Humbaba'dan Kibele(Sibel)'ye, Hubel ve Qıble Sesteşliğine (6)

        “Siyah Göktaşı” ve Kibele

İncîl’de Göktaşı ve Artemis

“καταστειλας δε ο γραμματευς τον οχλον φησιν ανδρες εφεσιοι τις γαρ εστιν ανθρωπος ος ου γινωσκει την εφεσιων πολιν νεωκορον ουσαν της μεγαλης θεας αρτεμιδος και του διοπετους”

“αρτεμιδος” Artemis

“διοπετους” Zeus’tan düşmüş, Gökten düşmüş

“ܘܫܰܠܺܝ ܐܶܢܽܘܢ ܪܺܫܳܐ ܕ݁ܰܡܕ݂ܺܝܢ݈ܬ݁ܳܐ ܟ݁ܰܕ݂ ܐܳܡܰܪ ܓ݁ܰܒ݂ܪܶܐ ܐܶܦ݂ܶܣܳܝܶܐ ܡܰܢܽܘ ܓ݁ܶܝܪ ܡܶܢ ܒ݁ܢܰܝܢܳܫܳܐ ܕ݁ܠܳܐ ܝܳܕ݂ܰܥ ܠܰܡܕ݂ܺܝܢ݈ܬ݁ܳܐ ܕ݁ܶܐܦ݂ܶܣܳܝܶܐ ܕ݁ܟ݂ܽܘܡܪܬ݂ܳܐ ܗ݈ܝ ܕ݁ܰܐܪܛܶܡܺܝܣ ܪܰܒ݁ܬ݂ܳܐ ܘܰܠܨܰܠܡܳܗ ܕ݁ܡܶܢ ܫܡܰܝܳܐ ܢܚܶܬ݂”

“ܐܪܛܶܡܺܝܣ” artemis

“ܫܡܰܝܳܐ” šəmayyā

“Hem bu sanatımız saygınlığını yitirmek tehlikesiyle karşı karşıyadır, hem de ulu tanrıça Artemis'in Tapınağı'nın hiçe sayılması ve bütün Asya İli'yle bütün dünyanın tapındığı tanrıçanın, ululuğundan yoksun kalması tehlikesi vardır (27). Oradakiler bunu duyunca öfkeyle doldular. "Efesliler'in Artemisi uludur!" diye bağırmaya başladılar (28).” (İncîl, İşler: 19:27).

“Ama halk kendisinin Yahudi olduğunu anlayınca hep bir ağızdan yaklaşık iki saat boyunca, "Efesliler'in Artemisi uludur!" diye bağırıp durdu. ” (İncîl, İşler: 19:34).

“Kalabalığı yatıştıran belediye yazmanı, "Ey Efesliler" dedi, "Efes Kenti'nin, ulu Artemis Tapınağı'nın ve gökten düşen kutsal taşın bekçisi olduğunu bilmeyen var mı? ” (İncîl, İşler: 19:35). 

“Et cum sedasset scriba turbas, dixit: Viri Ephesii, quis enim est hominum, qui nesciat Ephesiorum civitatem cultricem esse magnæ Dianæ, Iovisque prolis?”

“And when the townclerk had appeased the people, he said, Ye men of Ephesus, what man is there that knoweth not how that the city of the Ephesians is a worshipper of the great goddess Diana, and of the image which fell down from Jupiter? ”

Kibele ve Göktaşı

Kibele Mitologlara göre Saturn (Kronos)’ün karısı ve Zeus'un annesi olan tanrıça Rhea'dır. Roma mitolojisinde ona sadece tanrıların değil, tüm insanların, hayvanların ve bitki yaşamının evrensel annesi olan Kibele denir. Magna Mater veya Büyük Anne olarak anılan, Toprak Ana'nın kişileşmesiydi.

 

Tarihler MÖ 200’lü yılları göstermekte... Batı ve Doğu Akdeniz’de II. Pön Savaşı tüm hızıyla devam etmekte. Olanlar dönemin iki süper gücü Kartacalılar ve Romalılar arasında kıyasıya bir paylaşım savaşıdır. Romalılar, Hannibal’in ezici gücü karşısında çaresizdir. Hannibal’in Roma’yı işgal etmesinden korkmaktadırlar. 12 senedir devam etmekte olan II. Pön Savaşı halkın, yöneticilerin ve askerlerin üzerinde yorgunluk, çaresizlik, hatta ümitsizlik doğurmuştur. Kara bulutlar imparatorluğun üzerine çökmüş, karanlıkta kalan yöneticiler ve halk umut ışığı aramaktadırlar. Sonunda yöneticiler çözümü ilahi yollardan aramaya karar verir. Roma'nın içinde bulunduğu yıkım süreci, acılar içinde kıvranan halkı ‘yeni bir kurtarıcı’ aramaya şevketmiş ve kehanetlerle dolu Sibyl Kitapları’na başvurmaya zorlamıştır.  Savaşın tüm şiddetiyle sürdüğü günlerde Sibyl Kehanet Kitapları’ndaki bir bölüm umuda giden yolu gösterecektir. Buna göre “Yabancı bir düşman eğer İtalya içlerine kadar ilerlerse onu ülkeden çıkarmanın yolu Pessinus’taki Magna Mater’i yani ‘Merhametli Büyük Ana Kybele’yi Roma’ya getirmek olacaktır.”

Anadolu’dan Kybele’nin (Mater Magna) Kutsal Taşı Roma’ya getirtildi.

Romalılar Delphi’deki Sibyl kahinesine danışıp ondan da aynı kehaneti dinleyince tereddütsüz yola çıkar. Pergamon Kralı Attalos’un yardımıyla MÖ 204’te Pergamon yakınlarında Ege’den karaya çıkarlar. Amaçları Anadolu’nun kalbi Pessinus’ta bulunan, Kybele’yi simgeleyen siyah taşı alıp imparatorluğun kalbine taşımaktır. Siyah taş yapılan anlaşmalar sonucu aynı yolla Roma’ya götürülür. 4 Nisan 204’te Roma’ya törenler eşliğinde giren Ana Tanrıça Kybele’ye ait taş, tiyatro töreni ve ritüellerle Palatinus Tepesinde inşa edilen tapınağa yerleştirilir. Kibele eskiden olduğu gibi Roma İmparatorluğundaki tahtına geri dönmüştür. Olayın gerçekleştiği tarihten itibaren her sene “Tanrıların Anası” adına festival düzenlenir. Tanrıçanın Roma’ya getirilmesinin yarattığı coşkuyla kehanetleri doğrulayan bir şey olur ve Romalılar II. Pön Savaşı’nı kazanır.

 

Kibele'nin kült imajı, tanrıçanın Gallae rahibeleriyle birlikte MÖ 204'te Pessinus'tan Roma'ya getirildi. (Belki de Tanrıça GULA'dan).

The Vestal Virgin Claudia and the Statue of Cybele” (to prove her virtue, Claudia pulls a ship with the statue of Cybele from the mouth of the Tiber river all the way to Rome; 204 BC). Painting by Garofalo, originally Benvenuto Tisi (c. 1481–1559).

İkinci Pön savaşı sırasında, Romalılar algılanan bir kehaneti Kibele'yi Roma'ya getirmeleri gerektiği şeklinde yorumladılar. Temsilciler, Kibele'nin kutsal ormanından bir geminin inşa edildiği Türkiye'ye gitti. Bu pagan tanrısını temsil eden küçük, siyah taş bu gemide Roma'ya geri götürüldü.

 

 

 

 

Megalesia, Megalensia veya Megalenses Ludi , Romalılar tarafından Magna Mater (Büyük Anne) olarak bilinen Kibele onuruna, 4 Nisan - 10 Nisan tarihleri ​​arasında Antik Roma'da kutlanan bir festivaldi . Festivalin adı, "Büyük" anlamına gelen Yunanca Megale'den (μϵγάλη) türemiştir . Ludi , dini bayramlarla ilgili oyunlar veya eğlencelerdi.

Baetylus (בית אל)

Baitylos Nedir? Antik Yunan medeniyetinde sütun ya da kutsal taş olarak adlandırılan baitylos.

 

Afrodit’e ait siyah taş, kıbrıs

 

“Ayinlerinin icrasını ve onlara bağlı masalları değiştirmeden koruyan Frigler de aynı şekilde, Tanrıların Anası'nı ve Attis'i aynı çizgide anlamamıza izin veriyorlar. Şüphesiz Tanrıların Anası'nın olduğundan hiç kimse şüphe duymuyor. Yeryüzü olduğu düşünülür: tanrıçayı, güçlü, sıcak kanlı saldırıları cennetin doğasını yakalayan, küresi dünyayı taşıyan havayı kucaklayan aslanlar, hayvanlar taşır. Attis adı altında güneşi donatırlar, bir boru ve bir çubukla: boru, düzensiz nefesler dizisini temsil eder, çünkü onlar hakkında bile hiçbir şeyi olmayan rüzgarlar, özlerini güneşten alır; çubuk, her şeyi düzenleyen güneşin gücünü gösterir" ( Macrobius, cilt I, 281).”

Kibele sık sık betimlendiği gibi aslanları ve tacı ile gösterilmiştir

Kibele, Cybele, Magna Mater ve Anadolu mitolojisinde İdaea Mater olarak da bilinir. Yunan mitolojisinde Rhea adıyla bilinen Kibele, yeryüzü tanrıçası Gaia, Rhea ve Demeter ile birleştirilir.

Frig Başlığı:

 

 Frig başlığı; yumuşak, kırmızı renkli, tepesi öne kıvrımlı, koni biçiminde bir başlıktır. Mitra’nında Frig Başlığı giymesi ilginçtir.

Frigya taçlı Mithras-Helios, Komagene kralı I. Antiochus ile. (Nemrut Dağı, MÖ 1 yüzyıl)

 

Kara/siyah gök taşı dışında Kibele ile “الكعبة/Kâbe” arasında bir ilişki biz kuramadık, qıble ile “sesteş”lik dışında anlamsal bir ilişki bulunmamaktadır. “هبل” ise yine insan şeklinde “kırmızı akik”ten yapılmış olduğu söylenen bir taştır. “Siyah Göktaşı” ve “Kırmızı akik taşı” ile Kibele ve Attis arasında bir ilişki kurulma olasılığı olabilir. Bu ilişkinin kurulması kanıtlar ve tanıklar gösterilerek olmalıdır.

Oysa Taş veya Göktaşlarını kutsama yeryüzünün bir çok yerinde görülmüştür.

Siyah Madonna

                 Belkide "Göklerin Kraliçesi", "Ana Tanrıça", Cassiopeia'dır.

Perseid meteor yağmuru "Cassiopea" takımyıldızı ile ilişkilidir. Göktaşları ve Kraliçe düşünmeye değerdir. 

 

Humbaba'dan Kibele(Sibel)'ye, Hubel ve Qıble Sesteşliğine (5).

 

Kibele kelimesi, Greeklere “Κυβέλη Kybele, Κυβήβη Kybebe, Κύβελις Kybelis” olarak geçmiştir.

Kybele, Qıble, Qabala “Sesteşlik” üzerinden bir yakınlık var mı?

Bu “Kybele”nin “qıble” kelimesiyle bir ortak yönü bulunmakta mıdır?

Q-B-L kökünün semitik dillerde kullanımı aşağıdaki gibidir.

İbranca: קיבל almak, kabul etmek. qbl

Kabala קבלה kabul

Arabça: “قَبِلَ-يَقْبَلُ-قَبُولًا” , Kabul, almak, qabîle ( القبيلة) (qabl قبل) qıble(t) “القبلة  ” vb.

Habeşçe: ቀበል Kbl almak “ተቀበል” tekebbeli

Suryanca: ܩܒܠ qbl, almak, sunmak

İbranca ve Suryanca iki sözlükten örnek ;

Kubileya ile Kibele dönüşümü Frigce’den Yunanca’ya bir dönüştürmedir.  “Mater kubileya”, (de-mater, demeter gibi).

Oysa Kubileya (Kibele) ile Qıble kelimesi arasında hiçbir “anlamsal” ilişki yoktur.

Yazımları da farklıdır.

Bu “Kibele” ile “Qabala” arasında da geçerlidir.

Qıble veya Qabala ile Kibele’nin arasında “kubileya” kadar fark vardır, “dağlar” kadar yani.

 Peki nasıl ilişki kurulabilir?

Gök Taşı ile bir bağlantı kurulabilir, yani “الحجر الأسود” el-Hacer’ul-Esved’le

Bir sonraki paylaşım bununla ilgili olacak.

Humbaba'dan Kibele(Sibel)'ye, Hubel ve Qıble Sesteşliğine (4)

 

Hititler, Hurriler, Hepat, Heba ve Tanah

Cybelenin Yunanca;

κῠ́βηλῐς: (kúbēlis),

Κυβήβη (Kubḗbē, “Cybele”)

Κυβέλη (μυθολογία) Matar Kubileya/Kubeleya

Olduğunu söylemiştik.

Friglerden önce Hititliler (החתים) Tevrât’ta zikredilir.

“Doğu ve batı bölgelerindeki Kenan, Amor, Hitit (והחתי), Periz halklarına ve dağlık bölgedeki Yevuslular'la Hermon Dağı'nın eteğindeki Mispa bölgesinde yaşayan Hivliler'e haber gönderdi. ” (Tevrât, Yeşu: 11:3).

“Böylece İsrailliler Kenan, Hitit (החתי), Amor, Periz, Hiv ve Yevus halkları arasında yaşadılar. ” (Tevrât, Hakimler: 3:5).

“Boğazköy'de 1906 yılında Alman arkeolog Hugo Winekler ve İstanbul Müzesi'nin temsilcisi Theodor Makridi gözetimindeki kazılar yapılmadan önce Ahdi Atik’e (eski Testament’e) göre Filistin'de oturan kabilelerden birinin Hitit adını taşıdığı biliniyorsa da bunun Anadolu ile ilgisi olduğu düşünülmüyordu. 1910'larda Boğazköy tabletleri okunmaya başlandıktan ve Hititçe, 1917’de Çekoslovak bilim adamı Hrozny tarafından bir Hind-Avrupalı dil olarak çözüldükten sonra, Eski Testament'teki “Hittim”in yani Hititlerin Anadolu kökenli olduğu anlaşıldı… Türkçe’de ilk önceleri Etiler sözcüğü kullanılmış ise de şimdi onlara Hititler adını vermekteyiz.” (Ekrem Akurgal, Anadolu Kültür Tarihi, Tübitak, 1997/49).

“Arinna’nın Güneş Tanrıçası, benim efendim: bütün ülkelerin kraliçesi. Sen Hitit Ülkesi'nde Arinna'nın Güneş Tanrıçasının adını taşırsın sedir (agaçları) ülkesinde ise adın Hepat’tır. Yazılıkaya'da onun hiyerogliflerle yazılı adı Hepat'tır” (Ekrem Akurgal, Anadolu Kültür Tarihi, Tübitak, 1997/122).

Hebat,  Khepat, Hepa, Hebat

Tešup - Hepat Hurri kökenlidir, Tešup Fırtına tanrısı, Hepat Güneş Tanrıçasıdır (Hitit Arinna/ dUTU URU). Hepat, Tešup’un eşidir.

Bir Kullanım Örneği:

Abdi-Heba, Abdi-Kheba, Abdi-Hepat, Abdi-Hebat

Amarna dönemi mektublarında, abdi Heba firavûn’a yazar,

“Efendim, sizin köleniz Abdi Heba’” şeklinde hitab eder (Resimler).

Abdi Heba’, Heba’nın kulu, Heba’nın kölesi anlamındadır. Semitik bir kullanımdır.

Heba’ hebat’tır, hepat Hurri tanrıça,

Hepat, Kibele’nin Hurri versiyonudur.

https://libdigitalcollections.ku.edu.tr/digital/collection/GHC/id/6843/

Ελιαβα, Eliaba, Eliahba, إِلْيَحْبَا,

“Şaalbonlu Elyahba (אליחבא), Yaşan'ın oğulları ve Yonatan, ” (Tevrât, 2.Samual: 23:32).

“Baharumlu Azmavet, Şaalbonlu Elyahba” (Tevrât, 1.Tarihler: 11:33).

Elli-heba, elli heba(t)

Hem Tanah’a hem de Amarna Mektublarına geçmiştir.

Eski Mısır’da Amarna Dönemi, “tanrıtanımaz kral” olarak bilinen Akhenaten’in (MÖ 1353-1336) hükümdarlık dönemidir.

Amarna mektubları ve Tanah “Hepat”, “Heba”nın adının kullanımda olduğunu gösterir.

Hitit metinlerinde, yer olan “tanrıça Hepat’ların tümü”, “gök tanrıların tümü”, “tanrı/tanrıça Ištar’ların tümü” gibi ifadelerden, hepat-lar’ın birden fazla olduğuda çıkarılabilir. Dunu-Hepa, Pudu-Hepa, Taduh-Hepa, Sata(n)tu-Hepa Hurrice kullanımları söz konusudur. (Sedat Alp, Hitit Çağında Anadolu, Tübitak, 2001)

I.Hattuşili’ye ait bir zafer metninde “Allatum’un Kızı”dır Hepat

“Hassu’dan Arinna’nın Güneş Tanrıçasına yukarı getirdim. Tanrıça Allatum’un kızı Hepat’ı, gümüşten üç heykeli, altından iki heykeli Mezulla’nın tapınağına yukarı getirdim. ” (Sedat Alp, Hitit Çağında Anadolu, 66. )

Başka bir bağlamda “Arinna” ve “İştar” ile birlikte zikredilir.

“Arinna’nın Güneş Tanrıçası, Kizzuwatna’nın Tanrıçası Hepat’ı, Alalah’ın (Tel Atçana) İştar’ı, Nubanni’nin Tanrıça Ningal’ı…” (Sedat Alp, Hitit Çağında Anadolu, 91)

Yine I.Şuppiluliuma’ya ait bir antlaşma metninde;

“Hanhana Kentinin (Çankırı güneyinde İnandık) Savaş Tanrıçası İştar… yeminin kraliçesi Tanrıça İşhara, göğün kraliçesi Hapat, Habla Kentinin hepat’ı, udu kentinin Hepat’ı, Kizzuwatna ülkesinin kralçesi Hepat (Sedat Alp, Hitit Çağında Anadolu, 95)

Hepat, İştar, kubaba başka bir bağlamda aynı cümle içinde zikredilir. (Sedat Alp, Hitit Çağında Anadolu, 102).

http://oracc.museum.upenn.edu/saao/saa05/P334222 

Ne Hurri, ne Hitit ne de Luvi kaynaklarda Kubaba'nın bir ana tanrıça olduğuna dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.

Kubaba /Ku-Bau

Artremis (Yunan) ve Diana (Roma) gök tanrıçası “Bau” 𒀭𒁀𒌑 ^Dba-u₂

Sümerce Kubaba: _{𒆬𒀭𒁀𒌑 ,} kug- ^Dba-u_₂

Veya Tanrıça Gula

Karşılaştır: İkisi de aslanla resmedilmiş (Gula'nın köpekle resmedildiği açıklansa da aslan olma olasılığı bana göre yüksek).

http://www.mesopotamia.co.uk/gods/explore/gula.html