Zekeriyyâ’nın Hikayesi (4) Kohenlikten Nebîliğe

 

Kohenlikten Nebiliğe;

 

 

“Yahudiye Kralı Hirodes zamanında, Aviya bölüğünden Zekeriya adında bir kâhin vardı. Harun soyundan gelen karısının adı ise Elizabet'ti.” (Luka: 1:5).

 

“Kâhin” kelimesine karşılık Yunanca kelime diğer çevirilerde şöyledir;

Εφημεριας= Priest,كَاهِنٌ ,ܟ݁ܳܗܢܳܐ

 

“Çocuğun babası Zekeriya(ζαχαριας), Kutsal (αγιου) Ruh'la (πνευματος)  dolarak şu peygamberlikte bulundu: ” (Luka: 1:67).

 

Peygamber kelimesine karşılık Yunanca kelime diğer çevirilerde şöyledir;

Προεφητευσεν= prophesied,  تَنَبَّأَ,ܘܶܐܬ݂ܢܰܒ݁ܺܝ   

 

Yine “peygamber” anlamında kullanılan Nebi kelimesini başka bir pasajdan onay alalım;

 

“Yahudiye'nin Beytlehem Kenti'nde" dediler. "Çünkü peygamber aracılığıyla şöyle yazılmıştır:”

 

Προφητου= prophesied, بِالنَّبِيِّ , ܒ݁ܰܢܒ݂ܺܝܳܐ

 

Zekeriyyâ kohen iken Nebî olmuş gibi gözüküyor;

 

Zekeriyyâ’nın Saduki bir Kohen olduğunu daha önce belirtmiştik. Sadukiler;

 

“Sadukiler, ölümden diriliş, melek ve ruh yoktur derler; Ferisiler ise bunların hepsine inanırlar.” (İncîl, İşler: 23:8).

Oysa Zekeriyyâ gelecekteki müjdeyi bir Melek’ten alır;

 

“Zekeriya meleğe, "Bundan nasıl emin olabilirim?" dedi. "Çünkü ben yaşlandım, karımın da yaşı ilerledi." (18) Melek ona şöyle karşılık verdi: "Ben Tanrı'nın huzurunda duran Cebrail'im. Seninle konuşmak ve bu müjdeyi sana bildirmek için gönderildim (19).” (Luka: 1:18,19).

 

Meryem’in gözetmeni Kohen Zekeriyyâ’da bir değişim olmuş olmalıdır. Kohen iken Nebî olarak adlandırılır.

 

Kur’an’da bunu teyit eder;

 

“وَزَكَرِيَّا وَيَحْيٰى وَعٖيسٰى وَاِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحٖينَ” (6:85).

 

Yine oğlu Kohen Yahyâ’nın tapınak dışında Vaftiz etmesi;

 

“Ne var ki, birçok Ferisi'yle Saduki'nin vaftiz olmak için kendisine geldiğini gören Yahya onlara şöyle seslendi: "Ey engerekler soyu! Gelecek gazaptan kaçmak için sizi kim uyardı? (7). Bundan böyle tövbeye yaraşır meyveler verin (8).  Kendi kendinize, 'Biz İbrahim'in soyundanız' diye düşünmeyin. Ben size şunu söyleyeyim: Tanrı, İbrahim'e şu taşlardan da çocuk yaratabilir (9). Balta ağaçların köküne dayanmış bile. İyi meyve vermeyen her ağaç kesilip ateşe atılır (10).  (Matta’ya Göre İncîl: 3:7-10).”

 

 

Yahyâ'nın iki guruba da mesafeli olduğu sonucuna bizi götürebilir. İsa’nında buna benzer sözleri vardır. Birbiriyle akraba bu iki aile zamanlarındaki dini anlayışın karşısında konumlanmışlardır.

 

Tam burada ek bir bilgi verelim, Tevrât ve İncîl’de üç Zekeriyyâ vardır. Yazdıklarımızdan anlaşılacağı üzere Yahyâ’nın babası Zekeriyyâ konumuzdur.

 

 

“Böylelikle, doğru kişi olan Habil'in kanından, tapınakla sunak arasında öldürdüğünüz Berekya oğlu Zekeriya'nın kanına kadar, yeryüzünde akıtılan her doğru kişinin kanından sorumlu tutulacaksınız.” (Matta’ya Göre İncîl: 23:35).

 Bu İncîl metninde bahsedilen Vaftizci Yahyâ’nın babası değildir.

Zekeriyyâ’nın Hikayesi (3)

 

 

İncîl’de, Zekeriyyâ ve oğlu Yahyâ Yahudilikten kopuşun ve Hristiyanlığa geçişin ilk başlangıcında yer alır.

 

Kur’an’da ise bu bir yenilenmedir.

 

Semitik bir kelime olan Kohen, Fenik 𐤊𐤄𐤍‎ (khn) 𐤊𐤄𐤍𐤕 ( khnt/rahibe), Ugarit 𐎋𐎅𐎐 (khn) 𐎋𐎅𐎐𐎚  (khnt/Rahibe), Aramca  כהנא‎ (kāhănā), İbrancaכהן  (kohen), Suryanca ܟܗܢܐ (kāhənā‎), Habeş  ካህን (kahn), Arabça كَاهِن‎ (kāhin) Rahip şeklinde çevrilebilir. Kohenlik Hârûn’un soyu ile ilişkilendirilmiştir.

"Bak, senin akrabalarından Elizabet de yaşlılığında bir oğula gebe kaldı. Kısır bilinen bu kadın şimdi altıncı ayındadır. " (Luka'ya Göre İncîl: 1:36). 

İbranca כוהנת (kohénet) kohenin karısı veya kızıdır. Bu bağlamda Elizabet'i Kohénet olarak düşünebiliriz. Dolayısıyla Yahyâ’da bir Kohen’dir. Ve Meryem, Zekeriyyâ ile aynı akrabalık bağlarına sahip bir kohénet olmalıdır.

“O günlerde Meryem kalkıp aceleyle Yahuda'nın dağlık bölgesindeki bir kente gitti (39). Zekeriya'nın evine girip Elizabet'i selamladı (40).” (Luka’ya Göre İncîl: 1:39,40).

 

Buranın “יוטה” Yetta (يطّا‎) olduğuna inanılır. Kasaba bir rahipler şehriydi.

 

Zekeriyyâ’nın öyküsü Luka’ya Göre İncîl’de yer alır;

 

“ Yahudiye Kralı Hirodes zamanında, Aviya bölüğünden Zekeriya adında bir kâhin vardı. Harun soyundan gelen karısının adı ise Elizabet'ti (5). Her ikisi de Tanrı'nın gözünde doğru kişilerdi, Rab'bin bütün buyruk ve kurallarına eksiksizce uyarlardı (6). Elizabet kısır olduğu için çocukları olmuyordu. İkisinin de yaşı ilerlemişti (7). Zekeriya, hizmet sırasının kendi bölüğünde olduğu bir gün, Tanrı'nın önünde kâhinlik görevini yerine getiriyordu (8). Kâhinlik geleneği uyarınca Rab'bin Tapınağı'na girip buhur yakma görevi kurayla ona verilmişti (9).  Buhur yakma saatinde bütün halk topluluğu dışarıda dua ediyordu (10). Bu sırada, Rab'bin bir meleği buhur sunağının sağında durup Zekeriya'ya göründü (11). Zekeriya onu görünce şaşırdı, korkuya kapıldı (12). Melek, "Korkma, Zekeriya" dedi, "Duan kabul edildi. Karın Elizabet sana bir oğul doğuracak, adını Yahya koyacaksın (13). Sevinip coşacaksın. Birçokları da onun doğumuna sevinecek (14). O, Rab'bin gözünde büyük olacak. Hiç şarap ve içki içmeyecek; daha annesinin rahmindeyken Kutsal Ruh'la dolacak (15). İsrailoğulları'ndan birçoğunu, Tanrıları Rab'be döndürecek (16). Babaların yüreklerini çocuklarına döndürmek, söz dinlemeyenleri doğru kişilerin anlayışına yöneltmek ve Rab için hazırlanmış bir halk yetiştirmek üzere, İlyas'ın ruhu ve gücüyle Rab'bin önünden gidecektir." (17). Zekeriya meleğe, "Bundan nasıl emin olabilirim?" dedi. "Çünkü ben yaşlandım, karımın da yaşı ilerledi." (18). Melek ona şöyle karşılık verdi: "Ben Tanrı'nın huzurunda duran Cebrail'im. Seninle konuşmak ve bu müjdeyi sana bildirmek için gönderildim (19). İşte, belirlenen zamanda yerine gelecek olan sözlerime inanmadığın için dilin tutulacak, bunların gerçekleşeceği güne dek konuşamayacaksın." (20). Zekeriya'yı bekleyen halk, onun tapınakta bu kadar uzun süre kalmasına şaştı. (21). Zekeriya ise dışarı çıktığında onlarla konuşamadı. O zaman tapınakta bir görüm gördüğünü anladılar. Kendisi onlara işaretler yapıyor, ama konuşamıyordu (22). Görev süresi bitince Zekeriya evine döndü (23). Bir süre sonra karısı Elizabet gebe kaldı ve beş ay evine kapandı (24). "Bunu benim için yapan Rab'dir" dedi. "Bu günlerde benimle ilgilenerek insanlar arasında utancımı giderdi." (25). Elizabet'in hamileliğinin altıncı ayında Tanrı, Melek Cebrail'i Celile'de bulunan Nasıra adlı kente, Davut'un soyundan Yusuf adındaki adamla nişanlı kıza gönderdi. Kızın adı Meryem'di (26) ” (İncîl, Luka’ya Göre: 1:5-26).

 

 Luka’nın anlattıklarından yola çıkarsak, Melek, Meryem'e göründüğünde ve ona bir oğlu olacağını söylediğinde, Elizabet Yahyâ'ya 6 aylık hamile olmalı. Yani Yahyâ, İsa’dan altı ay büyük olmalıdır.

 

 

Kur’an’da ise Zekeriyyâ Meryem’in gözetimini üstlendiği bir bağlamda konu edinilir.

 

Bu bir apokrif İncîl’de şöyle anlatılır;

 “Meleğin söylediği gibi altı ay (ayları) doldu. Yedinci (dokuzuncu) ayda Hanna doğurdu. Ve ebeye dedi: “Ben ne doğurdum?” Ebe dedi: “bir kız”. O zaman Hanna dedi : “Bugün benim ruhum yüceldi”. Ve onu yere koydu. Günler dolunca lohusalığmdan temizlendi ve çocuğa meme verdi ve adını Meryem koydu” (Yakub İncîli, (Ekrem Sarıkçıoğlu, Hıristiyanlarda Çocukluk İncilleri, Samsun 1992, s.11).

 “Aylar geçti ve çocuk büyüdü. İki yaşına gelince Yoahim Hanna’ya dedi: “Bunu bize veren Rabbimizin mabedine götürelim ve verdiğimiz sözü yerine getirelim ve hediyemiz kabul görsün! Fakat Hanna karşı çıktı: “Üç yaşını da doldursun, çocuk baba ve anne özlemi duymasın.” Ve Yoahim dedi: “Kabul”. Ve çocuk üç yaşına gelince Yoahim dedi: “İsrail Oğullarının   lekesiz kızını çağıralım, herkes bir meşale alsın ve yaksın, böylece çocuk geri dönmesin ve kalbi rabbin mabedinden ayrılmasın” Ve bu şekilde Rabbin mabedine kadar yürüdü. Ve Rahip onu aldı. Öptü ve şu sözlerle takdis etti. “Rab senin namını tüm nesiller arasında yüceltsin!” Âhir zamanda İsrail Oğullarının kefartini Rab sana vahyetsin!” Ve onu mihrabın üçüncü basamağına oturttu. Ve Rab Tanrı çocuğa cesaret verdi ve o kendi ayakları üzerinde sevinçle dans etti ve tüm İsrail evinin sevgisini kazandı” (Yakub’a Göre İncil:7:1-5).

 

    “Ve ebeveyni hayretler içinde Kâdir Tanrıya övgü ve hamdle dışarı çıktılar. Çünkü çocuk kendileri ile geri dönmemişti. Meryem mabed’te bir güvercin gibi korundu…” (Yakub’a Göre İncil: 8:1-2).

 

 

“The Protoevangelium of James”in bahsettiği Rahip/Kohen elbette Zekeriyyâ’dır.

Zekeriyyâ’nın Hikayesi (2)

 

“Yahudiye Kralı Hirodes zamanında, Aviya bölüğünden Zekeriya adında bir kâhin vardı. Harun soyundan gelen karısının adı ise Elizabet'ti.” (Luka’ya Göre İncîl: 1:5).

Zekeriyyâ, İbranca (זכריה) ZeKaRYaH, (זכריהוּ) ZeKaRYaHu şeklindedir. Suryanca “ܙܟܪܝܐ”, Habeşçe “ዘካርያስ”,  Greekçe “Ζαχαρια” şeklinde yazılır. “זכר” Zeker, hatırlamak, ima yoluyla söz, anlatılanlarda dikkatli olmak, kayıt, anmak anlamındadır. Anlamı diğer semitik kullanımlarıyla aynıdır.

Zekeriyyâ, זכר  (hatırladı) + יה (Yah/Yehova) iki kelimeden oluşmuştur, Yah/Yehova hatırladı şeklinde çevirilebilir. Zekeriyyâ adı Tevrât’ta kullanılan bir kelimedir.

  “وَامْرَأَتُكَ أَلِيصَابَاتُ” (ASVD) “karısı” ifadesine Kur’an’da benzer “امْرَأَتِي” (19:5,8) ifadesi kullanılmıştır.

Elizabet;

(أليصابت) veya (إليشبع )

(אלישׁבע): ELİŞaBa,

(ܐܠܝܫܒܥ) Elizabet

(Ἐλισάβετ)

 “Tanrı yemin etmiştir” veya “tanrı yeminin” anlamındadır. Meryem’in akrabasıdır (Luka: 1:36).

 

Elizabet, Luka’dan anladığımıza göre aynı zamanda Kohen/rahip bir ailedendir.

Apokrif ebionit İncîlinde bunu teyit eden bir pasaj vardır;

 “Onların İncillerinin başında şöyle diyor: “Yahuda kralı Herodes'in zamanında Yohanna (Yahya isimli) biri geldi ve Ürdün Nehrinde tövbe banyosu (Tövbe Vaftizi) yaptırdı. Onun hakkında, Harun soyundan olduğu, Zekeriya ve Elizabet'in oğlu olduğu ve herkesin ona uyduğu, söylenir (1).” (Ebionitler: 2:1).

 “İkinci Tapınak Dönemi” kohenlerin tapınakla ilişkileri hakkında Josephus:

 “Yahudiler arasındaki rahipler uzun zamandır yirmi dört “bölüme” bölünmüştü, her biri altı ayda bir tapınak ibadetinin yürütülmesinden sorumluydu” (Josephus Antik Eserler VII. 14. 7).

 Kral Davud, son hakim Samuel ile birlikte Kohenleri 24 gruba (Mişmarot, משמרות) böldü. Grup üyeleri dönüşümlü olarak bakım ve sunularını yerine getirdi. Birinci ve İkinci Tapınaklar inşa edildiğinde Kohenler görevlerini Kudüs'ün Tapınak Dağı'nda devam ettirdi. Her 24 bölük altışar rahip ailesinde oluşuyordu, ve her aile haftanın bir gününden sorumlu olup Şabat'ta altısı birden sorumluydu. Bu 24 bölük her Şabat'ta değişiyordu fakat dini festivallerde bu 24 bölüğün hepsi görev başındaydı. Yani kohenler/rahipler tapınakta yılda iki kez ve her seferinde yalnızca bir hafta hizmet ederdi.

 Bu bölünmeye Tevrât’ta işaret edilir;

 “Yedincisi Hakkos'a, Sekizincisi Aviya'ya” (Tevrât, 1. Tarihler: 24:10).

 İncîl’de de bu görevin devamlı olmadığına işaret edilir;

 

“Görev süresi bitince Zekeriya evine döndü.” (Luka’ya Göre İncîl: 1:23).

 Hirodes:

 İbranca “הוֹרְדוֹס” Greekçe “ἡρῴdης” (MÖ 74/MÖ 73 –MÖ.4) Kudüs), aynı zamanda I. Hirodes veya Büyük Hirodes adıyla bilinen ve Roma İmparatorluğu tarafından Yahudiye eyaletine atanan Yahudi Kralı.

"Basileus Herodon" yazan sikke

 

Bronz sikke ve iki şofer

 

Burada bir ara verelim, İncîl’in verdiği tarihlerde bir kısım sorunlar gözükmekte. Bu sorunla ilgili bir değerlendirme yapalım daha sonra devam edelim.

 Nüfus sayımı, Sezar Agustus ve Ankara Anıtı.

 İncîl’deki bilgi şöyledir;

 “O günlerde Sezar (καισαρος) Avgustus (αυγουστου) bütün Roma dünyasında bir nüfus sayımının yapılması için buyruk çıkardı (1). Bu ilk sayım, Kirinius'un Suriye valiliği zamanında yapıldı (2). Herkes yazılmak için kendi kentine gitti (3). Böylece Yusuf da, Davut'un soyundan ve torunlarından olduğu için Celile'nin Nasıra Kenti'nden Yahudiye bölgesine, Davut'un kenti Beytlehem'e gitti (4). Orada, hamile olan nişanlısı Meryem'le birlikte yazılacaktı (5).” (İncîl, Luka’ya Göre: 2:1-5).

Καισαρος Αυγουστου

Κυρηνιου: Kirinius,

Συριας: Suriye,

 “İncîl bize doğumu Caesar Agustus (Καισαρος Αυγουστου)’un emrettiği nüfus sayımı kararnamesinden az sonra (Luka, 2:2) “Krinius Suriye hükümdarıyken” MÖ 4 yılında ölen Büyük Hirodes zamanında (Matta, 2:1) meydana geldiğini bildiriyor.

 Dolayısıyla burada bir çelişki var, çünkü bu Romalı iki kez Suriye hükümdarı oldu:

İlki, MÖ 3 ve 2 arasındaydı ve Hirodes öleli bir yıl olmuştu; ikincisi MS 6-7. Belli ki Luka yanılmıştı; nüfus sayımı hem Hirodes hayattayken hem de Kirinius’un yönetimi altında olamazdı.

 Bu bir İncil yazarının ilk yanılgısı olmayacaktı.

 Türkiye’de 1924 yılında gün ışığına çıkarılan bir dikilitaş Roma’nın emrettiği nüfus sayımlarının tarihlerini veriyor: MÖ 8 yılında bir sayım ve MS 6 yılında bir başka sayım görülüyor. İkisi de Kirinius’un egemenlik dönemine denk gelmiyor ama Hirodes’in hala hükümdarlık yaptığı olgusunu göz önünde bulundurmak gerekirse, 8 yılında yapılan daha ön plana çıkıyor. Dolayısıyla İsa MÖ 8 yılında doğdu”

(4000 Yıllık Tarihi Aldatmacalar, Gerald Messadié, Fransızcadan Çeviren Sonat Ece Kaya, Pegasus Yayınları, s.69.)

 “Ondan sonra, sayım yapıldığı günlerde ortaya çıkan Celileli Yahuda, pek çok insanı ayartıp peşine taktı. Ama o da öldürüldü ve izleyicilerinin hepsi darmadağın oldu.” (Elçilerin İşleri 5:37).

 Ankara Anıtı:

 “VIII.

Beşinci konsüllüğümde, halktan ve Senato'dan aldığım buyruk üzerine, soyluların sayısını artırdım. Üç kez Senato seçimi yaptım. Altıncı konsüllüğümde, çalışma arkadaşım M. Agrippa ile bir nüfus sayımı yaptırdım. Kırk bir yıllık bir aradan sonra, lustrum yaptım. Bu lustrumda dört milyon altmış üç bin Romalı yurttaş sayıldı. İkinci kez C. Censorinus ile C. Asinius'un konsüllükleri sırasında, konsül yetkisiyle yalnız başıma bir lustrum yaptım. Bu ikinci lustrumda dört milyon iki yüz otuz üç bin Romalı yurttaş sayıldı. Üçüncü bir kez Sex. Pompeius ile Sex. Appuleius'un konsüllükleri sırasında, yine konsül yetkisiyle oğlum Tib. Caesarçalışma arkadaşım olduğu halde, lustrum yaptım. Bu üçüncü lustrumda dört milyon dokuz yüz otuz yedi bin Romalı yurttaş sayıldı. Yeni yasalar yaparak atalarımın eskiyerek uyulmaz duruma gelmiş olan birçok geleneğini yeniden canlandırdım. Kendim, bizden sonra gelecekler için öykünmeye değer birçok örnek bıraktım.”

Lustrum: Kefaret (günahların bağışlanması) için yapılan kurban töreni. Her dört yılda bir censor tarafından Roma halkı adına nüfus sayımı bittikten sonra yapılırdı. Bu törende öküz, koyun ya da dişi domuz kesilirdi. Nüfus sayımları, İ.Ö.28’de, İ.Ö. 8’de ve İ.Ö. 14’te yapıldı.”

 (Ankara Anıtı, Çeviren Hâmit Dereli, Cumhuriyet Dünya Klasikleri, Yayına Hazırlayan: Egemen Berköz 1999/19,20.)

 “Sonucu bakımından Roma'ya gelir sağlamaya yarayan bu sayımlardan, özellikle İÖ 8 tarihine rastlayan ve VIII. bölümde "ikinci bir kez..." diye belirtilen lustrum, ancak "Res gestae"den öğrenilmektedir” (Hamit Dereli, a.g.e, s.79)

 

Ankara'daki Hacı Bayram Camisi'ne bitişik olan ve "Ogüst Tapınağı" (August Tapınağı) adıyla tanıdığımız tapınağın duvarlarına kazınmış olan “Monumentum Ancyranum”, şimdiye dek bulunan Latince yazıtların en uzunu, en önemlisi ve en ilgi çekenidir. Roma İmparatorluğu'nu kuran Augustus, İsa'nın doğumundan on dört yıl sonra öldü. Ölümünden biraz önce kaleme aldığı bu yazı, Senato'da okunduktan sonra Roma'da dikili iki tunç sütun üzerine kazdırılmıştı. Ayrıca kopyaları da imparatorluğun öteki eyaletlerindeki çeşitli tapınaklara konmuştu. Bugün bu kopyalardan biri, çok iyi korunmuş olarak Ankaramızda bulunuyor. Öteki iki kopyadan kimi parçalar Isparta ili içinde Antiochia (Yalvaç) ve Apollonia'da (Uluborlu) bulundu. Kalan kopyalarsa bütünüyle yok olmuştur.

 Ankara'daki tapınakta bulunan yazıt, iki dilde kaleme alınmıştır. Latince metne, Yunanca konuşan eyaletlerdeki halkın okuması için, bir de Grekçe çevirisi eklenmiştir. Grekçe çeviri, metnin birkaç noktası dışında olmak üzere, yazıtı çözümleme ve açıklama bakımından pek az önemlidir. Mommsen ile Kaibel, çeviriyi yapanın bir Grek değil, bir Romalı olduğunu kesin olarak kanıtlamışlardır.

Tarihsel değeri, inanılmayacak denli büyük olan bu eşsiz anıtın Avrupa'ca tanınması, pek uzun bir zaman aldı. 16. yüzyıla dek Batı, böyle bir yazıtın varlığından bile haberli değildi. İlk kez 1555'te İmparator Ferdinand'ın yolladığı, Hollandalı Buysbecque'in başkanlığındaki bir kurul, seferde bulunan bir Türk padişahının yanından dönerken Ankara'da kaldıktan sonra, “exemplum Busbequianum” adlı bir kopyayla geri döndü. Ama, yazıttaki altı sütunun kopyasını çıkarma işi ayrı ayrı kişilere verilmişti. Yalnızca üçüncü ve dördüncü sütunlar tam olarak kopya edildi. Kalan dört sütunun kimi kısa parçaları okunabildi. Grekçe çeviri konusundaysa hiçbir araştırma yapılmadığı gibi, yapının dış yanındaki Grekçe yazının Latince yazıyla bir ilgisi olduğu, akla bile gelmedi. 1689'a dek bilginlerin elinde bu kabataslak kopyadan başka bir kopya yoktu. Ama o yıl, Cosson adında İzmirli bir tüccar, bugüne dek nasıl olduğu anlaşılmayan bir yolla eline bir başka kopya daha geçirdi. İlk kopyadaki kimi boşlukları doldurmasına karşın, bu da tam ve yetkin bir metin değildir.1701'de XIV. Louis, Tournefort isminde bir Fransız bilgininin başkanlığında, Ankara'ya özel bir bilim kurulu gönderdi. Bu kurul “exemplum Tournefortianum” adı verilen üçüncü bir kopya çıkardı; ama bu da her bakımdan doyurucu bir kopya değildir.

1705'te Paul Lucas adında bir başka Fransız, yazıtın altı sütununun daha tam, daha özenli bir kopyasını çıkardı. Hemen hemen yüz elli yılda, bütün Avrupa bilginleri bu kopyayı araştırmalarına temel aldılar. Bugün bile önemini koruyor. Bundan sonra 1745'te Pocock,1836'da Hamilton, Grekçe çeviriden Latince metnin bozuk yerlerini düzeltmeye çalıştılar. Ama, tapınağın “cella” duvarına yapışık olarak birtakım evlerin yapılmış olması, bu işi hemen hemen olanaksız duruma getirdi.

 1859'da Hamburglu Mordtmann, Grekçe metni ortaya çıkarmak ve Latince yazıtın tam bir metinini elde etmek üzere Ankara'ya geldi. Her iki amacına da erişemedi.

 1861'de III. Napoléon, George Perrot ve Edmond Guillaume adında iki seçkin bilginin başkanlığında bir kurul gönderdi. Bunlar Latince metnin tamamını ve Grekçesinin de görülebilen bölümlerinin yeni ve doğru bir kopyasını çıkardılar. İşte bu kopya, Mommsen'in yayımladığı ilk basımın temelini oluşturdu.

 Yüzyıllarca birçok ülkenin bilginlerince üzerinde çalışılan ve iki bin yıla yakın bir zamandan beri dimdik duran bu anıtın üzerindeki yazıtın çevirisinde, özellikle şu kitaplardan yararlanılmıştır:

1. The Monumentum Ancyranum, E. G. Hardy, Oxford, 1923.

2. Res gestae divi Augusti, Jean Gagé, Texte établi et commenté. Paris, 1935.

Çevirinin sonuna konan ekler, metnin anlaşılması için gereken bilgileri vermektedir. Yapıtın iyice anlaşılması için, bunların yeterli olmadığı açıktır.

Şunu da belirtmek gerekir ki, “Ogüst Tapınağı” diye anılan tapınak, Augustus'la bağlantılanmış olmakla birlikte, Augustus'tan çok önce de vardı. Son kazılarda ortaya çıkan temeller, bunu açıkça göstermektedir (Hamit Dereli, a.g.e, s.9-11)

 

 

Ankara Anıtı üzerinden İncîl’de verilen tarihi değerlendirdiğimizde, olayları 8-10 yıl geriye yerleştirebiliriz.

 

Zekeriyyâ’nın Hikayesi (1)

 

Zekeriyyâ’nın Hikayesi

2003 Yılında Absalom'un Mezarın’da (יד אבשלום) Vaftizci Yahyâ’nın babasına atıfta bulunan bir yazıt keşfedildi. MS 4. Yüzyıldan kalma Yunanca yazıtta “Bu, şehit, çok dindar rahip, Yahya'nın babası Zekeriya'nın mezarıdır” yazıyordu.

Josephus Flavius (Antiquities, Book 7, Chapter 10:3)’da bu mezara atıf yapar. https://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0146%3Abook%3D7%3Awhiston%20chapter%3D10%3Awhiston%20section%3D3

 

Zekeriyyâ “زَكَرِيَّا” ile ilgili bilgi Luka’ya Göre İncîl’de şöyledir;

“Yahudiye Kralı Hirodes zamanında, Aviya bölüğünden Zekeriya adında bir kâhin vardı. Harun soyundan gelen karısının adı ise Elizabet'ti.” (Luka’ya Göre İncîl: 1:5).

Kelimeler ve metnin çözümü:

Ηρωδου: Hirodes,

Ιουδαιας: Yahudiye,

Ζαχαριας: Zekeriya,

Αβια: Abiya,

“Εφημεριας” Ephēmeria yani “כֹּהֵן”, “כֹּהֲנִים” Kohen

Yani “sons of Zadok”,

Zadok (Zadok HaKohen) Sadok, Sadoc, Zadoq, Tzadok

"צדוק הכהן "  Yani, “צְדוּקִים”, Tzĕdûqîm “צָדַק” Tzadaq

“Ölü Deniz Yazmaları/qumran”nda “"the sons of Zadok the Priest”

“מורה הצדק ” Doğruluk Öğretmenleri. (Şam Belgesi).

Türkçesi "Saduki(ler)".

Zekeriyyâ bir Saduki Kohen’di.

Sâdık, Sadok Semitik bir kelimedir;

Akadça: “ṣaduq” “Ammī-ṣaduq”

Kral Ammi-saduqa veya Ammi-zaduga

Bahli-ṣaduq, Ṣaduqi-AN, Ṣaduq-Ašar, Ṣaduqqi, Ṣidqu-la-nasi

İbranca; “צדק” tsadeq, tsadoq

Suryanca; “ܙܕܩ”, z-d-q

Habeşce; “ጻድቁ” ts’adik’u

Arabça; “صادق”

Zekeriyyâ’nın durumunu anlamak için mevdudi şöyle bir bilgi verir:

“Harun'un (a.s) torunlarından biri olan Hz. Zekeriyya'nın (a.s) konumunu anlayabilmek için İsrailoğulları arasında yaygın olan rahiplik geleneği ile ilgili bilgiye sahip olmak gerekir. Filistin'in fethinden sonra topraklar Yakub'un (a.s) zürriyetinden olan 12 kabile arasında miras olarak dağıtıldı. 13. kabile olan Levi'lere de dini hizmetler ve görevler emanet edildi. Levi'liler arasında da "en mukaddes şeyleri takdis etmek, Rabbin önünde buhur yakmak, ona hizmet eylemek ve ebediyyen onun ismiyle mübarek kılmak üzere" seçilen aile Harun'un (a.s) oğulları idi. Diğer Levi'lilerin mabede girmesine izin verilmiyordu. "Çünkü onların vazifesi Rab evinin hizmeti için avlularda, odalarda ve bütün mukaddes şeyleri temizlemekte Allah Evinin hizmet işinde Harunoğulları'nın yanında bulunmak... ve sebt günlerinde, aybaşlarında ve belli bayramlarda yapılan bütün takdimeleri Rabbe arzetmekti." Harunoğulları 24 aileye bölünmüştü ve bu 24 aile sıra ile Rabbin evine hizmet ediyorlardı. Bu ailelerden biri Zekeriyya'nın (a.s) liderliğindeki Abiya ailesi idi. Bu nedenle ailesinin sırası geldiğinde mabede gidip buhur yapmak Zekeriyya'nın (a.s) göreviydi. (ayrıntılar için bkz. I. Tarihler 23-24) (Mevdudi).

Ardalan:

Zekeriyyâ’nın zamanında Samiriyeliler veya “السامريّون” Sâmirîler, שומרונים, yalnızca kendi dinlerinin gerçek Museviliği ifade ettiğini savunuyorlardı. Ferîsîler “פְּרוּשִׁים‎”, Sadukiler “צְדוּקִים‎”, Esseniler “אִסִּיִים‎”, zelotlar/kanaim “קנאים” şeklinde anlılan gruplar vardı. Sadukiler ve Ferisiler arasında tarihsel bilgilerden anladığımız kadarıyla ciddi bir çatışma ve çekişme vardı. Sadukiler Kohenler ve Aristokratlardan oluşuyordu. Sadukiler, rahipler kastını korumak isteyen seçkinlerdi, ancak aynı zamanda, Ferisilerin karşı çıktığı Helenizmi hayatlarına dahil etme isteklerinde de liberaldiler. Bu nedenle, o zamanki düşmanları onları iş birlikçi olarak gördüler. Sadukiler Sözlü Kanun fikrini reddettiler ve Yazılı Kanun'un harfiyen yorumlanmasında ısrar ettiler; dolayısıyla Tevrat'ta bahsedilmediği için ahirete inanmadılar. Saduki yaşamının odak noktası Tapınakla ilgili ritüellerdi.

Sanhedrin “סַנְהֶדְרִין” bu iki gruptan oluşuyordu. İncîl’de buna işaret edilir;

“Ferisiler(φαρισαιοι)'le Sadukiler (σαδδουκαιοι) İsa'nın yanına geldiler. O'nu denemek amacıyla kendilerine gökten bir belirti göstermesini istediler. ” (İncîl Matta’ya Göre: 16:1).

“Oradakilerden bir bölümünün Saduki, öbürlerinin de Ferisi mezhebinden olduğunu anlayan Pavlus, Yüksek Kurul'a şöyle seslendi: "Kardeşler, ben özbeöz Ferisi'yim. Ölülerin dirileceği umudunu beslediğim için yargılanmaktayım." (6). Pavlus'un bu sözü üzerine Ferisiler'le Sadukiler çekişmeye başladılar, Kurul ikiye bölündü (7).” (Elçilerin İşleri: 23:6,7). 

“Beni eskiden beri tanırlar ve isteseler, geçmişte dinimizin en titiz mezhebi olan Ferisiliğe bağlı yaşadığıma tanıklık edebilirler” (Elçilerin İşleri: 26:5). 

“שמעון בן שטח” MÖ 140-60, “שְׁמַעְיָה‎” MÖ 65-31, “הִלֵּל” MÖ 31 MS 9, “שמעון בן גמליאל‎” MÖ 10 MS 70, gibi bazı Sanhedrin baş rahib/kohenleriydi.

Romalılar:

Helenleşmiş Yahudi seçkinler Romalıları desteklediler ve bu nedenle Romalıların sunabileceği daha ince şeylerden zevk aldılar. Yahudi seçkinleri toplumdaki daha yüksek yerlerinin daha çok farkına vardılar ve statükoyu korumak için ellerinden geleni yaptılar. Romalıların kayırdığı seçkinler olan Sadukiler, Sanhedrin'in (yönetici hanedan) çoğunluğuna sahipti ve Roma'nın müvekkili kralı Hirodes'i savundular.

MÖ 2. yüzyıldan beri bir Roma müttefikiydi, MÖ 63’te Romalı general Pompey, Kudüs’ü almıştı.

 

Cappella tornabuoni frescoes in Florence. Annuncio dell'angelo a San Zaccaria. 15^th century. Domenico Ghirlandaio (1449–1494).

 

Greece, Hosios Loukas, St Zachary / mosaic

Hosios Loukas (near Distomo, Boeotia, Greece), monastery, UNESCO World Heritage Site, Catholicon (main church) of Hosios Loukas (built c. 1011/1030)

 

 

St. Zachary & Elizabeth Greek Orthodox Icon