) yılındaki ölüm tarihini (Hicri) yazdım”.

Halife Ömer bin el-Hattab 23 Hicri yılı öldü ve ertesi gün yeni yıl 24 Hicri (MS 644'e tekabül eden) Muharrem'in ilk gününde toprağa verildi.

Kudüs'ün teslim tarihi tartışmalıdır. Olaylar zamanından daha yakın veya daha uzak yüzyıllara ait kronikler gibi birincil kaynaklar 638 yılını sunar, örneğin Edessa'lı Theophilus (695–785); veya 636, 636/37 ve 637. Akademik ikincil kaynaklar 638'i tercih etme eğilimindedir.

Oysa Theofanis daha erken bir tarih vermektedir.

Theofanis’in verdiği tarihler dışında adlar ve olaylar örtüşmektedir.

Theofanis 634’ta Ömeri gösterirken, Muhammed Nebî Doctrina Jacobi’de ad verilmeden anılmaktadır. Ad verilmeden de anılsa Muhammed Nebî'ye ilk dış kaynak atfıdır.

Doctrina Jacobi Nuper Baptizati; 634-640 yılları arasında yazılmış ve Yahudi karşıtı bir belgedir.

Metinde Yahudilikten Hıristiyanlığa geçmiş biriyle Yahudiler konuşurken “Sarakenlerin [Arapların] arasından çıkmış bir "kandırıcı", "sahte" peygamberden -adı verilmeden- söz ediliyor.

““When [i.e. Sergius] Kandidatos was killed by the Sarasins, I was in Caesarea ... and they were saying: Kandidatos [i.e. Sergius] was killed! And we, the Hebrews, were extremely happy. They were saying hat the Prophet appeared, accompanying the Sarasins, and that he predicted the coming of Christ Messiah who was to come.””

“Πίστευσον τῷ Θεῷ, κύρι Ἰάκωβε, ὅτι ἐὰν πιάσουσί με οἱ Ἰουδαῖοι καὶ οἱ Σαρακηνοὶ καὶ κομμάτια κομμάτια κατακόψουσι τὸ σῶμά μου , οὐ μὴ ἀρνήσομαι τὸν Χριστὸν τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ .”

Doctrina Jacobi nuper vaftizati, ed. ve trans. V. Déroche, V, 16, 209: “ Ὅτε γὰρ ἐσφάγη ὁ ‹Σέργιος› Κανδιδάτος ὑπὸ τῶν Σαρακηνῶν, εἰς Καισάρειαν ἤμηλο ... Καὶ ἔσχαμεν οἱ Ἰουδαῖοι χαρὰν μεγάλην. Καὶ λέγουσιν ὅτι ὁ προφήτης νέφανη ἐρχόμενος μετὰ τῶν Σαρακηνῶν καὶ κηρύσσει τὴν ἔλευσσει τὴν ἔλευσσει τὴν ἔλευσσει τὴν ἔλευσνιν μτολενος μετὰ τῶν ἐρχνἨατιομολενέματιολενέατιολυκηματινῦολετὰματῶνῦμολυμὶομα ”

Baknz.

https://www.academia.edu/47477963/The_Religious_Policy_of_Emperor_Heraclius_610_641_in_regards_to_Hebrews

http://andrewjacobs.org/translations/doctrina.html

Doctrina Jacobi’de konu edinilen Dâsin savaşıdır (داثن), (Bizans) Roma İmparatorluğu'nun Filistin'i İranlılardan geri almasından beş yıldan kısa bir süre sonra, 4 Şubat 634'te Müslüman Araplar , Gazze yakınlarındaki bir köy olan Dâsin Savaşı'nda Sergius komutasındaki Bizans ordusunu yendiler. Sergius'un kendisi öldürüldü. Müslümanların zaferi yerel Yahudiler tarafından kutlandı. Amr ibn el-As komutandır ve halife Ebu Bekir'dir.