rıdvan çeliköz

Önsözünde, Yusuf adında bir adam, Yakup'un Yahudilerle konuşması sırasında bulunduğunu ve onu yazdığını iddia ediyor. 7. yüzyılda Kartaca'da geçen bir Yunanca diyalog metnidir (bu eylem özellikle 634 yılının ilkbahar ve yazında gerçekleşir). Yakup adında talihsiz bir misafir tüccar da dahil olmak üzere Kartaca Yahudileri, İmparator Herakleios'un emriyle zorla vaftiz edilmiştir. Daha önce vaftiz olan Yakub, vaftiz edilmemiş Justus’u ikna etmeye çalışır.

Kitap

İngilizce “The Teaching of Jacob”, antik yunanca “Διδασκαλία Ἰακώβου (Didaskalia Iakobou), Latince “Doctrina Jacobi”, Etiyopya versiyonu “Sargis d'Aberga” olarak bilinir. 634 ile 640 arasında Filistin'de yazılmıştır. (634 Hoyland, s. 58/640'lar Déroche ve Dagron, s. 247). İmparator Herakleios’un emriyle zorla vaftiz edilen Yahudiler arasında 13 Temmuz 634'te sona eren haftalarca süren bir tartışmayı kaydeder. Metin çok güçlü bir Yahudi karşıtı karaktere sahiptir. Birkaç kısmi Yunanca elyazmasına ek olarak, metin Latince, Arapça, Etiyopya’ca ve Slavca çevirileri ile günümüze ulaşmıştır. “Doctrina Jacobi nuper Baptizati”, G. Dagron ve V. Déroche'de, "Juifs et chrétiens dans l'Orient du VIIe siècle", Travaux ve Mémoires 11 (1991) 17-248.”- Yunanca metnin Fransızca tercümesi ile yayınlanmıştır. Patrologia orientalis cilt. 8 (1903)’de ilk yarının Yunanca metnini ve Fransızca girişini içerir. Patrologia orientalis cilt. 3’de Fransızca çeviri ile ilk yarının Etiyopyaca metnini içerir. Gilbert Dagron ve Vincent Déroche Yunanca metnin Fransızca tercümesi ve basımını yapmışlar, Andrew Palmer, Michael Philip Penn, Patricia Crone ve Micheal Cook, Robert G. Hoyland, Walter Emil Kaegi, Sean W. Anthony, Pieter W. Van der Horst çalışmalarında metne referans yapmışlardır. Editörlüğünü David Thomas ve Barbara Roggema’nın yaptığı Brill, Christian-Muslim Relations A Bibliographical History, Volume 1 (600-900)’da yine metne atıf vardır. Andrew S. Jacobs metni İngilizceye çevirmiştir.

http://andrewjacobs.org/translations/doctrina.html (07.08.2022).

Etiyopya versiyonu “Sargis d'Aberga” “Patrologia orientalis” cilt 8, 1912, içinde, François Nau, ed. La Didascalie de Jacob: texte grec; original du Sargis d'Aberga (P.O., III, 4); première assemblée, (Turnhout: Brepols, 1971).

https://archive.org/details/patrologiaorient08pariuoft/page/710/mode/2up

Kaynakça

Doctrina Jacobi nuper Baptizati, JUIFS ET CHRÉTIENS DANS L'ORIENT DU VII SIÈCLE (Gilbert DAGRON et Vincent DÉROCHE, TRAVAUX ET MÉMOIRES 11 V. 16-19, 1991/208-212).

https://www.bl.uk/manuscripts/Viewer.aspx?ref=egerton_ms_2707_f198r (07.08.2022).

https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b110043832/f8.image# (07.08.2022).

Teaching of Jacob

208-212 sayfalar arası 16-17. Bölümler

16. Justus[1] cevap verdi ve şöyle dedi: Gerçekten doğruyu söylüyorsun ve bu yüzden Mesih'e inanmak büyük bir kurtuluştur. Size bütün gerçeği itiraf ediyorum, Bay Yakup. Çünkü kardeşim İbrahim, sahte bir peygamberin ortaya çıktığını bana yazdı:

"Çünkü (Sergius) Candidatus[2] Sarazenler tarafından katledildiği zaman ben Sezariye'deydim[3]"- diyor İbrahim - "ve gemiyle Sykamina'ya gittim. Ve dediler ki: Candidatus katledildi. Ve biz Yahudiler çok sevindik. Ve bir peygamberin ortaya çıktığını, Sarazenlerle birlikte geldiğini ve gelecek olan Meshedilmiş Kişi'nin ve Mesih'in gelişini ilan ettiğini söylediler. Ve Sykamina'ya[4] gittiğimde bunu çok kutsal kitaplara bağlı yaşlı bir adama ilettim ve ona dedim ki: 'Sarazenlerle birlikte ortaya çıkan bu peygamber hakkında bana ne diyorsun? Ve büyük bir iniltiyle şöyle dedi: 'O bir hilekâr. Peygamberler kılıçlarla ve savaş arabalarıyla mı gelirler? Gerçekten bunlar bugün harekete geçirilen kargaşa işleridir ve korkarım ki daha önce gelen ve Hıristiyanların taptığı Mesih, Tanrı tarafından gönderilen kişiydi ve onun yerine Hermolaos'u[5] kabul edeceğiz. Çünkü Yeşaya, biz Yahudilerin, bütün ülke çöl olana kadar yanlış ve katılaşmış bir yüreğe sahip olduğumuzu söyledi. Ama git, [211] Bay İbrahim ve ortaya çıkan bu peygamber hakkında bilgi edin. Ve ben, İbrahim, iyice araştırdım, onunla görüşenlerden duydum ki, bu sözde peygamberde insan kanı dökmekten başka doğru bir şey bulamazsınız. Çünkü o, cennetin anahtarlarının kendisinde olduğunu söylüyor ki bu inanılır gibi değil.

Bunları kardeşim İbrahim Doğu'dan yazdı. Ve ben Justus, Aziz Meryem'den doğan Mesih'e, O'nun yücelerdeki Tanrı tarafından yeryüzüne gönderilen kişi, İsrail'in kurtarıcısı ve Kralı olduğuna inanıyorum.

Ve Yakup dedi ki: Dikkat et, Bay Justus, ağzın başka bir şey söylemesin ve yüreğin Mesih'e karşı başka bir şey tutmasın.

Justus cevap verdi ve şöyle dedi: Yüreklerde saklı olanı bilen Yüce Tanrı'nın adıyla, bugünden itibaren Hıristiyanların taptığı Mesih'e, Beytlehem'de Aziz Meryem'den doğan Mesih'e tüm ruhumla inanıyorum; öğretiniz ve bana görünen görümlerin vahyi aracılığıyla emin oldum.

17. Ve herkes gitti. Yakup Justus'a şöyle dedi: Zahmet edip kaldığım yere gelmeni ve bizi kutsamanı dilerdim.

Ve Justus dedi ki: Eğer beni davet edersen gelirim. Ama kardeşin Yusuf'un da gelmesini istiyorum, çünkü o Tanrı'yı seven biridir.

Yakup Justus'u ve beni, Yusuf'u evine kabul etti. Hâlâ yedinci saatti. Salata yaptı ve servis etti. Ve Justus'a dedi ki: Kutsama duası et, Bay Justus.

Dedi ki: Sen yap.

Justus'u sınayan Yakup şöyle dedi: Ey İsa, Tanrım, bunu kutsa.

Ve Justus dedi ki: Amin.

Justus dedi ki: Sanırım Bay Yakup, beni bunun için davet ettiniz, beni sınamak için. Her Şeye Gücü Yeten Tanrı'nın adıyla, senin öğretilerin beni sağlamlaştırdı, ama aynı zamanda beyazlar giymiş bir adamın birçok gece bana görümde göründüğünü ve şöyle dediğini gördüm: "Yakup ilahi lütufla doğru öğretiyor ve bu kişi Yakup'un ilan ettiği Mesih'tir."

Yakup ona şöyle dedi: Neden vaftiz olup Hıristiyan olmuyorsun?

Justus cevap verdi ve şöyle dedi: Tanrı'nın önünde doğruyu söylüyorum: Önce evime dönmek ve akrabalarımı eğitmek istiyorum. Çünkü bildiğin gibi bir kardeşim var, eşlerimiz ve çocuklarımız var ve onları da Hıristiyan yapmak istiyorum.

Yakup dedi ki: Kardeşin seni ya da Sarazenlerle karışmış olan Yahudileri geri çevirirse ne yapacağız?

Justus dedi ki: Tanrı'ya güvenin Bay Yakup, Yahudiler ve Sarazenler bana engel olsalar da, bedenimi parça parça etseler de, Tanrı'nın Oğlu Mesih'ten vazgeçmeyeceğim. Çünkü O'nun Mesih olduğu konusunda yalnızca sizin öğretinizle değil, Tanrı tarafından da büyük ölçüde desteklendim. Ama eğer Tanrı senin içine koyarsa, Hıristiyanlar tarafından sana öğretildiği gibi bana da öğret ve eğit, ben de her gün gelip önünde eğileyim."

[1] Justus adında başka bir vaftiz edilmemiş Yahudi.

[2] 634’ta Dâsin Savaşında Öldürülen Bizans komutanı. Theophanes the Confessor. The Chronicle of Theophanes sayfa 467’de AM 6124 [AD 631/2] tarihi başlığı altında bu savaştan bahseder, “Aboubacharos, leader of the Arabs (3 years), 2nd year” şeklinde Halife Ebu Bekir’e gönderme yapar.

[3] Kayserya (קֵיסָרְיָה; قيسارية), İsrail'de antik liman kenti, Tel Aviv ve Hayfa'nın (45 km) tam ortasında yer alır.

[4] Hayfa, İsrail yakınlarındaki “תל שִׁקְמוֹנָה” Tel Şikmona (تل السمك)

[5] (Ö.305) Bitinya'daki Nikomedia (İzmit)'da bir rahip ve Hristiyan şehidi.

Adem kelimesi

Adem kelimesi Akkadça Adamu (𒁁𒈪), Fenikce Adm (𐤀𐤃𐤌), Ugaritçe Adom (𐎀𐎄𐎎), Sebetik (𐩱𐩵𐩣‎), İbranca Adam (אָדָם‎), Suryanca Adam (ܐܕܡ), Arabca ‘Adem (آدَم) şeklinde semitik dillerde kullanılmıştır.

En eski kullanımı Akadcadır, III Ur dönemine ait bir tablette “𒌆𒀉𒁕𒈬𒌝/^tug₂a₂-da-mu-um” şeklinde ve “kırmızı giysi” anlamında Ugaritik 𐎀𐎄𐎎/ảdm /adamu ise “Kırmızı Toprak”, “kırmızı hardal” anlamında, 𒀀𒁕𒄠𒈬 (a-da-am-mu /adamu ise “kan”, Aramca אדם‎ /אידם‎ / ܐܕܡ‎/ʾəḏem "kan" anlamında kullanılmıştır. Qur’an’da “الدِّمَاءَ” kan kelimesinin geçtiği bir bağlamda “اٰدَمَ” kelimesi de yer almaktadır. “ء د م” kökünden “آدَم” karışık renk anlamındadır. Tevrât’ta ise “האדם” ha-Adem ile “האדמה” ha-Adamah kelimesi aynı bağlamdadır ve “toprak” anlamındadır.

Edom fenik “𐤀𐤃𐤌” Edām, akadca “𒌑𒁺𒈪 Udumi, 𒌑𒁺𒈬 Udumu;”, İbranca “אֱדוֹם” ʼÉḏōm, Antik Mısırca “jdwmj”, Suryanca “ܐܕܘܡ”, Yunanca “Ἰδουμαία” Idoumaía, Latince “Idumæa” veya “Idumea”dır. Edom adına neden olan “kırmızı kumtaşı”nın yaygın olarak bulunmasıdır.

Kan, Kırmız ve Toprak anlamları sanki “Kırmızı Renkli” Akdeniz “Toprağı” (Terra- Rossa)’yı çağrıştırmaktadır.

Zemaḫşerî; “وما آدم إلا اسم أعجمى: وأقرب أمره أن يكون على فاعل، كآزر، وعازر، وعابر وشالخ. وفالغ”[1] diyerek kelimenin yabancı olduğunu, Arabca olmadığını belirtmiştir.

Asur Kral Listesi'ne göre, Asur'un erken döneminde hüküm süren ikinci Asur hükümdarı “𒀀𒁕𒈬 /A-da-mu” adı geçmektedir. M.Ö. 2500 yıllarda yaşadığı tahmin edilmektedir. ‘Adem adının en eski kullanımıdır.

İbranca “בני אדם” “adem oğlu” ve “בן אנוש” İnsan oğlu anlamındadır. Qur’an’da ise “اٰدَمَ”[2] ‘Adem, “ابْنَیْ اٰدَمَ”[3] Adem’in iki oğlu veya iki Ademoğlu ve “بَنٖى اٰدَمَ”[4] Adem oğulları şeklinde geçmektedir. “مِنْ ذُرِّيَّةِ اٰدَمَ”[5] Ademin yavru/torunundan anlamında yani Ademoğullarına benzer anlamdadır.

[1] ez-Zemaḫşerî, el-Keşşâf, I, 125. ez-Zemaḫşerî, Ebû'l-Ḳâsım Maḥmûd b. ʿAmr (ö.538/1144), el-Keşşâf ʿan Ḥaḳâîḳı Ğavâmiḍi't-Tenzîl , I-IV, Dâru'l-Kitâbi'l-ʿArabî, Beyrût 1407.”

[2] 2:31,33,34,35,37, 3:33,59, 7:11,19, 17:61, 18:50, 19:58, 20:115,116,117,120,121

[3] 5:27

[4] 7:26,27,31,35,172, 17:70, 36:60

[5] 19:58 çoğulu “ذَرَارٖي-ذُرِّيَّات”