rıdvan çeliköz

24 Eylül 2021 Cuma

Semûd, Sâlih ve Hicr (4). Dedan ve Harrat Ûveyrid

Sâlih’in yaşadığı yer olarak belirlemeye çalıştığımız yer, Lihyanilerin (مملكة لحيان) MÖ.7. yüzyıl’dan Nebati devleti tarafından ilhak edildilinceye kadar (MÖ. 24) yaşadıkları bir bölgedir. (مملكة دادان) Dadān veya Dêdân olaraktan adlandırılır. Sebetik “𐩵𐩵𐩬”dır. İbranca “דְּדָן‎, (Dəḏān)”dır. Güney Arabistandan geldikleri düşünülmektedir. Dêdân, erken evrelerinde "kuzey Arabistan'daki en önemli kervan merkezlerinden biri" idi.

Tevrât’ta Dedan’a işaret edilir;

“Kûş'un oğulları: Seva, Havila, Savta, Raama, Savteka. Raama'nın oğulları: Şeva, Dedan” (Tevrât, Yaradılış: 10:7).

Lihyan'a yapılan en eski referans, Sebeli bir tüccarın yolculuğunu kaydeden M.Ö altıncı yüzyılın ilk yarısına tarihlenen erken Sebe yazıtından gelir. Ticaret için Kıbrıs'a gitmek niyetindeydi ve yolda “Dedan”, "Yahuda şehirleri" ve “Gazze”den geçti.

https://www.academia.edu/14360605/Rohmer_J_and_Charloux_G_2015_From_Li%E1%B8%A5y%C4%81n_to_the_Nabataeans_Dating_the_End_of_the_Iron_Age_in_Northwestern_Arabia_

Tevrât’ta Bu ticaret Kervan olayını doğrular gibidir;

“Arabistan'la ilgili bildiri: Arabistan çalılıklarında geceleyeceksiniz, Ey Dedan kervanları” (Tevrât, Yeşaya: 21:13).

Dâdân krallığının merkezinde “معبد محلب الناقة” “dişi deve sütü sağım tapınağı” adıyla anılan bir yer vardır. Bu ad halk tarafından verilmiş olmalıdır. Yine yerleşimler kaya/kayaçlara oyulmuştur.

Dâdân (Lihyan)’dan önce “مملكة قيدار” bölgede “qidâr krallığı” vardır.

“حرة عويرض” veya “حرة بركانية” “حرة” lav/sıcaklık anlamına gelen bir kelime, konumuzla ilgisi volkanik kraterlere sahip, lav akıntılarının açık görüldüğü bir bölge “Harrat Ûveyrid”. Medain Sâlihtedir.

‘Uwayrid Volcano Field Feather Like Humped Shaped Vent Line Close to Ma’dan Saleh and Al Ula

Al Bint Nabatean Tombs At Mai’dan Saleh Next to Harrat Al Uwayrid

https://insidesaudi.com/the-tourists-guide-to-the-10-amazing-volcanoes-in-saudi-arabia/

Uwayrid'deki bilinen son patlama muhtemelen MS 640'taydı.

“فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ” (7:78).

“الرَّجْفَةُ” tirteme, sarsıntı anlamına gelen bir kelime, bilinen bir sarsıntı, titreme.

“الجَاثِمُ” yere yapışma anlamına gelen bir kelime

“الصَّاعِقَةُ” yıldırım anlamına geldiği gibi “bayılma” anlamına da gelen kelime, sarsıntıdan baygınlıktaki gibi yere yığılma, çökme anlamında olabilir. Metinden bunu zorlanmadan çıkarabiliriz.

Bütün bunları, sarsıntılı volkanik bir lav püskürtmesinin canlandırılmasının anlatılması olarak anlamak mümkündür.

22 Eylül 2021 Çarşamba

Semûd, Sâlih ve Hicr (3).

Kaya/kayaç’a yontulmuş evler

Semûd’un konumunu tespit edip, tarihsel verilerle destekledikten sonra, Semûd’un Hicr’le aynı yer olduğunu Kur’an’daki bağlamlardan da tespit edebiliriz;

“اِذْ قَالَ لَهُمْ اَخُوهُمْ صَالِحٌ اَلَا تَتَّقُونَ” (26:142).

“وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا فَارِهٖينَ” (26:149).

“وَكَانُوا يَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا اٰمِنٖينَ” (15:82).

“وَاذْكُرُوا اِذْ جَعَلَكُمْ خُلَفَاءَ مِنْ بَعْدِ عَادٍ وَبَوَّاَكُمْ فِى الْاَرْضِ تَتَّخِذُونَ مِنْ سُهُولِهَا قُصُورًا وَتَنْحِتُونَ الْجِبَالَ بُيُوتًا فَاذْكُرُوا اٰلَاءَ اللّٰهِ وَلَا تَعْثَوْا فِى الْاَرْضِ مُفْسِدٖينَ”(7:74).

“وَثَمُودَ الَّذٖينَ جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ” (89:9).

“وَلَقَدْ كَذَّبَ اَصْحَابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلٖينَ” (15:80).

“جَابَ-يَجُوبُ-جَوْبًا” delmek, kesmek, oymak anlamında,

“صخر” Kaya/kayaç anlamına gelen bir kelime çoğulu “صخرات”, “الصَّخْرَ” belirli bir kaya/kayaç anlamında, “Kaya/kayaç oluşumları” desek daha doğru olsa gerek.

“الحجر” ise korunaklı, önlemli yer olmalı. Tüm bunların ilk muhatablar tarafından biliniyor olduğu, kelimelerin “belirli” olmasından çıkarabiliriz. Yani belli bir vadide belli kaya/kayaçlara oyulmuş evler, köşkler anlamı çıkarabiliriz. Konu edinilen yerlerin durumu gerçekten de öyledir.

Vâdi’de Kaya/kayaç oluşumuna oyulmuş evler;

“قُصُورًا” (7:74).

الثَّمْدُ veya الثَّمَدُ “az miktarda su” anlamına gelen bir kelime, yerleştikleri yere nispetle böyle adlandırılmış olabilir. Bu nedenle bölgede fazla miktarda “su kuyusu” kalıntılarına rastlanılmıştır (130 adet). Su biriktirmek için yapılmış yerler, su kanallar vb.

Su toplama alanları

Su sarnıçları

21 Eylül 2021 Salı

Semûd, Sâlih ve Hicr (2).

6. The Ruwāfa Inscriptions (Ruvâfa Yazıtı).

Marcus Aurelius (MS. 161-180)’a ait bir yazıtta Semûd’dan bahsedilir, Ruvâfa yazıtı olarak bilinir, Cebel İslib’te veya Pliny’nin el-Hicr (Strabo Εϒρα (Egra), Pliny Hegra) dediği, bugün Medain Sâlih olarak geçen yerde;

https://www.academia.edu/4421918/On_Saracens_the_Raww%C4%81fah_Inscription_and_the_Roman_Army

(Jabal Ithlib sign at Mada'in Saleh (Al-Hijr & Hegra) archaeological site near Al Ula, Saudi Arabia)

“مدائن صالح”

“وَعَادًا وَثَمُودَ وَقَد تَّبَيَّنَ لَكُم مِّن مَّسَاكِنِهِمْ”

الحجر:

“وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ” (15:80).

Hegra/Egra/Madain Salih

İslâmî kaynaklarda Medine-Tebük yolu üzerinde Teymâ’nın yaklaşık 110 km. güneybatısında.

Strabon MÖ 64 - MS 24

20 Eylül 2021 Pazartesi

Semûd, Sâlih ve Hicr (1).

Semûd, Sâlih ve Hicr

“وَاِلٰى ثَمُودَ اَخَاهُمْ صَالِحًا” (7:73,11:61,27:45).

Sâlih’in Semûd’a gönderildiği açıktır, Aad’dan sonra olduğu anımsatılır;

“وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا فَارِهٖينَ” (26:149).

İlk önce Semud’a tarihsel olarak işaret eden kanıtlara bakalım;

1. LÚ.ta-mu-di.

Sargon II (Asur Kralı. MÖ 722-MÖ 705 yılları arasında ülkeye hükmetti.) dönemine ait bir kitabede “Ta-mu-di” şeklinde bahsedilir.

‎ (Thamud)'a yapılan en eski referans, Asur Kralı II. Sargon (سرجون الثاني), Asurluların boyun eğdirdiği Doğu ve Orta Arabistan halklarından biri olduğunu söyleyen M.Ö. 715 tarihli bir yazıttır. https://www.schoyencollection.com/history-collection-introduction/assyrian-history-collection/inscription-sargon-assyria-ms-2368

Sargon II daha sonra Thamud(ثمود)'u sürgüne gönderdiğini ve onları Samiriye'ye yerleştirdiğini iddia ediyor. Daha sonraki kaynaklar Kuzeybatı Arabistan'da Thamud (ثمود)'dan bahsediyor.