Yahyâ’nın Öyküsü (3). Kısa Arka plan (1).

 

Kısa Arka plan;

Siyasi olaylar;

Babil’den dönen Yahudiler, Selevkos İmparatoru Antiochos IV. Epiphanes (MÖ. 175-164) zamanında yine kötü günler yaşamaya başladılar.

Makkabi direniş ve ayaklanması sonucu, Makkabiler Yahudiye’nin kontrolünü tekrar ele geçirdiler, Makkabiler/Haşmonay dönemi başlamıştı (M.Ö. 166-37). Deuterokanonik Makkabiler Kitâbları bu olaylardan bahsetmektedir.

Daha sonra Romalıların Suriye’de Selevkosları mağlub edip, Romalı Komutan Pompeius (Pompey) Suriye’yi bir Roma vilayeti durumuna getirdi (MÖ. 63). Yahudiye gibi yerel krallıklara bir ölçüde özerklik verildi.

Daha sonra Publius Quinctilius Varus (MÖ 46 – MS 9), dört lejyonla Suriye’yi yönetti, MÖ 4’te Büyük Herod’un ölümünden sonra, Yahudiye’de başlayan bir Yahudi ayaklanmasını kanlı bir şekilde bastırdığı 2000 direnişçinin çarmıha gerildiğinden bahsedilir.

Celileli Yahuda veya Gamalalı Yahuda, MS. 6 civarında Yahudiye’de ayaklanma başlattı. Josephus bu kişiden bahseder.

Ayaklanmayı İşlerin yazarı pek olumlu anmaz;

“Ondan sonra, sayım yapıldığı günlerde ortaya çıkan Celileli Yahuda, pek çok insanı ayartıp peşine taktı. Ama o da öldürüldü ve izleyicilerinin hepsi darmadağın oldu. ” (İncîl, İşler: 5:37).

İşlerde yine;

“Bir süre önce Tevdas da kendi kendisiyle ilgili büyük iddialarda bulunarak başkaldırdı. Dört yüz kadar kişi de ona katıldı. Ama adam öldürüldü, izleyicilerinin hepsi dağıtıldı, hareket yok oldu. ” (İncîl, İşler: 5:36).

Tevdas (Theudas MS. 46) yine Josephus’unda bahsettiği biridir.

İşlerin yazarının karıştırdığının altını çizelim. Celileli Yahuda çok öncedir. Tevdas’tan sonra değildir. Arada 37 yıla yakın bir zaman farkı vardır.

Yine Simon oğlu Yusuf (Simon son of Joseph, Simon of Peraea, MÖ 4)’tan Josephus ve Tacitus bahsetmiştir.

Athronges, Herod Archelaus (MÖ 23-MS 18) yönetimine baş kaldırdı.

Samiriyeli peygamber (MS 36), Pontius Pilate yönetimi altında Samiriye’de başkaldırı.

Büyük Hirodes'in ölümünden Tapınağın yıkımına kadar çok sayıda Yahudi isyanı söz konusudur. Bunların bir kısmı Josephus tarafından anlatılmıştır.

Yönetim;

Büyük Hirodes  (MÖ 72 – MÖ 4) Yahudiye’nin kralıdır, Haşmonayların tüm erkeklerini öldürtmüştür. Ondan sonra Herodlar dönemi başlamıştır. Büyük Hirodes Edom’ludur.

 

ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΗΡΩΔΟΥ (Basileōs Hērōdou)

Herod Antipas İncîllerde Vaftizci Yahyâ ve İsâ’nın infazıyla ilişkisi kurulmuştur. Büyük Hirodes’in oğludur. Tetrarch’tır (τετραρχης) İncîllerin aksine Kral (βασιλεως) değildir. Celile ve Perea'yı yönetmiştir.

Herod Archelaus'un (MÖ 23 – MS  18) MS 6'da tahttan indirilmesiyle, toprakları (Yahudiye, Samiriye ve Edom) bir Roma eyaletine dönüştürülmüştür.

“O günlerde İsa'yla ilgili haberleri duyan bölge Tetrak’ı (τετραρχης) Hirodes, adamlarına, "Bu, Vaftizci Yahya'dır" dedi. "Ölümden dirildi. Olağanüstü güçlerin onda etkin olmasının nedeni budur.” (İncîl, Matta’ya Göre: 14:1).