Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir [12] Qabirler ve Qıble Yönü

 Qıble yönü namaz dışında mezar defin işleminde de önemlidir.

Mezar Yönleri:

“Kabir 100-150 cm. derinliğinde, kıble ile dik açı oluşturacak şekilde kazılır. Kabrin tabanı boyunca ve kıble tarafında naaşın sığdırılabileceği büyüklükte bir kısmın oyulması (lahit), toprağın doğrudan doğruya cenazenin üzerine atılmasını önleyeceğinden daha güzel bulunmuş, toprağın çok sert veya yumuşak olması sebebiyle buna imkân bulunamazsa cenazenin kabrin tabanında uzunlamasına konmasının ve toprağın göçmesini önleyecek tedbirlerin alınmasının da yeterli olacağı belirtilmiştir.”

“Yüzü kıble tarafına çevrilerek sağ yanı üzere yatırılması gerekir. Öyle ki, cenazenin bu şekilde yatırılmadığı sonradan farkedilse üzeri toprakla tamamen örtülmedikçe açılarak düzeltilir.”

https://islamansiklopedisi.org.tr/defin

 

Mescid-i Nebevî:

 

 

“جنة البقيع”:

“Hz. Peygamber tarafından mezarlık olarak kullanılmasına karar verilmeden önce Bakī‘ “garkad” adı verilen bir tür çalılıkla kaplı bir yerdi. Resûl-i Ekrem ashabından vefat edenlerin defnedilmesi için bir yer arayarak Bakī‘ mevkiini mezarlık olarak kararlaştırdı.”

https://islamansiklopedisi.org.tr/cennetul-baki

 

 

“جنة المعلى”;

“Câhiliye devrinden bugüne kadar Mekke mezarlığı olan ve Harem-i şerif’in yaklaşık 2 km. kuzeyinde Mescid-i Cin yakında bulunan bu yer, İslâm öncesi kaynaklarda ve ilk devir İslâm tarihlerinde Hacûn diye geçmektedir. Hz. Peygamber’in dedelerinden Kusay ile Abdülmuttalib’in ve amcası Ebû Tâlib ile hanımı Hz. Hatice’nin Hacûn Mezarlığı’na defnedilmiş oldukları bilinmektedir.”

https://islamansiklopedisi.org.tr/cennetul-mualla

 

 

 

 

 

Bab el-Rahmet mezarlığı (مقبرة باب الرحمة) Merhamet Kapısı Mezarlığı, Harem-i Şerif'in (Tapınak Dağı) Doğu Duvarı boyunca yer almaktadır. Mezarlıktaki bazı mezarların yedinci yüzyıla kadar uzandığına inanılıyor.

Mescid-i Aksa'nın zemininden birkaç basamak aşağıya inilen, yüksek bir binanın içerisinde bulunur. Yan yana bulunan iki kapıdan oluşur ve kuzeydeki kapıya Tövbe Kapısı, güneydeki kapıya ise Rahmet Kapısı denir.

Kapıların yükseklikleri 11.5 metredir ve tarihçilerin ortak görüşlerine göre iki kapı da Emeviler döneminde inşa edilmiştir.

Nimes, Güney Fransa:

Early Medieval Muslim Graves in France: First Archaeological, Anthropological and Palaeogenomic Evidence

“The graves SP7080, SP7089 and SP9269 present a number of common and specific characteristics that were not recorded in other medieval burials in this area. In each of the graves, the body, which may have been wrapped, was directly placed into the pit on its right-hand side facing southeast (in the direction of Mecca).”

https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0148583

 

Santa Maria Parish Tower, Tauste (Zaragoza, Spain):

“Estimations calculated by archaeologist D. Francisco Javier González Gutiérrez foresee an extension from two to three acres for this cemetery, with about 4,500 burials. They appear as the Islamic rite: lying on the right side and facing Mecca. The radiocarbon tests conducted by the CSIC provide a dating from the early years of Islam arrival to the Ebro valley (year 714) until the eleventh century, covering almost the four centuries of Muslim control in the region.”

        Daha fazla bilgi için;

 https://www.elpatiaz.es/iv-phase-islamic-necropolis-excavations/

 

“Church direction Upon further investigation, other important details were discovered. The head of the church is not oriented to the East, as was required in all medieval churches, but South-East, and this is the orientation of Muslim mosques.” 

     Bilgi için;

https://www.elpatiaz.es/infographic-design-of-santa-maria-tower/

yine bknz

       “Los cadáveres aparecen a escasa profundidad, todos ellos orientados en la misma dirección, siguiendo la tipología típica del enterramiento islámico: depositados en una zanja estrecha, colocados de perfil, sobre el costado derecho y con la cara mirando hacia La Meca.”

https://www.elpatiaz.es/el-cementerio-islamico-de-tauste/     

 

Qıble yönü için Mihrâb ve Qabirlerin konuş şekli iki önemli belirtidir. Mihrâblarla ilgili Mescidlerde mihrâb duvarı tespiti ve buna göre mescidlerin yönünün nereye baktığının Google haritayla tespit edilemeyeceğini söylemiştik, qabirler içinde aynı şeyi söyleyebiliriz.

Hem mihrâb ve hem de qabirlerin konuş şekli qıbleyi gösterecek şekilde düzenlenmiştir. Verdiğimiz örneklerin çoğu Ka’be (الكعبة) yönünü göstermektedir. Yani Mekke’ye bakmaktadır.

Çalışmamızda kazıların sonuçları, planlar paylaşılmıştır.

Şunu söyleyebiliriz ilk yüzyıldan itibaren kasıtlı veya siyasi olarak qıble yönünün Petra'ya çevrildiğiyle ilgili gerekçe yoktur, ciddi bir kanıtta bulunmamaktadır.

İslamın tüm mezhebleri qıble konusunda hem fikirdir. Aksini iddia eden herhangi bir görüşte bulunmamaktadır.

       "Petra qıbledir/mekke" iddialarının "Google harita" dışında çok daha güçlü kanıtlara ihtiyaçları vardır.

Yeni; Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir [11] Mihrâb ve Qıble Yönü (a2).

 

Mihrâh konusunu üç örnekle bağlayalım, biri Mescid-i Nebevî’nin mihrâbı diğeri sahabe mescidi diye bilinen Eritre’deki massawa mescidi ve Hama Ulu Camii.

Mescid-i Nebevî’nin mihrâb’ı ile ilgili İslam ansiklopedisi şöyle demektedir;

“Başlangıçta Mescid-i Nebevî’nin bir mihrabının bulunmadığı, sadece Hz. Peygamber’in namaz kıldırdığı yerin belli olduğu bilinmektedir (mesciddeki bir kaya parçasının kıbleyi göstermesi hakkında bk. Burton, II, 140-141). Ömer b. Abdülazîz, Medine valiliği sırasında Mescid-i Nebevî’yi imar ederken (707-710) Resûl-i Ekrem’in namaz kıldırırken durduğu yere niş tarzında bir mihrap ilâve ettirmiş, burası Resûlullah’ın mihrabı olarak tanınmıştır.”

“Hz. Peygamber’den sonra ortaya çıkan bir uygulama olduğundan cami ve mescidlere mihrap yapılması bazı tartışmalara yol açsa da âlimlerin bu konuda genellikle müsbet bir tavır takındıkları görülmektedir.”

https://islamansiklopedisi.org.tr/mihrap

 

Ömer b. Abdulazîz (عمر بن عبد العزيز), Emevî halifesidir, Medine valiliği sırasında, halife I. Velîd’in tâlimatıyla Mescid-i Nebevî’yi genişletmiştir ve Resûlullah’ın namaz kıldığı diğer mescidleri de yeniletmiştir (707-710).

https://islamansiklopedisi.org.tr/omer-b-abdulaziz

 

Mescid-i Nebevî’nin mihrabı

Mescid-i Nebevî’nin planı

Mescid-i Nebevî’nin planına başka bir örnek

 

Diğer mescid ve mihrâb örneğimiz, Sahabe mescidi, Eritre'nin Massawa şehrinde bulunan tarihi bir mescidtir. MS 7. yüzyılda Habeşistan'a göçleri sırasında buraya gelen Sahabelerin yaptığına inanılıyor.

Mescidin mihrâbı:

 

Sahabe Mescidinde Mihrâb, qıble ve namaz;

 

Yine hangi gerekçe ile çizim noktasının belirlendiği açık olmayan bir çizim.

Hama – Great Mosque

 حماة – جامع الكبير

Hama Ulu Camii (جامع حماة الكبير‎) , 1982 ihtilafından sonra neredeyse tamamen yeniden inşa edilmiş olmasına rağmen, şehrin en etkileyici dini bölgesidir. 7. yüzyıla tarihlenen cami, Emeviler döneminde Ebu ubeyde bin el-Cerrâh (أبو عبيدة بن الجراح) yönetiminde Bizans kilisesinden dönüştürülmüştür. 6. yüzyıldan kalma bu kilise, aslen 3. yüzyılda inşa edilmiş ve Jüpiter'e adanan daha eski bir Roma tapınağından dönüştürülmüştür.

Plan ve Sir Keppel Archibald Cameron Creswell’in görüşleri;

Hama Ulu Camii, Mihrâb, qıble ve namaz;

Yine hangi gerekçe ile çizildiği, mihrâb’ın nerede olduğu açık-seçik belirtilmeden Google harita çizimi;

https://nabataea.net/explore/cities_and_sites/hama-mosque/

  

Mihrâb konusunda verdiğimiz örneklerin tamamı Muhammed Nebî’den sonradır. Birçok nedenle yeniden yapılmıştır.

Neden mihrâb konusu üzerinde durduk?

Mihrâb, qıble yönünü gösteren önemli dayanaklardan biridir.  Bu nedenle Google harita çizimleri yerine, antik mescidlerde öncelikle mihrâb’ın yeri tespit edilmelidir. (Qıble tayini ile ilgili ciddi bir literatür söz konusudur, yazının konusu olmadığından üzerinde durmadık)

Mihrâbın yönü uydu fotolarından değil mihrâb’ın olduğu bilinen, belirlenen duvardan bulunmalıdır.

İki örnek;

Kazı sonucu qıble duvarının tespiti;

 

https://www.haaretz.com/archaeology/.premium-one-of-the-world-oldest-mosques-found-in-tiberias-israel-1.9471405?fbclid=IwAR2liLNLs7rQTAVmlEsEczSApPZNa-wkMm0UFyd9Qrbl296zxSr3jMMUDSE

https://www.academia.edu/20719909/_The_Umayyad_Mosque_of_Tiberias_Muqarnas_26_2009_pp_37_61

 

https://bibleinterp.arizona.edu/articles/tiberias357915  

 

Kalıntılar üzerinden qıble yönünün tespiti ve yorumlanması:

Mescid-i Qıblete yn ( Arapça : مَمسْمجِد الْمقِبِلَـتَـيْمن ) olarak ta bilinen Labo-Qibla mescidi olarak tercüme edilen mescid, Afrika'nın en eski mescidlerinden biridir . Şeyh Babu Dena'nın mezarını içerir. Şu anda çoğunlukla harabe halinde olmasına rağmen, yapı iki mihraba sahiptir: biri kuzeyde Mekke'ye , diğeri kuzeybatıya doğru yönelmiştir (Kudüs). Minare ve Mihrâb'ın olması Emevi veya Abbasiler dönemine ait olabileceğine işaret eder. Neden iki mihrâb bulunduğunun izaha ihtiyacı vardır.

 

 

 

 

Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir [11] Mihrâb ve Qıble Yönü (a1).

 

(قبة السلسلة)

Zincir Kubbe, Tapınak Dağı üzerinde duran en eski yapılar arasında sayılır ve Emeviler tarafından yaptırılmıştır. Orijinal zemin Emevi Qubbet-us-Sahra'nın zemini ile aynı seviyededir, sütun kaideleri diğer Emevi binalarınınkilere benzer ve hepsi aynı döneme aittir ve Zincir Kubbe'nin konumu Mescid-i Aksa'nın orijinal ve güncel mihrabı ile iyi bir bağıntı içinde görünür

 

Konum

 

 Mescid’el-Aqsa (ٱلْمَسْجِد ٱلْأَقْصَىٰ) 

Ömer tarafından küçük bir ibadet hane olarak “Tapınak dağı”na yaptırılan daha sonra Emevi halifesi Abdul Melik tarafından yeniden inşa edilip genişletildi. İnşaat, oğlu el-Welid tarafından 705 yılında tamamlanmıstır.

746 yılındaki depremde tamamen yıkılmış ve 754 yılında Abbasi halifesi Mansur tarafından yeniden inşa edilmiştir. 780'd ve 1033'te başka bir deprem Mescid-i Aqsa'nın çoğunu yok etti, ancak iki yıl sonra Fatımi halifesi Ali ez-Zahir Billah  yapıda taslağı korunan başka bir mesid inşa ettirmiştir

 

 Harem-i Şerif 

 

 

 

Namaz sırasında harem-i şerif’in durumu, mihrâb, qıble

 

        Harem-i şerif’teki Mihrâbların çoğu Emeviler döneminden sonra yeniden yapılmıştır, aşağıdaki görselde hangi gerekçeye dayanarak “mihrâb-lar”ın yönünün belirlendiği açık değildir, İlk önce mihrâb yerleri kesinleştirilmeli (namaz yönü), daha sonra bu çizimlerin Google haritadan “qıble” tayini yapmalıdır. Oysa yeniden onarılıp yapılsa da eski mihrâb yerleriyle bugünkü qıble yönü arasında ciddi bir fark görünmemektedir. 

  Bunun yapılması için Google haritadan daha ciddi kanıtlara gerek vardır.