Yöntem
Bu çalışma İsrâil ve İsrâil Oğularının,
Ya ‘qûb Oğullarının, Mısır Ülkesinde başlayan olayları “Sadece” Qur’ân’ı Kerim
temel alarak İsrâil’in kimliğini açığa çıkartmak, öyküdeki kopuklukları
gidermek amacını taşımaktadır. Ayet-i Kerimelerden bolca örnek verme nedenimiz olayın
bütününü vermek istememizdir. Qur’ân’dan çıkarımlarımız dışında yorumlarımızı
destekleyecek kanıtlara yer verilmemiştir. Sadece Qur’an kaynak alınmıştır. Çalışmanın
değerlendirilmesi bu prensip üzerinden yapılmalıdır.
1.Meryem Sûresi Akış
ذِكْرُ
رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا (2)
يَرِثُنِي
وَيَرِثُ مِنْ آلِ
يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا (6)
يَايَحْيَى
خُذِ الْكِتَابَ بِقُوَّةٍ وَآتَيْنَاهُ الْحُكْمَ
صَبِيًّا (12)
وَاذْكُرْ
فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ
إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا (16)
يَاأُخْتَ هَارُونَ مَا
كَانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا (28)
ذَلِكَ
عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ
قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ (34)
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا (41)
وَهَبْنَا
لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ
وَكُلًّا جَعَلْنَا نَبِيًّا (49)
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا
نَبِيًّا (51)
وَوَهَبْنَا
لَهُ مِنْ رَحْمَتِنَا أَخَاهُ
هَارُونَ نَبِيًّا
(53)
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا
نَبِيًّا (54)
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَبِيًّا (56)
أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ
عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ
مِنْ ذُرِّيَّةِ
آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ
وَإِسْرَائِيلَ
وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُ الرَّحْمَنِ
خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا (58)” Bak. 3:36
İsrâîl
adının geçtiği yerlerden biri Meryem Sûresidir.
Akışta
sırasına göre Zekeriyyâ, Yahyâ, Meryem, Îsâ, İbrâhîm, İshâq, Ya‘qūb, Mûsâ, Hârûn,
İsmâîl, İdrîs, Âdem, Nûh ve İsrâil adları geçmektedir.
[1]آلِ يَعْقُوبَ Zekeriyyâ,
Yâhyâ ile ilişkili anlatılmış, İbrâhim’e, İshâk, Ya‘qûb,[2]
Mûsâ’ya da ağabeyi Hârûn hibe edilmiştir, Meryem Hârûn’un kızkardeşi[3]
olarak, Îsâ ise Meryem’in oğlu olarak belirtilmiştir. İsmâîl[4]
ve İdrîs[5]
akışta belirli biriyle ilişkilendirilmemiştir. Sıralama kronolojik değildir.
Yine
akışta Âdem, Nûh, İbrâhim ve İsrâil’in soylarına vurgu yapılmıştır. Burada
sanki bir sıralama yapılmış gibidir. Âdem à Nûh à İbrâhim à İsrâil.
Sonuç
1:
Âdem à Nûh à İbrâhim à İsrâil sıralaması akla yatkın gözükmektedir.
1.a.
اسريل
adı
58. Ayet-i Kerîme’de İbrâhîm’in ve İsrâîl’in soyundan
bahsetmektedir. Kimdir bu إِسْرَائِيلَ
soyu
kimlerdir? Bu yazıda bu soruya cevab bulmaya çalışacağız.
Adın
Kendisiyle başlayalım;
1.b. اسريل Adının yazılışı ve Kadîm
Mushaf’lar
Paris Milli
Ktp.-Arabe 399 (اسريل)
Berlin Kodex Wetzstein
II 1913 (اسريل)
Berlin Eyalet
Ktp MS 1819 (اسريل)
Topkapı Sarayı Emanet-13 (اسريل)
ondra-Britanya Ktp. Or. 2165 (اسريل)
Topkapı Sarayı Medine Nr1 (اسريل)
Nuruosmaniye 4036&4037 (اسريل)
Rampur Raza (اسريل)
TİEM-Türk İslam Eserleri Müzesi (اسريل)
Topkapı Sarayı HS 44/32 (اسريل)
Tubingen Üniv. Ktp. Ma VI 165 (اسريل)
Topkapı Sarayı 50386 Karatay (اسريل)
taatsbibliothek zu Berlin: gr.2" Zu 5956 (اسريل)
Universitätsbibliothek Tübingen: Ma VI 165 (اسريل)
Private library of Sherif ʿAbdarraḥmān b. Zīdān (Meknes, MA) (اسريل)
Cambridge University Library (Cambridge, GB) (اسريل)
Sonuç
1.b:
اسريل adının yazımında bizim görebildiğimiz kadarıyla
farklı bir yazım yoktur.
1.c. اسريلAdının Okunuşu;
Sonuç
1.c:
Adın okunuşunda çoğunluk Hafs qıraatına uygun okumuştur.
1.d. اسريلAdının ayetteki İrabı;
وَ Bağlaç harfidir. مِنْ
ذُرِّيَّةِ Min edatı ذُرِّيَّةِ adını etkilemekte. “Soyundan” anlamını
vermektedir. Aynı zamanda ذُرِّيَّةِ tamlanandır, اِبْرٰه۪يمَ tamlayandır. Olup gayri munsarif olduğu için esre
almamıştır. Çünkü kendisinde hem alemlik (özel isim olma vasfı) ve hem de
ucmelik vasfı (yani Arapça olmama vasfı) bulunmaktadır.
اِسْرَٓائ۪لَ atıf
harfi وَ
’la اِبْرٰه۪يمَ ’e matuftur. Atıf harflerinden biri
kullanılarak iki kelimeyi veya iki cümleyi birbirine bağlamaya atf-ı nesak
denir. Atıf harfinden önce gelene matufun aleyh, sonra gelene matuf denir.
Matuf ve matufun aleyh arasında îrab bakımından, sıyga bakımından, cümlelerin
haberî veya inşâî olması bakımından uyum olur. Mana bakımından aralarında
uygunluk varsa fiil isme atfedilebilir. و
: Matuf ve matufun aleyhin hükümde ortak olduğunu belirtir. İkisi arasında
tertip olduğunu göstermez. Vav ile yapılan atıfta matuf ve matufun aleyh yer
değiştirebilir. (Arapça Dilbilgisi Ayetlerle Nahiv Bilgisi).
Sonuç
1.d.
İrab’ta İbrâhim ve İsrâil “vav” bağlacıyla “Soy”
kelimesine bağlanmaktadır.
1.e. اسريلAdının Ayet içinde
değerlendirilmesi;
“ أُولَئِكَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ
مِنْ ذُرِّيَّةِ
آدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ
وَإِسْرَائِيلَ وَمِمَّنْ
هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ
آيَاتُ الرَّحْمَنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا (58)”
Şöyle anlam verilebilir;
İşte Nebilerden Allah’ın onların üzerine in’am ettiği
Adem’in soyundan, Nûh’la birlikte taşıdıklarımızın soyundan, İbrahîm ve İsrâilin soyundan…. o kimseler.
2. Alî İmrân 93
“كُلُّ الطَّعَامِ
كَانَ حِلًّا لِبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ
عَلَى نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ
فَاتْلُوهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (93)”
2.a.
اسريل adı ve لبني اسريل
Paris Milli Ktp.-Arabe 328 (اسريل, لبني اسريل
)
Paris Milli Ktp.-Arabe 399 (اسريل, لبني اسريل
)
Paris Milli Ktp.-Arabe 5122 (اسريل, لبني اسريل
)
Berlin Kodex Wetzstein II 1913 (اسريل, لبني اسريل
)
Kahire el-Meşhedü'l Hüseynî (اسريل, لبني اسريل
)
Bibliothèque nationale de France: Arabe 328 (a) (اسريل, لبني اسريل
)
Staatsbibliothek zu Berlin: Wetzstein II 1913 (Ahlwardt 305) (اسريل, لبني اسريل )
Staatsbibliothek zu Berlin: Wetzstein II 1920 (Ahlwardt
308) (اسريل, لبني اسريل
)
Österreichische Nationalbibliothek: Cod. mixt. 917 (اسريل, لبني اسريل
)
Sonuç 2.a.
Kadîm Mushaflarda tarafımızdan farklı
bir yazım tespit edilememiştir.
2.b. Okuyuş
Sonuç 2.b.
3:93
okuyuşunda ağırlık Hafs qıraatidir.
2.c. İrab
“كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلًّا لِبَنِي
إِسْرَائِيلَ إِلَّا
مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ
عَلَى نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُوا
بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (93)”
وكل مبتدأ، وجملة كان حلًّا خبره: كل (küll): "Her biri" anlamında
bir isimdir ve mübteda (başlangıç) pozisyonundadır, yani cümlenin öznesidir.
Burada bir cümleyi başlatan ana unsur olarak kullanılır. “Her yiyecek” veya “tüm
yiyecek” anlamındadır. كان (kâne): Bu, "idi" anlamında olan bir fiildir, kâne
fiili ism-i kâne (özne) ve haber-i kâne (yüklem) ile kullanılır. Ancak burada
kâne fiili cümlenin haberini oluşturur. حلًّا (hillen):[6]
"helâl" anlamına gelen bir isimdir. Burada, hal (durum, bağlam)
anlamında kullanılmakta ve haberin ne olduğunu açıklamaktadır. Ve bağlacı ile gelen ikinci cümlede ise kâne fiili bir
yüklemdir ve cümlenin haber kısmını oluşturmaktadır. Burada kâne fiilinin haberi,
bir helâl anlamında kullanılan “hillen” kelimesidir. وكان فعل ماض:
Ve kâne: "Ve kâne" fiilidir ve geçmiş zaman fiilidir. Fiil-i mazi (فعل ماض): "Kâne", Arapça'da geçmiş zaman
fiilidir. "Oldu" ya da "idi" anlamına gelir. واسمها مستتر تقديره: هو: Ve ismuhâ mustetir
takdîruhu: huve: Fiilin faili (öznesi) gizli olup takdiri "o" (huve)
anlamındadır. İsmi mustetir: İsminin gizli olduğu ve öznenin "O"
olduğu belirtiliyor. Bu, cümlede açıkça söylenmeyen ama anlaşılan bir özne
olduğunu ifade eder. وحلًّا خبرها: Ve Hillen:
"Hillen" fiilinin, cümlenin haberi olduğu belirtiliyor. Yani
"helal idi" anlamına gelen bu fiil, cümlenin temel anlamını veriyor. إسرائيل (İsrâ'il) (بَنِي
إِسْرَائِيلَ/genitif eril çoğul isim) : Burada, bir isim olarak geçmektedir.
Bu kelime muddafun ileyh (eklemeli isim) pozisyonundadır. إلا ما حرم إسرائيل على نفسه ise إلا: استثناء أداة (istisna edatı) olup, bir istisna durumu
yaratır. Yani "hariç" veya "hariç tutarak" anlamına gelir. ما: اسم موصول (ilgi zamiri) olup, İstisna durumunda
kullanılır ve مَن ile benzer bir
yapıdadır. حرم: Bu fiil,
"yasakladı" veya "haram kıldı" anlamındadır (3. şahıs eril
tekil ). Burada إسرائيل öznesine atıfta
bulunur. إسرائيل: فاعل (özne) konumundadır.
Fiilin kim tarafından yapıldığını gösterir. على نفسه:
على: Bir harf-i cer olup, "üzerinde"
veya "hakkında" anlamına gelir. نفسه:
"Kendisi" anlamında bir zamirdir (3. şahıs eril zamir) ve burada جار ومجرور (cer ve mücerred) durumu yaratır. Bu
ifade, حرم fiiline bağlıdır ve yasaklanan şeyin kime
ait olduğunu belirtir. حرم: "Haram idi"
cümlesi, "ما" kelimesinin
sılasıdır (onu tamamlayan cümledir) ve i'rab açısından bir yeri yoktur. Haber:
Cümlede özne ve yüklemi birbirine bağlayan kısım olup burada helal olma
anlamını taşıyor. ولبني إسرائيل جار ومجرور متعلقان
بقوله:: Ve li-benî isrâîl cer ve mecrur muta‘allikân bi kavlihi: hillen:
"Beni İsrail" (İsrail Oğulları-Eril çoğul) tamlaması, cer ve mecrur
bir yapı olup "hillen" (helal idi) fiiline bağlıdır. Cer ve mecrur:
"İsrail Oğulları için" anlamını verir. Bu tamlama, "helal idi"
fiili ile bağlantılıdır ve kime helal olduğunu belirtir. Cümle, İsrail'in
kendisine haram kıldığı şeylerin hariç tutulduğunu ifade eder. İstisna aracı (إلا) ve ilgi zamiri (ما)
ile birlikte, yasaklama fiili (حرم)
ve özne (إسرائيل).
Veya şöyle;
Sonuç 2.c.
Cümlenin
öznesi (Fâil) İsrâil adın da biridir. Yine İsrâil oğlulları için tüm
taamlarının helâl olduğu anlamı çıkmaktadır. İstina olarak İsrail adındaki kişinin
kendine haram kıldığı dışında, hariç veya sadece anlamı verilebilir.
Şöyle anlam
verilebilir;
“Bütün Taamlar,
Tevrat'ın nüzûlünden evvel İsrail Oğullarına helâl idi. İsrailin kendine[7]
haram kıldığı şeyler müstesna…”
İsrâil
bir kişidir. Beni İsrail’le (İsrâil Oğullarıyla) bir ilişkisi vardır.
Sonuç 1 ve 2.c.’nin değerlendirilmesi
Yukarıda Sonuç 1’de şöyle
sonuç çıkarmıştık, Âdem[8] à Nûh à İbrâhim à İsrâil sıralaması akla yatkın gözükmektedir. Sonuç 2.c’de ise İsrâil bir
kişidir. Beni İsrail’le (İsrâil Oğullarıyla) bir ilişkisi vardır.
Âdem à Nûh à İbrâhim à sıralaması, Nûh özelinde Qur’an’ın genel bağlamında şöyledir;
“وَنَادَى نُوحٌ ابْنَهُ
وَكَانَ فِي مَعْزِلٍ يَابُنَيَّ ارْكَبْ
مَعَنَا وَلَا تَكُنْ مَعَ الْكَافِرِينَ (42)
قَالَ سَآوِي إِلَى جَبَلٍ يَعْصِمُنِي مِنَ الْمَاءِ قَالَ لَا عَاصِمَ الْيَوْمَ
مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِلَّا مَنْ رَحِمَ وَحَالَ بَيْنَهُمَا الْمَوْجُ فَكَانَ مِنَ الْمُغْرَقِينَ (43) (11:43-43).
“وَنَادَى نُوحٌ رَبَّهُ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي
وَإِنَّ وَعْدَكَ الْحَقُّ وَأَنْتَ أَحْكَمُ الْحَاكِمِينَ (45) قَالَ يَانُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صَالِحٍ فَلَا
تَسْأَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ
الْجَاهِلِينَ (46) ”
Qur’ân’a göre
Nûh’un bir oğlu anlatımlarda vardır ve başka oğulları olduğu konusunda bir işaret yoktur.
“وَاَهْلَكَ اِلَّا
مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ وَلَا تُخَاطِبْنٖى فِى الَّذٖينَ
ظَلَمُوا اِنَّهُمْ مُغْرَقُونَ” (23:27).
“وَاَهْلَكَ اِلَّا
مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ اٰمَنَ
وَمَا اٰمَنَ مَعَهُ اِلَّا قَلٖيلٌ” (11:40).
“ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا لِلَّذِينَ كَفَرُوا
امْرَأَتَ نُوحٍ وَامْرَأَتَ لُوطٍ كَانَتَا تَحْتَ عَبْدَيْنِ مِنْ
عِبَادِنَا صَالِحَيْنِ فَخَانَتَاهُمَا
فَلَمْ يُغْنِيَا عَنْهُمَا مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَقِيلَ ادْخُلَا النَّارَ مَعَ
الدَّاخِلِينَ (10)” (66:10).
“وَنُوحًا اِذْ نَادٰى
مِنْ قَبْلُ فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَنَجَّيْنَاهُ
وَاَهْلَهُ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظٖيمِ” (21:76).
Qur’an Adem’in soyundan bahsederken “Nûh’la
birlikte olanlar”dan bahsetmektedir.
اُولٰئِكَ الَّذٖينَ اَنْعَمَ اللّٰهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيّٖنَ مِنْ ذُرِّيَّةِ اٰدَمَ وَمِمَّنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ وَمِنْ ذُرِّيَّةِ اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْرَایٖٔلَ وَمِمَّنْ هَدَيْنَا وَاجْتَبَيْنَا اِذَا تُتْلٰى عَلَيْهِمْ اٰيَاتُ الرَّحْمٰنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا” (19:58).
“وَآتَيْنَا مُوسَى
الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنِي إِسْرَائِيلَ أَلَّا تَتَّخِذُوا مِنْ
دُونِي وَكِيلًا (2) ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ
كَانَ عَبْدًا شَكُورًا (3)”
(17:2,3).
“فَكَذَّبُوهُ فَاَنْجَيْنَاهُ وَالَّذٖينَ مَعَهُ فِى الْفُلْكِ
وَاَغْرَقْنَا الَّذٖينَ كَذَّبُوا بِاٰيَاتِنَا اِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا
عَمٖينَ”
(7:64).
Kimdir bu gemide olanlar?
“[9]وَاَهْلَكَ اِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَمَنْ اٰمَنَ وَمَا اٰمَنَ مَعَهُ اِلَّا قَلٖيلٌ” (11:40).
Ehli ve İnananlar
“وَاُوحِىَ اِلٰى نُوحٍ اَنَّهُ لَنْ يُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِكَ
اِلَّا مَنْ قَدْ اٰمَنَ فَلَا تَبْتَئِسْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ” (11:36).
Fakat başka bağlamlarda Nûh’un soyundan bahsetmektedir.
“وَوَهَبْنَا لَهُ اِسْحٰقَ
وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا
مِنْ قَبْلُ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهٖ دَاوُدَ وَسُلَيْمٰنَ
وَاَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسٰى وَهٰرُونَ وَكَذٰلِكَ نَجْزِى
الْمُحْسِنٖينَ” (6:84).
“وَلَقَدْ اَرْسَلْنَا نُوحًا
وَاِبْرٰهٖيمَ وَجَعَلْنَا فٖى ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ
وَالْكِتَابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدٍ وَكَثٖيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ”
(57:26).
Karısı ve bir oğlu geride kalan Nûh’un soyunun nasıl devam ettiği açık değildir.
“وَإِنَّ مِنْ شِيعَتِهِ لَإِبْرَاهِيمَ (83)” Saffat Sûresinde İbrahîm’in Nûh’un şiasından[10] olduğu belirtilmektedir.
Âdem à Nûh à İbrâhim à sıralaması “soyun”
kimle devam ettiği açık olmasa da İbrâhîm’e uzanmıştır.
Nûh’un oğlu gibi İbrâhîm’in babası İnananlardan değildir.
“وَاِذْ قَالَ اِبْرٰهٖيمُ لِاَبٖيهِ اٰزَرَ اَتَتَّخِذُ اَصْنَامًا اٰلِهَةً اِنّٖى اَرٰيكَ وَقَوْمَكَ فٖى ضَلَالٍ مُبٖينٍ” (6:74).
“اِذْ قَالَ لِاَبٖيهِ يَا اَبَتِ
لِمَ تَعْبُدُ مَا لَا يَسْمَعُ وَلَا يُبْصِرُ وَلَا يُغْنٖى عَنْكَ شَيْپًا”
(19:42).
“اِذْ قَالَ لِاَبٖيهِ وَقَوْمِهٖ
مَا هٰذِهِ التَّمَاثٖيلُ الَّتٖى اَنْتُمْ
لَهَا عَاكِفُونَ” (21:52).
“وَاِذْ قَالَ اِبْرٰهٖيمُ
لِاَبٖيهِ وَقَوْمِهٖ اِنَّنٖى بَرَاءٌ مِمَّا تَعْبُدُونَ” (43:26).
Babasının adı “اٰزَرَ” olarak anılmıştır.
“وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَكُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلَا سُوَاعًا وَلَا يَغُوثَ وَيَعُوقَ وَنَسْرًا” (71:23).
Ve Güney Arabistan’da kitabeleri, yazıtları bulunmuştur. Bu putların adlarına Tufân’dan sonra Güney Arabistan’da rastlanılması araştırmaya değer bir konudur.
Azer’in ateşgedelerle bir ilişkisi olabilir.
Âdem à Nûh à İbrâhim à sıralamasında Nûh’un oğul ve İbrâhîm’in babası soyda bir kesintiye uğrama duygusu vermektedir. Her ne olursa olsun Qur’an’da bu sıralama etkilenmemiştir.
Sonuç 2.c’de ise “İsrâil bir kişidir. Beni İsrail’le
(İsrâil Oğullarıyla) bir ilişkisi vardır”
3.
İsrâîl’i arayış
İsrâil’in kimliğini
açıkla kavuşturmak için İbrâhîm’den sonra olması, Tevrât’tan
önce ve İsrâil Oğullarıyla ilinti ve ilişkisi üzerinden yol alacağımız gibi
gözüküyor.
“كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلًّا لِبَنِي إِسْرَائِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ
إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ
فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (93)” (3:93).
Yani elimizde şunlar var;
1. İbrâhîm’den sonra İsrâil,
2. Tevrât
indirilmeden önce yaşamış biri,
3. İsrail Oğullarıyla
ilişkili biri.
İbrâhîm à <İsrâil-İsrâiloğulları> ß Tevrât
“يَا اَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فٖى اِبْرٰهٖيمَ وَمَا اُنْزِلَتِ التَّوْرٰيةُ وَالْاِنْجٖيلُ اِلَّا مِنْ بَعْدِهٖ اَفَلَا تَعْقِلُونَ” (3:65).
Tevrât hem İbrâhîm hem de İsrâil’den sonra
indirilmiştir.
“اِنَّا اَنْزَلْنَا التَّوْرٰیةَ فٖيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذٖينَ اَسْلَمُوا لِلَّذٖينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَلْاَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتَابِ اللّٰهِ وَكَانُوا عَلَيْهِ شُهَدَاءَ فَلَا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلَا تَشْتَرُوا بِاٰيَاتٖى ثَمَنًا قَلٖيلًا وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا اَنْزَلَ اللّٰهُ فَاُولٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ” (5:44).
Nebîler Tevrât’la yargıda bulunur, karar verirler, yine Hâdû, Rabbâniyûn ve Ahbâr’da.
“اِنَّا اَوْحَيْنَا اِلَيْكَ كَمَا اَوْحَيْنَا اِلٰى نُوحٍ وَالنَّبِيّٖنَ مِنْ بَعْدِهٖ وَاَوْحَيْنَا اِلٰى اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَعٖيسٰى وَاَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهٰرُونَ وَسُلَيْمٰنَ وَاٰتَيْنَا دَاوُدَ زَبُورًا” (4:163).
Nûh’tan sonra Nebîler
“مَا كَانَ اِبْرٰهٖيمُ يَهُودِيًّا وَلَا نَصْرَانِيًّا وَلٰكِنْ كَانَ حَنٖيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكٖينَ” (3:67).
“اَمْ تَقُولُونَ اِنَّ اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا اَوْ نَصَارٰى” (2:140).
İbrâhîm, İsmâîl, İshaq, Ya’qûb ve Esbât Hûdân ve Nasârâ değildir.
“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى الْعَالَمٖينَ” (45:16).
İsrâîl Oğullarına Kitab, Yargı ve Nubûvvet verilmiştir.
3.a. İsrâil Oğulları;
İsrâil Oğulları Mûsâ ve Hârûn
bağlamlarında geçmektedir;[11]
“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسٰى تِسْعَ اٰيَاتٍ بَيِّنَاتٍ فَسْپَلْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اِذْ جَاءَهُمْ فَقَالَ لَهُ فِرْعَوْنُ اِنّٖى لَاَظُنُّكَ يَا مُوسٰى مَسْحُورًا” (17:101).
“وَاَوْرَثْنَا
الْقَوْمَ الَّذٖينَ كَانُوا يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْاَرْضِ وَمَغَارِبَهَا
الَّتٖى بَارَكْنَا فٖيهَا وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنٰى عَلٰى بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ بِمَا
صَبَرُوا وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا يَعْرِشُونَ” (7:197).
“وَقَالَ مُوسَى يَافِرْعَوْنُ
إِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ (104) حَقِيقٌ عَلَى أَنْ لَا أَقُولَ عَلَى اللَّهِ إِلَّا
الْحَقَّ قَدْ جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَأَرْسِلْ مَعِيَ بَنِي إِسْرَائِيلَ (105) ”
“وَلَمَّا
وَقَعَ عَلَيْهِمُ الرِّجْزُ قَالُوا يَا مُوسَى ادْعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ
عِنْدَكَ لَئِنْ كَشَفْتَ عَنَّا الرِّجْزَ لَنُؤْمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرْسِلَنَّ
مَعَكَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (7:137).
“وَتِلْكَ
نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَیَّ اَنْ عَبَّدْتَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (26:22).
“وَجَاوَزْنَا
بِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْبَحْرَ
فَاَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْيًا وَعَدْوًا حَتّٰى اِذَا
اَدْرَكَهُ الْغَرَقُ قَالَ اٰمَنْتُ اَنَّهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا الَّذٖى اٰمَنَتْ
بِهٖ بَنُوا اِسْرَایٖٔلَ وَاَنَا
مِنَ الْمُسْلِمٖينَ”
(10:90).
“وَجَاوَزْنَا
بِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْبَحْرَ
فَاَتَوْا عَلٰى قَوْمٍ يَعْكُفُونَ عَلٰى اَصْنَامٍ لَهُمْ قَالُوا يَا مُوسَى اجْعَلْ
لَنَا اِلٰهًا كَمَا لَهُمْ اٰلِهَةٌ قَالَ اِنَّكُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ” (7:138).
“وَاٰتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اَلَّا
تَتَّخِذُوا مِنْ دُونٖى وَكٖيلًا”
(17:2).
“يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ قَدْ
اَنْجَيْنَاكُمْ مِنْ عَدُوِّكُمْ وَوٰعَدْنَاكُمْ جَانِبَ الطُّورِ الْاَيْمَنَ
وَنَزَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوٰى” (20:80).
“وَلَقَدْ
بَوَّاْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ مُبَوَّاَ صِدْقٍ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ
الطَّيِّبَاتِ”
(10:93).
“اَلَمْ تَرَ اِلَى الْمَلَاِ مِنْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ مِنْ بَعْدِ مُوسٰى” (2:246).
“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسَى الْهُدٰى
وَاَوْرَثْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ الْكِتَابَ” (40:53).
Mûsâ-Hârûn
“فَاْتِيَاهُ
فَقُولَا اِنَّا رَسُولَا رَبِّكَ فَاَرْسِلْ مَعَنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَلَا
تُعَذِّبْهُمْ قَدْ جِئْنَاكَ بِاٰيَةٍ مِنْ رَبِّكَ وَالسَّلَامُ عَلٰى مَنِ
اتَّبَعَ الْهُدٰى”
(20:47).
“اَنْ اَرْسِلْ مَعَنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (26:17).
“قَالَ يَبْنَٶُمَّ لَا
تَاْخُذْ بِلِحْيَتٖى وَلَا بِرَاْسٖى اِنّٖى خَشٖيتُ اَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ
بَيْنَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَلَمْ
تَرْقُبْ قَوْلٖی”
(20:94).
“قَالَ يَبْنَٶُمَّ لَا تَاْخُذْ بِلِحْيَتٖى وَلَا بِرَاْسٖى اِنّٖى خَشٖيتُ اَنْ تَقُولَ فَرَّقْتَ بَيْنَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَلَمْ تَرْقُبْ قَوْلٖی” (20:94).
Sonuç 3.a.
Qur’ân’da İsrâil
Oğulları ile ilgili konu üzerine söylenenler Mûsâ ve Hârûn Nebîlerle
başlamaktadır. İsrâîl adının kimliği arayışında sabit noktalarımızdan biride
budur. Mûsâ ve Hârûn oluşmuş bir topluluk üzerinden konuşmaktadırlar. Mûsâ ve Hârûn
kardeştirler.
İsrâîl
à İsrâil Oğulları> ß Mûsa
ve Hârûn.
وَآتَيْنَا مُوسَى
الْكِتَابَ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنِي إِسْرَائِيلَ أَلَّا تَتَّخِذُوا مِنْ دُونِي
وَكِيلًا (2) ذُرِّيَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا
شَكُورًا (3) وَقَضَيْنَا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ
فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا
كَبِيرًا (4) فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا
لَنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ وَكَانَ وَعْدًا
مَفْعُولًا (5)” (17:2-5).
3.b. Firavn ve Mısır
İsrâil
à <İsrâil Oğulları> ß Mûsa ve Hârûn.
İsrâîl
à <İsrâil
Oğulları> ß Tevrât
İsrâîl
à <İsrâil Oğulları> ß Mûsa ve Hârûn <Kitâb>
à Tevrât
İsrâil Oğulları, Mûsa ve Hârûn bağlamları mekân olarak
Mısır bağlamlarında geçmektedir;
Mûsa ve Hârûn’un Mısır öyküsünden önce Yûsuf Nebî’nin mekânı
da Mısır olarak anılmaktadır.
“وَقَالَ الَّذِى اشْتَرٰیهُ مِنْ مِصْرَ لاِمْرَاَتِهٖ
اَكْرِمٖى مَثْوٰیهُ عَسٰى اَنْ يَنْفَعَنَا اَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذٰلِكَ
مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِى الْاَرْضِ
وَلِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَاْوٖيلِ الْاَحَادٖيثِ وَاللّٰهُ غَالِبٌ عَلٰى اَمْرِهٖ
وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ” (12:21).
Mısır’dan Yûsuf’u satın alan kişi bir Mısırlı olmalı,
“فَلَمَّا دَخَلُوا عَلٰى يُوسُفَ اٰوٰى اِلَيْهِ اَبَوَيْهِ وَقَالَ ادْخُلُوا مِصْرَ اِنْ شَاءَ اللّٰهُ اٰمِنٖينَ” (12:99).
Daha sonra Ya’qûb ve oğuları Mısır’a yerleşmişlerdir.
“وَاَوْحَيْنَا اِلٰى مُوسٰى وَاَخٖيهِ اَنْ تَبَوَّاٰ لِقَوْمِكُمَا بِمِصْرَ بُيُوتًا وَاجْعَلُوا بُيُوتَكُمْ قِبْلَةً وَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنٖينَ” (10:87).
Mısır’da Mûsâ ve Kardeşi Hârûn “İkisinin halkına”
evler edinmişlerdir.
“وَنَادٰى فِرْعَوْنُ فٖى قَوْمِهٖ قَالَ يَا قَوْمِ اَلَيْسَ
لٖى مُلْكُ مِصْرَ وَهٰذِهِ
الْاَنْهَارُ تَجْرٖى مِنْ تَحْتٖى اَفَلَا تُبْصِرُونَ” (43:51).
“وَاِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسٰى لَنْ نَصْبِرَ عَلٰى طَعَامٍ وَاحِدٍ فَادْعُ
لَنَا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنَا مِمَّا تُنْبِتُ الْاَرْضُ مِنْ بَقْلِهَا
وَقِثَّائِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَا قَالَ اَتَسْتَبْدِلُونَ
الَّذٖى هُوَ اَدْنٰى بِالَّذٖى هُوَ خَيْرٌ اِهْبِطُوا مِصْرًا
فَاِنَّ لَكُمْ مَا سَاَلْتُمْ وَضُرِبَتْ عَلَيْهِمُ الذِّلَّةُ
وَالْمَسْكَنَةُ وَبَاؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللّٰهِ ذٰلِكَ بِاَنَّهُمْ كَانُوا
يَكْفُرُونَ بِاٰيَاتِ اللّٰهِ وَيَقْتُلُونَ النَّبِيّٖنَ بِغَيْرِ الْحَقِّ
ذٰلِكَ بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ” (2:61).
Mısır’ın yönetimi Firavn'dadır.
“ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسٰى وَهٰرُونَ اِلٰى فِرْعَوْنَ وَمَلَائِهٖ بِاٰيَاتِنَا فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا مُجْرِمٖينَ” (10:75) .
Sonuç
3.b.
Mekân olarak Mısır’ın eklenmesiyle
şöyle bir sonuç çıkmaktadır;
Yûsuf à Mısır-Melik <İsrâil
Oğulları> ß Mısır-Fir’avn Mûsa ve Hârûn <Kitâb>
à Tevrât.
“وَقَالَ رَجُلٌ مُؤْمِنٌ مِنْ
اٰلِ فِرْعَوْنَ يَكْتُمُ اٖيمَانَهُ
اَتَقْتُلُونَ رَجُلًا اَنْ يَقُولَ رَبِّىَ اللّٰهُ وَقَدْ جَاءَكُمْ
بِالْبَيِّنَاتِ مِنْ رَبِّكُمْ وَاِنْ يَكُ كَاذِبًا فَعَلَيْهِ كَذِبُهُ وَاِنْ
يَكُ صَادِقًا يُصِبْكُمْ بَعْضُ الَّذٖى يَعِدُكُمْ اِنَّ اللّٰهَ لَا يَهْدٖى
مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ كَذَّابٌ” (40:28).
“وَلَقَدْ جَاءَكُمْ يُوسُفُ مِنْ قَبْلُ بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا زِلْتُمْ فٖى
شَكٍّ مِمَّا جَاءَكُمْ بِهٖ حَتّٰى اِذَا هَلَكَ قُلْتُمْ لَنْ يَبْعَثَ اللّٰهُ
مِنْ بَعْدِهٖ رَسُولًا كَذٰلِكَ يُضِلُّ اللّٰهُ مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ مُرْتَابٌ” (40:34).
Mûsâ’ya Kadar İsrâil Oğulları betimlemesine Qur’an’da
rastlanılmamaktadır. “Oğullar”la ilgili öykü Yûsuf ve Baqara Sûresindedir. Onlar
da Ya’qûb’un Oğullarıdır.
Yûsuf-Mısır-Melik> Ya’qûb’un Oğulları-İsrâil-İsrâil Oğulları> ß Mısır-Fir’avn Mûsa ve Hârûn <Kitâb>
à Tevrât.
“قُولُوا اٰمَنَّا بِاللّٰهِ
وَمَا اُنْزِلَ اِلَيْنَا وَمَا اُنْزِلَ اِلٰى
اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَمَا اُوتِىَ
مُوسٰى وَعٖيسٰى وَمَا اُوتِىَ
النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ اَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ
مُسْلِمُونَ” (2:136).
“وَوَصّٰى بِهَا اِبْرٰهٖيمُ
بَنٖيهِ وَيَعْقُوبُ
يَا بَنِىَّ اِنَّ
اللّٰهَ اصْطَفٰى لَكُمُ الدّٖينَ فَلَا تَمُوتُنَّ اِلَّا وَاَنْتُمْ مُسْلِمُونَ” (2:132)
“اَمْ
كُنْتُمْ شُهَدَاءَ اِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ اِذْ قَالَ لِبَنٖيهِ مَا
تَعْبُدُونَ مِنْ بَعْدٖى قَالُوا نَعْبُدُ اِلٰهَكَ وَاِلٰهَ اٰبَائِكَ اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ
وَاِسْحٰقَ
اِلٰهًا وَاحِدًا وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ” (2:133).
4.
Ya’qûb ve
[12]الْاَسْبَاطَ
<Yûsuf-Mısır-Melik>
Ya’qûb’un Oğulları-İsrâil-İsrâil
Oğulları> ß Mısır-Fir’avn
Mûsa ve Hârûn <Kitâb> à Tevrât.
“وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَمَا اُوتِىَ مُوسٰى”
(2:136).
“اَمْ تَقُولُونَ اِنَّ اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا اَوْ نَصَارٰى”
(2:140).
“وَالْاَسْبَاطِ وَمَا
اُوتِىَ مُوسٰى” (3:84).
“وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَعٖيسٰى” (4:163).
“وَاِذِ اسْتَسْقٰى مُوسٰى لِقَوْمِهٖ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ اُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللّٰهِ وَلَا تَعْثَوْا فِى الْاَرْضِ مُفْسِدٖينَ” (2:60).
Esbât, dipnotta verdiğimiz anlamada klan, qabile, torunlar anlamında kullanılmıştır. Yâqûb’tan Sonra gelen qabileler ve Mûsâ’nın ayırdığı qabilelerdir. Mûsâ’dan önceki qabileler İsrâil Oğulları olmalı, Ya’qub’tan sonraki qabileler Ya’qub Oğulları olmalı.
Sonuç 4.
Esbât,
Yâ’qûb sonrası Ve Mûsâ sonrası olmak üzere ayrışmıştır.
Ya’qûb à Esbât à Ya’qûb Oğulları <-İsrâil-İsrâil Oğulları> à Mûsa à Esbât.
Veya
Ya’qûb à Qabileler à <-İsrâil-İsrâil Oğulları> Mûsâ à Qabileler.
“اِذْ قَالَ يُوسُفُ لِاَبٖيهِ يَا اَبَتِ اِنّٖى رَاَيْتُ اَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَاَيْتُهُمْ لٖى سَاجِدٖينَ” (12:4)
11 Kevkeb+Yûsuf
12 qabile
“اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا” 12 göze.
Ya’qûb Oğulları <12> İsrâil Oğulları.
“وَلَقَدْ اَخَذَ اللّٰهُ مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَىْ عَشَرَ نَقٖيبًا” (5:12).
5.
Melik (Ya’qûb Oğuları) ve Fir‘avn (İsrâil Oğuları)
“وَقَالَ الْمَلِكُ اِنّٖى اَرٰى سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَاْكُلُهُنَّ سَبْعٌ
عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ خُضْرٍ وَاُخَرَ يَابِسَاتٍ يَا اَيُّهَا الْمَلَاُ
اَفْتُونٖى فٖى رُءْيَایَ اِنْ كُنْتُمْ لِلرُّءْيَا تَعْبُرُونَ”
(12:43).
“وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونٖى بِهٖ فَلَمَّا جَاءَهُ الرَّسُولُ قَالَ ارْجِعْ
اِلٰى رَبِّكَ فَسْپَلْهُ مَا بَالُ النِّسْوَةِ الّٰتٖى قَطَّعْنَ اَيْدِيَهُنَّ
اِنَّ رَبّٖى بِكَيْدِهِنَّ عَلٖيمٌ” (12:50).
“وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونٖى بِهٖ اَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسٖى فَلَمَّا كَلَّمَهُ
قَالَ اِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكٖينٌ اَمٖينٌ” (12:54).
“قَالُوا نَفْقِدُ صُوَاعَ الْمَلِكِ وَلِمَنْ
جَاءَ بِهٖ حِمْلُ بَعٖيرٍ وَاَنَا بِهٖ زَعٖيمٌ” (12:72).
“فَبَدَاَ بِاَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ اَخٖيهِ
ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِعَاءِ اَخٖيهِ كَذٰلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا
كَانَ لِيَاْخُذَ اَخَاهُ فٖى دٖينِ الْمَلِكِ اِلَّا اَنْ يَشَاءَ اللّٰهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ
نَشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذٖى عِلْمٍ عَلٖيمٌ” (12:76).
“وَقَالَ مُوسَى
يَافِرْعَوْنُ إِنِّي
رَسُولٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ” (7:104).
Yûsuf+Melik <Mısır> Mûsâ+Fir’avn
Sonuç 5.
Yûsuf ve Mûsâ’nın Mısır yöneticileri farklıdır.
Ya’qûb Oğulları Melik’in Mısır’ında herhangi bir zulüm görmemişlerdir. Ayrıca
Yûsuf Saray’dan yetki almıştır. Mûsâ ise Mısır Sarayına bebek iken girmiştir ve
şiddetli zulüm vardır.
6.
Mûsâ’nın halkı Fir‘avn’nın halkı
“وَقَالَ الَّذِى اشْتَرٰیهُ مِنْ مِصْرَ لاِمْرَاَتِهٖ اَكْرِمٖى مَثْوٰیهُ عَسٰى اَنْ يَنْفَعَنَا اَوْ نَتَّخِذَهُ وَلَدًا وَكَذٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِى الْاَرْضِ وَلِنُعَلِّمَهُ مِنْ تَاْوٖيلِ الْاَحَادٖيثِ وَاللّٰهُ غَالِبٌ عَلٰى اَمْرِهٖ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ” (12:21).
Yûsuf Mısır’a
gittiğin orada bir halk olmalı değil mi?
Mısır’lı
biri Yûsuf’u satın alsın…
Ya’qûb Oğulları
henüz Mısır’a yerleşmemişlerdir. Kimdir bu Mısırlılar?
Mısır’daki
Melik hangi halktandır?
“وَقَالَ الْمَلِكُ اِنّٖى اَرٰى
سَبْعَ بَقَرَاتٍ سِمَانٍ يَاْكُلُهُنَّ سَبْعٌ عِجَافٌ وَسَبْعَ سُنْبُلَاتٍ
خُضْرٍ وَاُخَرَ يَابِسَاتٍ يَا اَيُّهَا الْمَلَاُ اَفْتُونٖى فٖى رُءْيَایَ اِنْ
كُنْتُمْ لِلرُّءْيَا تَعْبُرُونَ” (12:43).
“وَقَالَ الْمَلِكُ ائْتُونِي بِهِ أَسْتَخْلِصْهُ لِنَفْسِي فَلَمَّا
كَلَّمَهُ قَالَ إِنَّكَ الْيَوْمَ لَدَيْنَا مَكِينٌ أَمِينٌ (54) قَالَ اجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ
عَلِيمٌ (55) وَكَذَلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الْأَرْضِ يَتَبَوَّأُ مِنْهَا
حَيْثُ يَشَاءُ نُصِيبُ بِرَحْمَتِنَا مَنْ نَشَاءُ وَلَا نُضِيعُ أَجْرَ
الْمُحْسِنِينَ (56)” (12:54-56).
Yûsuf’a
yetki veren Melik hangi halktandır?
Firavn ve Mûsâ,
Hârûn Halkı
Yûsuf’un Öyküsünden Sora araya başka bir öykü girmeden İsrâil Oğulları,
Mûsa ve Hârûn öyküsü gelmektedir. Mısırda çekilen acılar, Mücadele ve Kurtuluş.
Acılar ve Mücadele Fir‘avn’ın halkıyladır;
“وَلَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ
فِرْعَوْنَ وَجَاءَهُمْ رَسُولٌ
كَرِيمٌ” (44:17).
“وَنَادَى فِرْعَوْنُ
فِي قَوْمِهِ قَالَ يَاقَوْمِ
أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ
الْأَنْهَارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي أَفَلَا تُبْصِرُونَ” (43:51).
Fir ‘avn halkına
seslenmektedir, Mısır’ın Mülkiyeti onundur.
“ثُمَّ أَرْسَلْنَا مُوسَى وَأَخَاهُ هَارُونَ بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ
مُبِينٍ (45) إِلَى فِرْعَوْنَ
وَمَلَئِهِ فَاسْتَكْبَرُوا وَكَانُوا قَوْمًا عَالِينَ (46) فَقَالُوا
أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُونَ (47) فَكَذَّبُوهُمَا فَكَانُوا مِنَ الْمُهْلَكِينَ (48)
وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى
الْكِتَابَ لَعَلَّهُمْ يَهْتَدُونَ (49)” (23:45-49).
Fir’avn’ın ileri
gelenleri “Mûsâ ve Hârûn Halkı”[13] ayrımı
yapmaktalar. Ve İkisinin halkı “Onlara köledirler”.
Mısır’da iki halk
olduğunu söyleyebiliriz
Fir‘avn ve
Halkı
Mûsâ, Hârûn
Halkı
Ya’qûb
Oğulları nerededir?
Melik Halkı <Mısır>
Fir’avn Halkı
Melik’in halkı ile
Fir ‘avn’ın halkı aynı mıdır değil midir?
Ya’qûb Oğulları+Melik
<Mısır> İsrâil Oğulları+Fir‘avn
“وَقَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اَتَذَرُ مُوسٰى وَقَوْمَهُ لِيُفْسِدُوا فِى الْاَرْضِ وَيَذَرَكَ وَاٰلِهَتَكَ قَالَ سَنُقَتِّلُ اَبْنَاءَهُمْ وَنَسْتَحْيٖى نِسَاءَهُمْ وَاِنَّا فَوْقَهُمْ قَاهِرُونَ” (7:127).
Ve onların iddiasına (manipülasyon)
göre Ülkede Kargaşa çıkaran Mûsâ ve Hârûn’nun halkıdır.
“وَدَخَلَ الْمَدِينَةَ عَلَى حِينِ
غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِهَا فَوَجَدَ فِيهَا رَجُلَيْنِ يَقْتَتِلَانِ هَذَا مِنْ شِيعَتِهِ وَهَذَا مِنْ عَدُوِّهِ
فَاسْتَغَاثَهُ الَّذِي مِنْ شِيعَتِهِ عَلَى
الَّذِي مِنْ عَدُوِّهِ فَوَكَزَهُ مُوسَى فَقَضَى عَلَيْهِ قَالَ هَذَا مِنْ عَمَلِ
الشَّيْطَانِ إِنَّهُ عَدُوٌّ مُضِلٌّ
مُبِينٌ (15) قَالَ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي فَاغْفِرْ لِي فَغَفَرَ لَهُ
إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (16) قَالَ رَبِّ بِمَا أَنْعَمْتَ عَلَيَّ
فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيرًا لِلْمُجْرِمِينَ (17) فَأَصْبَحَ فِي الْمَدِينَةِ خَائِفًا يَتَرَقَّبُ فَإِذَا الَّذِي
اسْتَنْصَرَهُ بِالْأَمْسِ يَسْتَصْرِخُهُ
قَالَ لَهُ مُوسَى إِنَّكَ لَغَوِيٌّ مُبِينٌ (18)
فَلَمَّا أَنْ أَرَادَ أَنْ يَبْطِشَ بِالَّذِي هُوَ عَدُوٌّ
لَهُمَا قَالَ يَامُوسَى أَتُرِيدُ أَنْ تَقْتُلَنِي كَمَا قَتَلْتَ
نَفْسًا بِالْأَمْسِ إِنْ تُرِيدُ إِلَّا أَنْ
تَكُونَ جَبَّارًا فِي الْأَرْضِ وَمَا تُرِيدُ أَنْ تَكُونَ مِنَ الْمُصْلِحِينَ
(19) وَجَاءَ رَجُلٌ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ يَسْعَى قَالَ يَامُوسَى إِنَّ
الْمَلَأَ يَأْتَمِرُونَ بِكَ لِيَقْتُلُوكَ فَاخْرُجْ إِنِّي لَكَ مِنَ النَّاصِحِينَ
(20) فَخَرَجَ مِنْهَا خَائِفًا يَتَرَقَّبُ قَالَ رَبِّ نَجِّنِي مِنَ الْقَوْمِ
الظَّالِمِينَ (21) ” (28:15-20).
“اِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِى الْاَرْضِ وَجَعَلَ اَهْلَهَا
شِيَعًا يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ اَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْیٖ نِسَاءَهُمْ
اِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدٖينَ”
(28:4).
“يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ
قَدْ اَنْجَيْنَاكُمْ
مِنْ عَدُوِّكُمْ وَوٰعَدْنَاكُمْ جَانِبَ الطُّورِ الْاَيْمَنَ
وَنَزَّلْنَا عَلَيْكُمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوٰى” (20:80).
Fir‘avn’ın yaptıklarıyla
nedeniyle İki halk arasında düşmanlık vardır. Bu düşmanlığın Mûsa’dan önce
başladığı Qur’an’da çok açıktır.
“وَإِذْ نَادَى رَبُّكَ مُوسَى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (10) قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَلَا يَتَّقُونَ (11) قَالَ
رَبِّ إِنِّي أَخَافُ أَنْ يُكَذِّبُونِ (12) وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنْطَلِقُ
لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ (13)”
(26:10-13).
“قَالَ الْمَلَاُ
مِنْ قَوْمِ فِرْعَوْنَ اِنَّ هٰذَا لَسَاحِرٌ عَلٖيمٌ”
(7:109).
Fir‘avn
Halkı <Mısır> Mûsa ve Hârûn’un Halkı
İsrâil Oğulları
Mısır’dadır, Fir’avn’nın halkı İsrâil Oğularından olamaz. Bunlar Qur’an’da
açıktır. Ya’qûb Oğulları nereye kaybolmuş, nereye gitmişlerdir.
Fir‘avn Halkı Zâlim
bir halktır. Mûsâ ve Hârûn’un getirdiği mesajı etkisiz kılmak için yine manipülasyon
ve kara propaganda yapmakta onları “Sâhir” olmakla itham etmektedirler.
“فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ
فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ بِأَنَّهُمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَكَانُوا
عَنْهَا غَافِلِينَ (136) وَأَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِينَ كَانُوا
يُسْتَضْعَفُونَ مَشَارِقَ الْأَرْضِ وَمَغَارِبَهَا الَّتِي بَارَكْنَا فِيهَا
وَتَمَّتْ كَلِمَتُ رَبِّكَ الْحُسْنَى عَلَى بَنِي
إِسْرَائِيلَ بِمَا صَبَرُوا وَدَمَّرْنَا مَا كَانَ يَصْنَعُ فِرْعَوْنُ
وَقَوْمُهُ وَمَا كَانُوا يَعْرِشُونَ (137)” (7:136,139).
Yozlaşmış ve çürümüş Fir‘avn’nın yönetimi Mûsâ’nın sayesinde çökmüştür.
“قَالَتْ إِنَّ الْمُلُوكَ إِذَا دَخَلُوا قَرْيَةً أَفْسَدُوهَا وَجَعَلُوا أَعِزَّةَ
أَهْلِهَا أَذِلَّةً وَكَذَلِكَ يَفْعَلُونَ” (27:34).
Onların derdi makam ve
mevkilerini korumaktı.
Bizi Ülkemizden
çıkarmak mı istiyorsun?
“وَنَادَى فِرْعَوْنُ فِي قَوْمِهِ قَالَ يَاقَوْمِ
أَلَيْسَ لِي مُلْكُ مِصْرَ وَهَذِهِ
الْأَنْهَارُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِي أَفَلَا تُبْصِرُونَ” (43:51).
“قَالَ أَجِئْتَنَا لِتُخْرِجَنَا مِنْ أَرْضِنَا
بِسِحْرِكَ يَامُوسَى” (20:57).
“وَقَالَ الَّذٖينَ كَفَرُوا
لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِنْ اَرْضِنَا اَوْ
لَتَعُودُنَّ فٖى مِلَّتِنَا فَاَوْحٰى اِلَيْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ
الظَّالِمٖينَ” (14:13).
“وَقَالُوا اِنْ نَتَّبِعِ الْهُدٰى مَعَكَ نُتَخَطَّفْ مِنْ اَرْضِنَا
اَوَلَمْ نُمَكِّنْ لَهُمْ حَرَمًا اٰمِنًا يُجْبٰى اِلَيْهِ ثَمَرَاتُ كُلِّ
شَیْءٍ رِزْقًا مِنْ لَدُنَّا وَلٰكِنَّ اَكْثَرَهُمْ لَا يَعْلَمُونَ”
(28:57).
“يُرٖيدُ اَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ اَرْضِكُمْ فَمَاذَا
تَاْمُرُونَ” (7:110).[14]
“قَالُوا اِنْ هٰذَانِ لَسَاحِرَانِ يُرٖيدَانِ
اَنْ يُخْرِجَاكُمْ مِنْ اَرْضِكُمْ بِسِحْرِهِمَا
وَيَذْهَبَا بِطَرٖيقَتِكُمُ الْمُثْلٰى” (20:63).
“يُرٖيدُ اَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ اَرْضِكُمْ
بِسِحْرِهٖ فَمَاذَا تَاْمُرُونَ”
(26:35).
"يُخْرِجَكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ" yani "Sizi yurdunuzdan çıkaracak", “Ülkede Kargaşa çıkarıyorlar”, “Sâhir” ifadeleri, Fir‘avnın ve ileri gelenlerin. Mûsâ'nın
getirdiği mesajı tehdit olarak algıladıklarını gösteriyor. Fir‘avn’nın ve onun
çevresinin korku ve suçlamalarını yansıtıyor.
Fir‘avn ve ileri
gelenleri, Mûsâ’nın mesajını, halkı kışkırtıp onları mevcut düzeni değiştirmeye
yönlendirecek ve sonuçta kendi yönetimlerini tehdit edecek bir tehlike olarak
görüyorlardı. Bu yüzden, Fir‘avun’un adamları Mûsâ’nın halkı yönetimlerine
karşı ayaklandırıp, onları topraklarından çıkarma niyeti taşıdığını ileri
sürüyorlar. Mûsâ'nın mesajı Fir‘avn’a
net ve açıktı: “İsrail Oğullarını serbest bırak ve benimle gönder”. Ancak Fir‘avn’nın
bu mesajı çarpıtması, onun siyasi gücünü ve toplumsal düzenini tehdit altında
hissetmesinden kaynaklanıyor olabilir. İşte bunun birkaç nedeni:
Güç Kaybı Korkusu: Fir‘avn, İsrail Oğullarının
serbest bırakılmasının kendisi için bir otorite kaybı anlamına geldiğini
düşündü. İsrail Oğulları, Mısır'da köle olarak zorla çalıştırılan bir halktı.
Onları serbest bırakmak, Mısır'ın iş gücü ve ekonomik düzeni için büyük bir
darbe olacaktı. Bu nedenle, Mûsâ’nın isteğini sadece bir halkın özgürlüğü
olarak değil, kendisine ve krallığına yönelik bir tehdit olarak gördü.
Siyasi Manipülasyon: Fir‘avn, Mûsâ'nın
gerçek amacının İsrail Oğullarını özgürleştirmenin ötesinde, Mısır’ın sosyal ve
siyasi düzenini değiştirmek olduğunu varsaydı. Onun zihninde bu, büyük bir halk
hareketi yaratabilir ve Mısır'da kaosa yol açabilirdi. Mûsâ, sadece İsrail Oğullarını
serbest bırakmak istese de Fir‘avn bunu “sizi topraklarınızdan çıkaracak” gibi
aşırı bir tepkiyle ifade etti. Bu, kendi gücünü pekiştirmek ve halkına Mûsâ’yı
bir tehdit olarak göstermek için bir manipülasyon olabilir.
Korku ve Paranoya: Fir‘avn, Mûsâ’nın
mesajını çarpıtmıştır. O’nun amacını
siyasi bir plan gibi algıladı. Bu korku, onun Mûsâ’nın isteğini “yurdundan
çıkarma” olarak çarpıtmasına neden olmuş olabilir.
Toplumsal Kaos
Korkusu: Fir‘avn,
İsrail Oğullarının çıkışının, Mısır’daki dengeleri değiştireceğinden ve kendi
halkının da Mûsâ’nın peşinden gitmek isteyebileceğinden endişe duydu. Bu durum,
iç karışıklıklara, hatta bir isyana dönüşebilirdi. Bu yüzden Mûsâ'nın talebini
daha geniş bir tehdit olarak algıladı.
Özetle, Mûsâ'nın amacı
sadece İsrail Oğullarını özgür bırakmak olsa da Fir‘avn bunu kendi yönetimine
ve düzenine yönelik büyük bir tehdit olarak görmüş ve bu yüzden bilerek
çarpıtmış olabilir.
Bu ayetlerin sihir ve kamuflaj olduğunu, onları topraklarından
sürüp orayı ele geçirmek istediklerini iddia etti. Kavminin kalplerinde bir
etki yaratacaktı, çünkü onların meyilleri memleketlerine dönüktü ve onları terk
etmek onlara zor geliyordu. Bu yüzden onlara Mûsâ'ya niyetinin bu olduğunu
söyledi, böylece ondan nefret etsinler ve ona destek olmasınlar.
Kara propaganda diğer Peygamberler
de yapılmıştır.
“وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُوا الشَّيَاطٖينُ عَلٰى مُلْكِ سُلَيْمٰنَ وَمَا
كَفَرَ سُلَيْمٰنُ وَلٰكِنَّ الشَّيَاطٖينَ كَفَرُوا يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ”
(2:102).
Sizin de Rabbiniz
“قُلْ أَتُحَاجُّونَنَا فِي اللَّهِ وَهُوَ
رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ وَلَنَا أَعْمَالُنَا
وَلَكُمْ أَعْمَالُكُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُخْلِصُونَ (139) أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ
إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ كَانُوا
هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ
مِمَّنْ كَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا
تَعْمَلُونَ (140)” (2:139-140).
“إِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ
هَذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ (51) فَلَمَّا أَحَسَّ عِيسَى مِنْهُمُ
الْكُفْرَ قَالَ مَنْ أَنْصَارِي إِلَى اللَّهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ
أَنْصَارُ اللَّهِ آمَنَّا بِاللَّهِ وَاشْهَدْ بِأَنَّا مُسْلِمُونَ (52) ”
(3:51).
“لَقَدْ كَفَرَ الَّذٖينَ قَالُوا اِنَّ اللّٰهَ هُوَ الْمَسٖيحُ ابْنُ
مَرْيَمَ وَقَالَ الْمَسٖيحُ يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ
اعْبُدُوا اللّٰهَ رَبّٖى وَرَبَّكُمْ اِنَّهُ
مَنْ يُشْرِكْ بِاللّٰهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللّٰهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَمَاْوٰیهُ
النَّارُ وَمَا لِلظَّالِمٖينَ مِنْ اَنْصَارٍ” (5:72).
“لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَاقَوْمِ اعْبُدُوا
اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ
يَوْمٍ عَظِيمٍ (59) قَالَ الْمَلَأُ مِنْ قَوْمِهِ إِنَّا لَنَرَاكَ فِي ضَلَالٍ
مُبِينٍ (60) قَالَ يَاقَوْمِ لَيْسَ بِي ضَلَالَةٌ وَلَكِنِّي رَسُولٌ مِنْ رَبِّ
الْعَالَمِينَ (61) أُبَلِّغُكُمْ رِسَالَاتِ رَبِّي وَأَنْصَحُ لَكُمْ وَأَعْلَمُ
مِنَ اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ (62) أَوَعَجِبْتُمْ أَنْ جَاءَكُمْ ذِكْرٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَلَى رَجُلٍ مِنْكُمْ
لِيُنْذِرَكُمْ وَلِتَتَّقُوا وَلَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ (63) فَكَذَّبُوهُ
فَأَنْجَيْنَاهُ وَالَّذِينَ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ وَأَغْرَقْنَا الَّذِينَ
كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْمًا عَمِينَ (64)”
(7:59-64).
“قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ”(7:71).
“وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَاقَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ
مِنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ
رَبِّكُمْ هَذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَكُمْ
آيَةً فَذَرُوهَا تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ
فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ” (7:73).
“وَاِلٰى مَدْيَنَ اَخَاهُمْ شُعَيْبًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا
لَكُمْ مِنْ اِلٰهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ
رَبِّكُمْ فَاَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمٖيزَانَ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ
اَشْيَاءَهُمْ وَلَا تُفْسِدُوا فِى الْاَرْضِ بَعْدَ اِصْلَاحِهَا ذٰلِكُمْ
خَيْرٌ لَكُمْ اِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنٖينَ” (7:85).
“حَقٖيقٌ عَلٰى اَنْ لَا اَقُولَ عَلَى اللّٰهِ اِلَّا الْحَقَّ قَدْ
جِئْتُكُمْ بِبَيِّنَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَاَرْسِلْ مَعِىَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ”
(7:105).
“وَيَاقَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ
السَّمَاءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَارًا وَيَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلَى قُوَّتِكُمْ وَلَا
تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ” (11:52).
“إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ رَبِّي وَرَبِّكُمْ مَا مِنْ دَابَّةٍ إِلَّا هُوَ
آخِذٌ بِنَاصِيَتِهَا إِنَّ رَبِّي عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ”
(11:56).
Size gönderilen
elçi-ler
“قَالَ اِنَّ رَسُولَكُمُ الَّذٖى اُرْسِلَ اِلَيْكُمْ لَمَجْنُونٌ”
(26:27).
“وَاِذْ قَالَ مُوسٰى لِقَوْمِهٖ يَا قَوْمِ لِمَ
تُؤْذُونَنٖى وَقَدْ تَعْلَمُونَ اَنّٖى رَسُولُ
اللّٰهِ اِلَيْكُمْ فَلَمَّا زَاغُوا اَزَاغَ اللّٰهُ قُلُوبَهُمْ
وَاللّٰهُ لَا يَهْدِى الْقَوْمَ الْفَاسِقٖينَ” (61:5).
“وَاِذْ قَالَ عٖيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اِنّٖى رَسُولُ اللّٰهِ اِلَيْكُمْ مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ
يَدَیَّ مِنَ التَّوْرٰيةِ وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَاْتٖى مِنْ بَعْدِى اسْمُهُ
اَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءَهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هٰذَا سِحْرٌ مُبٖينٌ”
(61:6).
“اِنَّا اَرْسَلْنَا اِلَيْكُمْ رَسُولًا شَاهِدًا
عَلَيْكُمْ كَمَا اَرْسَلْنَا اِلٰى فِرْعَوْنَ رَسُولًا”
(73:15).
“ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسٰى بِاٰيَاتِنَا اِلٰى فِرْعَوْنَ وَمَلَائِهٖ فَظَلَمُوا بِهَا فَانْظُرْ
كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسِدٖينَ” (7:103).
“ثُمَّ بَعَثْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ مُوسٰى وَهٰرُونَ
اِلٰى فِرْعَوْنَ
وَمَلَائِهٖ بِاٰيَاتِنَا فَاسْتَكْبَرُوا
وَكَانُوا قَوْمًا مُجْرِمٖينَ” (10:75).
“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بِآيَاتِنَا
وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ (96) إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ
فَاتَّبَعُوا أَمْرَ فِرْعَوْنَ وَمَا أَمْرُ فِرْعَوْنَ بِرَشِيدٍ (97) ” (11:96,97).
“ثُمَّ أَرْسَلْنَا
مُوسَى وَأَخَاهُ هَارُونَ بِآيَاتِنَا وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ (45) إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَاسْتَكْبَرُوا
وَكَانُوا قَوْمًا عَالِينَ (46) فَقَالُوا أَنُؤْمِنُ لِبَشَرَيْنِ مِثْلِنَا
وَقَوْمُهُمَا لَنَا عَابِدُونَ (47) فَكَذَّبُوهُمَا فَكَانُوا مِنَ
الْمُهْلَكِينَ (48)” (23:45-48).
“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا
مُوسَى بِآيَاتِنَا
وَسُلْطَانٍ مُبِينٍ (23) إِلَى فِرْعَوْنَ
وَهَامَانَ وَقَارُونَ فَقَالُوا سَاحِرٌ كَذَّابٌ (24) فَلَمَّا جَاءَهُمْ
بِالْحَقِّ مِنْ عِنْدِنَا قَالُوا اقْتُلُوا أَبْنَاءَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ
وَاسْتَحْيُوا نِسَاءَهُمْ وَمَا كَيْدُ الْكَافِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَالٍ (25)”
(40:23-25).
“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا
مُوسَى بِآيَاتِنَا إِلَى فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ فَقَالَ إِنِّي رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ (46) فَلَمَّا
جَاءَهُمْ بِآيَاتِنَا إِذَا هُمْ مِنْهَا يَضْحَكُونَ (47) ” (43:46-47).
“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسٰى تِسْعَ
اٰيَاتٍ بَيِّنَاتٍ فَسْپَلْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ
اِذْ جَاءَهُمْ فَقَالَ لَهُ
فِرْعَوْنُ اِنّٖى لَاَظُنُّكَ يَا مُوسٰى مَسْحُورًا” (17:101).
“وَإِذْ نَادَى رَبُّكَ مُوسَى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (10) قَوْمَ فِرْعَوْنَ أَلَا يَتَّقُونَ (11) قَالَ
رَبِّ إِنِّي أَخَافُ أَنْ يُكَذِّبُونِ (12) وَيَضِيقُ صَدْرِي وَلَا يَنْطَلِقُ
لِسَانِي فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ (13) وَلَهُمْ
عَلَيَّ ذَنْبٌ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ (14) قَالَ كَلَّا فَاذْهَبَا
بِآيَاتِنَا إِنَّا مَعَكُمْ مُسْتَمِعُونَ (15) فَأْتِيَا
فِرْعَوْنَ فَقُولَا إِنَّا رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ (16) أَنْ
أَرْسِلْ مَعَنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ (17)” (26:10-17).
“وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ
وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مُوسٰى بِالْبَيِّنَاتِ فَاسْتَكْبَرُوا فِى الْاَرْضِ وَمَا
كَانُوا سَابِقٖينَ” (29:39).
“وَلَقَدْ فَتَنَّا قَبْلَهُمْ قَوْمَ فِرْعَوْنَ وَجَاءَهُمْ رَسُولٌ
كَرٖيمٌ” (44:17).
“اِنَّ فِرْعَوْنَ عَلَا فِى الْاَرْضِ وَجَعَلَ اَهْلَهَا شِيَعًا
يَسْتَضْعِفُ طَائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ اَبْنَاءَهُمْ وَيَسْتَحْیٖ
نِسَاءَهُمْ اِنَّهُ كَانَ مِنَ الْمُفْسِدٖينَ” (28:4).
Sonuç 6.
Melik Halkı <Mısır>
Fir’avn Halkı.
Fir‘avn Halkı <Mısır> Mûsa ve Hârûn’un Halkı.
Ya’qûb Oğulları+Melik <Mısır> İsrâil Oğulları+Fir‘avn.
Ya’qûb Oğulları+Melik+Mısır halkı <Mısır> İsrâil Oğulları+Fir’avn+Mısır Halkı
Mûsâ zamanında kaybolan Halk Ya’qûb Oğullarıdır.
7.
İsrâîloğularından alınan Misâq
“وَاِذْ اَخَذْنَا مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ
لَا تَعْبُدُونَ اِلَّا اللّٰهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ اِحْسَانًا وَذِى الْقُرْبٰى
وَالْيَتَامٰى وَالْمَسَاكٖينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا وَاَقٖيمُوا
الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ اِلَّا قَلٖيلًا مِنْكُمْ
وَاَنْتُمْ مُعْرِضُونَ” (2:83).
“وَلَقَدْ جَاءَكُمْ مُوسَى بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَنْتُمْ
ظَالِمُونَ (92) وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ
وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُوا
مَا آتَيْنَاكُمْ بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُوا قَالُوا سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَأُشْرِبُوا فِي قُلُوبِهِمُ الْعِجْلَ بِكُفْرِهِمْ
قُلْ بِئْسَمَا يَأْمُرُكُمْ بِهِ إِيمَانُكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (93)”
(2:92-93).
“وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمٖيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا
لَهُمُ ادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا
لَهُمْ لَا تَعْدُوا فِى السَّبْتِ وَاَخَذْنَا
مِنْهُمْ مٖيثَاقًا غَلٖيظًا” (4:154).
“وَلَقَدْ اَخَذَ اللّٰهُ مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَىْ عَشَرَ نَقٖيبًا” (5:12).
“لَقَدْ اَخَذْنَا مٖيثَاقَ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَاَرْسَلْنَا
اِلَيْهِمْ رُسُلًا كُلَّمَا جَاءَهُمْ رَسُولٌ بِمَا لَا تَهْوٰى اَنْفُسُهُمْ
فَرٖيقًا كَذَّبُوا وَفَرٖيقًا يَقْتُلُونَ” (5:70).
“يَسْأَلُكَ أَهْلُ الْكِتَابِ أَنْ تُنَزِّلَ عَلَيْهِمْ كِتَابًا مِنَ السَّمَاءِ فَقَدْ سَأَلُوا مُوسَى أَكْبَرَ مِنْ ذَلِكَ فَقَالُوا أَرِنَا اللَّهَ جَهْرَةً فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ ثُمَّ اتَّخَذُوا الْعِجْلَ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ فَعَفَوْنَا عَنْ ذَلِكَ وَآتَيْنَا مُوسَى سُلْطَانًا مُبِينًا (153) وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ بِمِيثَاقِهِمْ وَقُلْنَا لَهُمُ ادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُلْنَا لَهُمْ لَا تَعْدُوا فِي السَّبْتِ وَأَخَذْنَا مِنْهُمْ مِيثَاقًا غَلِيظًا (154) ” (4:153-154).[15]
“فَبِمَا نَقْضِهِمْ
مٖيثَاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ
وَجَعَلْنَا قُلُوبَهُمْ قَاسِيَةً يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهٖ
وَنَسُوا حَظًّا مِمَّا ذُكِّرُوا بِهٖ وَلَا تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلٰى خَائِنَةٍ
مِنْهُمْ اِلَّا قَلٖيلًا مِنْهُمْ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاصْفَحْ اِنَّ اللّٰهَ
يُحِبُّ الْمُحْسِنٖينَ” (5:13).
Mûsâ à Çıkış à Qabileler à Misâq
Sonuç 7.
İsrâiloğularından
alınan misâq, Qur’ân’da Mısır çıkışı bağlamlarında yer almaktadır. Ya’qûb Oğulları
bağlamında herhangi bir misâq’tan bahsedilmemektedir.
“وَاتَّبَعْتُ مِلَّةَ اٰبَاٰئٖى اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ مَا كَانَ لَنَا اَنْ نُشْرِكَ بِاللّٰهِ مِنْ شَیْءٍ ذٰلِكَ
مِنْ فَضْلِ اللّٰهِ عَلَيْنَا وَعَلَى النَّاسِ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَ النَّاسِ لَا
يَشْكُرُونَ” (12:38).
Yûsuf herhangi bir
qabileden bahsetmeden babası Yâ’qûb’tan sonra kendisinden bahsetmektedir. Ya’qûb
Oğulları ve İsrâil Oğulları Yûsuf’tan sonra olmalıdır. Ve Mûsâ’dan önce.
Yûsuf+Ağebeyler+Kardeşlerà Ya’qûb Oğulları <Mısır>-İsrâil
Oğulları ß Mûsâ
“وَاِذْ نَجَّيْنَاكُمْ مِنْ اٰلِ
فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ اَبْنَاءَكُمْ
وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءَكُمْ وَفٖى ذٰلِكُمْ بَلَاءٌ مِنْ رَبِّكُمْ عَظٖيمٌ”
(2:49).
“وَلَقَدْ نَجَّيْنَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ
مِنَ الْعَذَابِ الْمُهٖينِ” (44:30).
“اِذْ تَمْشٖى اُخْتُكَ
فَتَقُولُ هَلْ اَدُلُّكُمْ عَلٰى مَنْ يَكْفُلُهُ فَرَجَعْنَاكَ اِلٰى اُمِّكَ
كَيْ تَقَرَّ عَيْنُهَا وَلَا تَحْزَنَ وَقَتَلْتَ نَفْسًا فَنَجَّيْنَاكَ مِنَ
الْغَمِّ وَفَتَنَّاكَ فُتُونًا فَلَبِثْتَ سِنٖينَ فٖى اَهْلِ مَدْيَنَ ثُمَّ
جِئْتَ عَلٰى قَدَرٍ يَا مُوسٰى”
(20:40).
“سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ
(109) كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (110) إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا
الْمُؤْمِنِينَ (111) وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا
مِنَ الصَّالِحِينَ (112) وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ
وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ
لِنَفْسِهِ مُبِينٌ (113) وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى
وَهَارُونَ (114) وَنَجَّيْنَاهُمَا وَقَوْمَهُمَا
مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ (115)” (37:109-115).
8. İshâq,
İsmâîl, Yâqûb, Yaqûb Oğulları ve İsrâil Oğulları
İsmâîl, İshâq’ın[16]
geçtiği bağlamlarda herhangi bir “oğullar” vurgusu yoktur.
Ya’qûb’un geçtiği bağlamlarda “oğullar” vurgusu ve öyküsü
vardır.
Mekân Mısır’dır.
“وَمِنْ ذُرِّيَّةِ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْرَائِيلَ”
(19:58).
İsrâîl’in kendine haram kıldığı iddiası.[17]
“كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلًّا لِبَنِي
إِسْرَائِيلَ إِلَّا مَا حَرَّمَ إِسْرَائِيلُ عَلَى نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ
التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ”
(3:93).
İsrâil Oğulları’na haram kılınanlar.
“وَعَلَى
الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا
كُلَّ ذِي ظُفُرٍ وَمِنَ الْبَقَرِ وَالْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ
شُحُومَهُمَا إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَايَا أَوْ مَا
اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ذَلِكَ جَزَيْنَاهُمْ بِبَغْيِهِمْ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ” (6:146).
“فَبِظُلْمٍ مِنَ
الَّذٖينَ هَادُوا حَرَّمْنَا
عَلَيْهِمْ طَيِّبَاتٍ اُحِلَّتْ
لَهُمْ وَبِصَدِّهِمْ عَنْ سَبٖيلِ اللّٰهِ كَثٖيرًا” (4:160).
“مِنْ أَجْلِ ذَلِكَ كَتَبْنَا عَلَى بَنِي
إِسْرَائِيلَ أَنَّهُ مَنْ قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ
فِي الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا
فَكَأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا وَلَقَدْ جَاءَتْهُمْ رُسُلُنَا
بِالْبَيِّنَاتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرًا مِنْهُمْ بَعْدَ ذَلِكَ فِي الْأَرْضِ
لَمُسْرِفُونَ” (5:32).
Sonuç
8.
İsrâîl haram kıldı iddiası ß İsrâîloğularına haram kılınanlar.
“قَالُوا فَمَا جَزَاؤُهُ
إِنْ كُنْتُمْ كَاذِبِينَ (74) قَالُوا جَزَاؤُهُ
مَنْ وُجِدَ فِي رَحْلِهِ فَهُوَ جَزَاؤُهُ كَذَلِكَ نَجْزِي الظَّالِمِينَ
(75)” (12:74,75).
“فَبَدَأَ
بِأَوْعِيَتِهِمْ قَبْلَ وِعَاءِ أَخِيهِ ثُمَّ اسْتَخْرَجَهَا مِنْ وِعَاءِ
أَخِيهِ كَذَلِكَ كِدْنَا لِيُوسُفَ مَا كَانَ
لِيَأْخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ الْمَلِكِ
إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ نَشَاءُ وَفَوْقَ كُلِّ ذِي
عِلْمٍ عَلِيمٌ” (12:76).
Ya’qûb Oğullarının da belirli yasaları
olduğunu ayetten çıkarabiliriz.
9.
Meryem
ve Zekeriyyâ
“يَرِثُنٖى وَيَرِثُ
مِنْ اٰلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا”
(19:6).
“فَخَرَجَ عَلٰى قَوْمِهٖ مِنَ الْمِحْرَابِ
فَاَوْحٰى اِلَيْهِمْ اَنْ سَبِّحُوا بُكْرَةً وَعَشِيًّا”
(19:11).
“فَتَقَبَّلَهَا
رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ
عِنْدَهَا رِزْقًا قَالَ يَامَرْيَمُ أَنَّى لَكِ
هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ
بِغَيْرِ حِسَابٍ” (3:37).
Meryem ve Zekeriyyâ’nın halkı kimdir?
Zekeriyyâ ve Meryem’i buluşturan Mihrâb hangi halka aittir. Oğulları Yâhyâ ve Îsâ
hangi halka gönderilmişlerdir?
Meryemoğlu Îsâ, İsrâil Oğullarına
gönderilmiştir. Ya’qûb Oğullarından söz edilmemektedir.
“لُعِنَ
الَّذٖينَ كَفَرُوا مِنْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ عَلٰى لِسَانِ دَاوُدَ وَعٖيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذٰلِكَ
بِمَا عَصَوْا وَكَانُوا يَعْتَدُونَ” (5:78).
“وَاِذْ
كَفَفْتُ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ عَنْكَ اِذْ جِئْتَهُمْ
بِالْبَيِّنَاتِ”
(5:110).
“وَقَالَ الْمَسٖيحُ يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اعْبُدُوا
اللّٰهَ رَبّٖى وَرَبَّكُمْ اِنَّهُ مَنْ يُشْرِكْ بِاللّٰهِ” (5:72).
“اِنْ هُوَ
اِلَّا عَبْدٌ اَنْعَمْنَا عَلَيْهِ وَجَعَلْنَاهُ مَثَلًا لِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (43:59).
“يَا
اَيُّهَا الَّذٖينَ اَمَنُوا كُونُوا اَنْصَارَ اللّٰهِ كَمَا قَالَ عٖيسَى ابْنُ مَرْيَمَ لِلْحَوَارِيّٖنَ مَنْ اَنْصَارٖى
اِلَى اللّٰهِ قَالَ الْحَوَارِيُّونَ نَحْنُ اَنْصَارُ اللّٰهِ فَاٰمَنَتْ
طَائِفَةٌ مِنْ بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ وَكَفَرَتْ طَائِفَةٌ فَاَيَّدْنَا
الَّذٖينَ اَمَنُوا عَلٰى عَدُوِّهِمْ فَاَصْبَحُوا ظَاهِرٖينَ” (61:4).
“وَاِذْ
قَالَ عٖيسَى ابْنُ مَرْيَمَ يَا بَنٖى اِسْرَایٖٔلَ اِنّٖى رَسُولُ اللّٰهِ اِلَيْكُمْ
مُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَیَّ مِنَ التَّوْرٰيةِ
وَمُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَاْتٖى مِنْ بَعْدِى اسْمُهُ اَحْمَدُ فَلَمَّا جَاءَهُمْ
بِالْبَيِّنَاتِ قَالُوا هٰذَا سِحْرٌ مُبٖينٌ” (61:6).
Mûsâ’dan sonra Dâvûd da İsrâîl Oğlullarıyla ilişkilidir.[18]
Îsâ İsrâîl Oğullarına gönderilmiş Rasûldür. Qur’ân Yâhyâ ve Zekeriyyâ konusunda suskundur. Ya’qûboğulalarına ne olmuştur? İsrâiloğularına mı dönüşmüştür? Neden Zekeriyyâ Ya’qûb ailesinden bahsetmektedir ve neden ? “يَرِثُنٖى وَيَرِثُ مِنْ اٰلِ يَعْقُوبَ وَاجْعَلْهُ رَبِّ رَضِيًّا” demektedir. Ya’qûb ailesinden yaşayanlar var mıdır? Kimdir bunlar?
“اٰلُ مُوسٰى وَاٰلُ هٰرُونَ” Kimdir?
“وَاٰلَ اِبْرٰهٖيمَ وَاٰلَ عِمْرٰنَ” Kimdir?
“اٰلَ لُوطٍ” Kimdir?
“اٰلَ دَاوُدَ” Kimdir?
“اٰلِ يَعْقُوبَ” Kimdir?
Neden Mûsâ, Hârûn, Dâvûd Îsraîl Oğulları bağlamında geçmektedir. İmrân ailesi’nin İsrâiloğularıyla ilişkisi nedir? Zekeriyyâ ve Yâhyâ’nın İsrâiloğularıyla ilişkisi nedir?
Sonuç 9.
Meryem ve Zekeriyyâ
aynı mekân ve zaman dilimindedir. Zekeriyyâ’nın Ya’qûb ailesiyle bağı Qur’an’da
açık değildir. Meryem ise
“وَآلَ إِبْرَاهِيمَ
وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ (33) ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ
بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (34) إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ
عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا
فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ (35)”
(3:33-35).
İmrân ailesinden ve İmrân’ın
kızıdır ve Hârûn’un kız kardeşi olarak betimlenmiştir. Yani Hârûn’la bir
ilintisi olmalıdır.[19]
“وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرٰنَ الَّتٖى اَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا
فٖيهِ مِنْ رُوحِنَا وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهٖ وَكَانَتْ مِنَ
الْقَانِتٖينَ” (66:12).
10.
Hûd, Sâlih, Şu‘ayb ve Luqmân
“لَقَدْ اَرْسَلْنَا نُوحًا اِلٰى قَوْمِهٖ” (7:59).
“وَاِلٰى عَادٍ اَخَاهُمْ هُودًا قَالَ
يَا قَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِنْ اِلٰهٍ غَيْرُهُ اَفَلَا تَتَّقُونَ” (7:65)[20].
Başka bir
bağlamda Hûd yine Nûh’tan sonradır;
“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى
قَوْمِهِ” (11:25).
“وَاُوحِىَ اِلٰى نُوحٍ” (11:36).
“وَاِلٰى عَادٍ اَخَاهُمْ
هُودًا” (11:50).[21]
“وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ
صَالِحًا” (11:61).
“وَلَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ” (11:69).
“إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمِ لُوطٍ” (11:70).
“وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ شُعَيْبًا” (11:84).
“وَيَا قَوْمِ لَا
يَجْرِمَنَّكُمْ شِقَاقٖى اَنْ يُصٖيبَكُمْ مِثْلُ مَا اَصَابَ قَوْمَ نُوحٍ اَوْ قَوْمَ هُودٍ اَوْ قَوْمَ صَالِحٍ وَمَا
قَوْمُ
لُوطٍ
مِنْكُمْ بِبَعٖيدٍ” (11:89).
Nûh à
Hûd à
Sâlih à
İbrâhîm+Lût à
Şu‘ayb şeklinde bir
sıralama mümkündür.
“ثُمَّ اَنْشَاْنَا
مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْنًا اٰخَرٖينَ” (23:31).
“كَذَّبَتْ قَوْمُ
نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ” (26:105).
“كَذَّبَتْ عَادٌ الْمُرْسَلٖينَ” (26:123).
“إِذْ قَالَ لَهُمْ
أَخُوهُمْ
هُودٌ أَلَا
تَتَّقُونَ” (26:124).
“كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ
قَوْمُ
نُوحٍ”
(54:9).
“كَذَّبَتْ عَادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابٖى وَنُذُرِ” (54:18).
“كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ” (54:23).
“كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ” (54:33).
“وَلَقَدْ جَاءَ آلَ فِرْعَوْنَ النُّذُرُ” (54:41).
“وَاذْكُرْ اَخَا عَادٍ اِذْ اَنْذَرَ قَوْمَهُ
بِالْاَحْقَافِ
وَقَدْ خَلَتِ النُّذُرُ مِنْ بَيْنِ
يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهٖ اَلَّا تَعْبُدُوا اِلَّا اللّٰهَ اِنّٖى اَخَافُ
عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظٖيمٍ” (46:21).
“كَذَّبَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ
(176) إِذْ قَالَ لَهُمْ شُعَيْبٌ أَلَا تَتَّقُونَ (177) إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ
(178)”
(26:176-178).
“وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا أَنِ
اعْبُدُوا اللَّهَ فَإِذَا هُمْ فَرِيقَانِ يَخْتَصِمُونَ” (27:45).
Nûh Qavmi à ‘Ad
à Semûd
à Medyen
şeklinde bir
sıralama çıkarmak mümkündür.
Hûd Rasûldür;
“قَالَ يَا قَوْمِ لَيْسَ بٖى سَفَاهَةٌ وَلٰكِنّٖى رَسُولٌ مِنْ
رَبِّ الْعَالَمٖينَ” (7:67).
“فَاَرْسَلْنَا فٖيهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ
اَنِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِنْ اِلٰهٍ غَيْرُهُ اَفَلَا تَتَّقُونَ” (23:32).
“اِنّٖى لَكُمْ رَسُولٌ اَمٖينٌ” (26:125).
Sâlih Rasûldür;
“لَقَدْ
أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَى قَوْمِهِ” (7:59).
“وَإِلَى عَادٍ أَخَاهُمْ
هُودًا” (7:65).
“وَاِلٰى ثَمُودَ اَخَاهُمْ
صَالِحًا” (7:73).
“وَلُوطًا إِذْ قَالَ
لِقَوْمِهِ” (7:80).
“وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ
شُعَيْبًا” (7:85).[22]
Nûh à Hûd à Sâlih à İbrâhîm+Lût à Şu ‘ayb şeklinde bir
sıralama mümkündür.
“كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلٖينَ” (26:141).
“وَنَبِّئْهُمْ عَنْ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ” (15:51).
“قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ
مُجْرِمِينَ (58) إِلَّا آلَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمْ أَجْمَعِينَ (59)” (15:58,59).
“وَإِنْ كَانَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ لَظَالِمِينَ” (15:78).
“وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الْحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ” (15:80).
“وَعَادًا وَثَمُودَا وَاَصْحَابَ الرَّسِّ
وَقُرُونًا بَيْنَ ذٰلِكَ كَثٖيرًا” (25:38).[23]
“وَإِلَى مَدْيَنَ أَخَاهُمْ
شُعَيْبًا” (7:85).
“وَاِلٰى مَدْيَنَ اَخَاهُمْ
شُعَيْبًا” (29:36).
Nûh à Ahqâf
à
Hicr à İrem
à
Eyke
“هَلْ فِي ذَلِكَ
قَسَمٌ لِذِي حِجْرٍ (5) أَلَمْ تَرَ كَيْفَ فَعَلَ رَبُّكَ بِعَادٍ (6) إِرَمَ ذَاتِ
الْعِمَادِ
(7) الَّتِي لَمْ يُخْلَقْ مِثْلُهَا فِي الْبِلَادِ (8) وَثَمُودَ الَّذِينَ
جَابُوا الصَّخْرَ بِالْوَادِ (9) وَفِرْعَوْنَ ذِي الْأَوْتَادِ (10)
الَّذِينَ طَغَوْا فِي الْبِلَادِ (11)” (89:5-11).
Bilgelik
verilen Luqmân bir peygamber
gibi konuşmaktadır;
“وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ
اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ
فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ (12) وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ
وَهُوَ يَعِظُهُ يَابُنَيَّ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ (13) وَوَصَّيْنَا
الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ
فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ (14) وَإِنْ جَاهَدَاكَ
عَلَى أَنْ تُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا
وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيَا مَعْرُوفًا وَاتَّبِعْ سَبِيلَ مَنْ أَنَابَ
إِلَيَّ ثُمَّ إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ
(15) يَابُنَيَّ
إِنَّهَا إِنْ تَكُ مِثْقَالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ
فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّمَاوَاتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا
اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ (16) يَابُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ
وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ
إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ (17) وَلَا
تُصَعِّرْ خَدَّكَ لِلنَّاسِ وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّ اللَّهَ
لَا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتَالٍ فَخُورٍ (18) وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ وَاغْضُضْ مِنْ
صَوْتِكَ إِنَّ أَنْكَرَ الْأَصْوَاتِ لَصَوْتُ الْحَمِيرِ (19)” .
4. Sonuçların değerlendirilmesi
“وَتِلْكَ حُجَّتُنَا آتَيْنَاهَا إِبْرَاهِيمَ عَلَى
قَوْمِهِ نَرْفَعُ دَرَجَاتٍ مَنْ نَشَاءُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (83) وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ كُلًّا هَدَيْنَا وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ
وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَى وَهَارُونَ وَكَذَلِكَ
نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (84) وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ (85) وَإِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطًا وَكُلًّا فَضَّلْنَا
عَلَى الْعَالَمِينَ (86) وَمِنْ آبَائِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَإِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ
إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ (87) ذَلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشَاءُ
مِنْ عِبَادِهِ وَلَوْ أَشْرَكُوا لَحَبِطَ عَنْهُمْ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (88)
أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ فَإِنْ
يَكْفُرْ بِهَا هَؤُلَاءِ فَقَدْ وَكَّلْنَا بِهَا قَوْمًا لَيْسُوا بِهَا
بِكَافِرِينَ (89)”
(6:83-86).
“وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى”
sıralamasında Îsâ’yı Ya’qûb ailesinden ayıran nedir?
Ya’qûb
Oğullarına ne olmuştur?
İbrâhîm à İshâq à Ya’qûb oğlu Yûsuf à Ya’qûb Oğulları+İsrâîl Oğulları-Mûsa- İsrâîl Oğulları à Dâvûd à Süylemân à … Zekeriyyâ (Ya’qûb Ailesi) à Yâhyâ.
İbrâhîm
à İsmâîl.[24]
Lût
à?
Mısır: Ya’qûboğuları 12
Esbât + İsrâîl Oğulları+Mûsa.
Çıkış: Ya’qûb Oğulları (?)+İsrâîl
Oğulları+Mûsa à
12 Esbât à İmrân à
Meryem (İsrâîl Oğulları) à Îsâ.
? à
Zekeriyyâ (Ya’qûb Ailesi) à
Yâhyâ.
Zekeriyyâ ne şekilde Ya’qûb ailesine uzanıyor.
Mısır’da yaşayıp, çıkışta Yâqûb Oğullarına ne olmuştur? Mısır’da mı
kalmışlardır? Mısır’dan çıkışta geldi
iseler, Mûsâ ile gelenler arasında neden belirtilmemektedir? Mûsâ’nın ve Zekeriyyâ’nın
yaşadığı dönemde Ya’qûb Oğuları’ndan kimler vardır? Onların İsrâîl Oğulları’yla
ilişkisi ve ilintisi nedir?
“وَالْاَسْبَاطِ وَمَا اُوتِىَ مُوسٰى”
(3:84)’te Mûsâ Sıbt’tan sonra gelmekte
“وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَعٖيسٰى”
(4:163)’te ise İsâ
aynı Mûsâ gibi Sıbt’tan sonra gelmektedir.
Bu iki sıbt aynı mıdır? Değil midir?
Mûsâ’nın ayırdığı Sıbt ile Yâqûb’dan gelen Sıbt
farklı mıdır?
“وَمِنْ قَوْمِ مُوسَى أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ (159) وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا” (7:159,160).
İsrâil ve İsrâil Oğulları Ya’qûbla ilişkilendirilmediğinde bir süreklilik sağlanmamakta, başka soru(n)lara cevap aranmak zorunda kalınmaktadır.
Oysa;
Ya’qûb/İsrâîl oğlu Yûsuf à Ya’qûb Oğulları (Sıbt)/İsrâîl Oğulları à Mûsa+Hârûn
İsrâîl Oğulları/(Sıbt) à Dâvûd à Süleymân à (İsrâîl
Oğuları/Ya’qûb Oğuları+Yâ’qûb Ailesi+)
Zekeriyyâ+ [(Hârûn
à]
İmrân Ailesi à
Meryem à Yâhyâ+(sıbt)İsâ.
Şeklinde zincir sürekliliği sağlamaktadır.
Lût, Hûd, Sâlih ve Şu‘ayb’ı kattığımızda şöyle bir şekil ortaya çıkmaktadır;
Adem à Nûh à
Hûd à Sâlih à
İbrâhîm+Lût à İshâq+İsmâîl à
Ya’qûb/İsrâîl
oğlu Yûsuf à Ya’qûb Oğulları (Sıbt)/İsrâîl Oğulları à Şu‘ayb (?)+ Mûsa+Hârûn
İsrâîl Oğulları/(Sıbt) à
Dâvûd à Süleymân à
(İsrâîl Oğuları/Ya’qûboğuları+Yâ’qûb Ailesi+) Zekeriyyâ+
[(Hârûn à] İmrân Ailesi à Meryem à Yâhyâ+(sıbt)İsâ.
Yukarıda iki sıralama daha yapmıştık;
Nûh à Ahqâf à Hicr à İrem à Eyke
Nûh Qavmi à ‘Ad à Semûd à Medyen
Halkların Mekânları ve adları
üzerinde yaptığımız sıralamayı, Gâfir (Mu’mîn) Sûresinde İnancını gizleyen kişi
bizim yaptığımıza benzer bir sıralama yapmaktadır;
“وَقَالَ الَّذِي آمَنَ يَاقَوْمِ
إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ مِثْلَ يَوْمِ الْأَحْزَابِ (30) مِثْلَ دَأْبِ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذِينَ مِنْ
بَعْدِهِمْ وَمَا اللَّهُ يُرِيدُ ظُلْمًا لِلْعِبَادِ (31)” (40:30,31).
Bu sıralama yine Qur’an’ı Kerîmden başka bir
ayet-i kerimelere de müteşâbihtir;
“أَلَمْ
يَأْتِهِمْ نَبَأُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَقَوْمِ إِبْرَاهِيمَ
وَأَصْحَابِ مَدْيَنَ وَالْمُؤْتَفِكَاتِ أَتَتْهُمْ رُسُلُهُمْ
بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِنْ كَانُوا
أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ”
(9:70).
“اَلَمْ يَاْتِكُمْ
نَبَٶُا الَّذٖينَ مِنْ قَبْلِكُمْ قَوْمِ نُوحٍ وَعَادٍ وَثَمُودَ وَالَّذٖينَ مِنْ
بَعْدِهِمْ لَا يَعْلَمُهُمْ اِلَّا اللّٰهُ جَاءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ
بِالْبَيِّنَاتِ فَرَدُّوا اَيْدِيَهُمْ فٖى اَفْوَاهِهِمْ وَقَالُوا
اِنَّا كَفَرْنَا بِمَا اُرْسِلْتُمْ بِهٖ وَاِنَّا لَفٖى شَكٍّ مِمَّا
تَدْعُونَنَا اِلَيْهِ مُرٖيبٍ” (14:9).
“وَاِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كَذَّبَتْ
قَبْلَهُمْ قَوْمُ
نُوحٍ وَعَادٌ وَثَمُودُ” (22:47).
“كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ
الرَّسِّ وَثَمُودُ (12) وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ
وَإِخْوَانُ لُوطٍ (13) وَأَصْحَابُ
الْأَيْكَةِ وَقَوْمُ تُبَّعٍ كُلٌّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ
(14)” (50:12-14).[25]
“كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَعَادٌ وَفِرْعَوْنُ ذُو الْأَوْتَادِ
(12) وَثَمُودُ وَقَوْمُ لُوطٍ وَأَصْحَابُ
الْأَيْكَةِ أُولَئِكَ الْأَحْزَابُ (13) إِنْ كُلٌّ إِلَّا كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ عِقَابِ (14)” (38:12-14).
İsrâîl’in Ya’qûb olmadığı iddiası Qur’an’ın bütünlüğünde sürekliliği sağlamamakta, soyun devamlılığın kesintiye uğratmaktadır. Yine Mısır Halkı görmezden gelinmiş, Mısır’da daha önce bir halk yokmuş gibi ayetler anlaşılmaya çalışılmıştır. Kopukluk Ya’qûb Oğullarının İsrâil Oğulları olduğu kabul edilirse taşlar yerine oturtulabilinecektir. Ayrıca Tüm Rasûllerin soyu İbrâhîm’den gelir iddiası Qur’an’dan onay almamaktadır. Hûd, Sâlih, Şu'ayb bu zincirde nerededir açık değildir. Ya'qûb Oğullarının Mısır'da akibetinin ne olduğu? İsrâil Oğullarının ne şekilde ortaya çıktığı anlaşılamamakta, Mısır halkının Yûsuf öncesi varlığı ve Mûsâ zamanındaki varlığı kopukluğu giderilmemekte Mısır halkı ve yöneticileri buhar olmaktadır.
“وَمِنْ اٰبَائِهِمْ
وَذُرِّيَّاتِهِمْ وَاِخْوَانِهِمْ وَاجْتَبَيْنَاهُمْ وَهَدَيْنَاهُمْ اِلٰى
صِرَاطٍ مُسْتَقٖيمٍ”
(6:87).
En doğruyu Allah bilir.
[1]
Qur’ân’da
bu ibareye benzeyenler şöyledir;
“اٰلِ
فِرْعَوْنَ” 2:49,50, 3:11, 7:130,141, 8:52, 54(2), 14:6, 28:8, 40:26,45,46, 54:41
“اٰلُ مُوسٰى وَاٰلُ هٰرُونَ”
(2:248).
“وَاٰلَ اِبْرٰهٖيمَ وَاٰلَ
عِمْرٰنَ” (3:33), “اٰلَ اِبْرٰهٖيمَ” (4:54).
“اٰلِ يَعْقُوبَ” : 12:6, 19:6
“اٰلَ لُوطٍ” :15:59,61,
27:56, 54:34
“اٰلَ دَاوُدَ” :34:13
[2] Yine
başka bağlamlarda buna vurgu vardır;
“وَوَهَبْنَا لَهُ اِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ
وَجَعَلْنَا فٖى ذُرِّيَّتِهِ النُّبُوَّةَ
وَالْكِتَابَ وَاٰتَيْنَاهُ اَجْرَهُ فِى الدُّنْيَا وَاِنَّهُ فِى
الْاٰخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحٖينَ”
(29:27).
[3]
Burada
“اٰلُ هٰرُونَ” ile “اٰلَ عِمْرٰنَ”
arasında bir ilişki olmalıdır.
[4] Başka
bağlamlarda İbrâhim ve İsmâîl arasındaki ilişki
belirtirlmiştir;
“اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذٖى وَهَبَ لٖى عَلَى الْكِبَرِ اِسْمٰعٖيلَ وَاِسْحٰقَ اِنَّ رَبّٖى لَسَمٖيعُ الدُّعَاءِ” (14:38).
“اِنَّا اَوْحَيْنَا اِلَيْكَ كَمَا اَوْحَيْنَا
اِلٰى نُوحٍ وَالنَّبِيّٖنَ مِنْ بَعْدِهٖ
وَاَوْحَيْنَا اِلٰى اِبْرٰهٖيمَ وَاِسْمٰعٖيلَ
وَاِسْحٰقَ وَيَعْقُوبَ وَالْاَسْبَاطِ وَعٖيسٰى وَاَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهٰرُونَ
وَسُلَيْمٰنَ وَاٰتَيْنَا دَاوُدَ زَبُورًا” (4:163).
“إِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ
الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا
تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ” (2:127).
“رَبِّ هَبْ لِي مِنَ الصَّالِحِينَ (100) فَبَشَّرْنَاهُ بِغُلَامٍ
حَلِيمٍ (101)” (37:100,101) İsmâîl
olasılığı daha yüksektir.
“وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ” (37:112).
Yine başka bir bağlamda;
“وَوَصّٰى بِهَا اِبْرٰهٖيمُ بَنٖيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِىَّ اِنَّ اللّٰهَ اصْطَفٰى لَكُمُ الدّٖينَ فَلَا تَمُوتُنَّ اِلَّا وَاَنْتُمْ مُسْلِمُونَ” (2:132)
İbrâhîm’in birden fazla oğlu olduğuna işaret var
gibidir.
[5]
Başka bir akışta İdrîs, İsmâîl’den sonra anılmaktadır.
“وَاِسْمٰعٖيلَ
وَاِدْرٖيسَ وَذَا
الْكِفْلِ كُلٌّ مِنَ الصَّابِرٖينَ” (21:85). “وَاذْكُرْ إِسْمَاعِيلَ وَالْيَسَعَ وَذَا
الْكِفْلِ وَكُلٌّ مِنَ الْأَخْيَارِ” (38:48).
[6] Kelime (حِلٌّ-حَلَالٌ)
başka bağlamlarda şöyledir;
“اَلْيَوْمَ اُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ وَطَعَامُ
الَّذٖينَ اُوتُوا الْكِتَابَ حِلٌّ لَكُمْ
وَطَعَامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ
الْمُؤْمِنَاتِ وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ الَّذٖينَ اُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ
قَبْلِكُمْ اِذَا اٰتَيْتُمُوهُنَّ اُجُورَهُنَّ مُحْصِنٖينَ غَيْرَ مُسَافِحٖينَ
وَلَا مُتَّخِذٖى اَخْدَانٍ وَمَنْ يَكْفُرْ بِالْاٖيمَانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ
وَهُوَ فِى الْاٰخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرٖينَ” (5:5).
“فَلَا تَرْجِعُوهُنَّ اِلَى الْكُفَّارِ لَا
هُنَّ حِلٌّ لَهُمْ” (6:10).
“وَاَنْتَ حِلٌّ بِهٰذَا الْبَلَدِ” (90:2).
[7]
Kelimenin
başka bağlamlarda kullanımı şöyledir;
“مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ” (2:130).
“وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرٖى نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ
مَرْضَاتِ اللّٰهِ وَاللّٰهُ رَؤُفٌ بِالْعِبَادِ” (2:107).
“وَمَنْ يَفْعَلْ ذٰلِكَ فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ” (2:231).
“فَطَوَّعَتْ لَهُ نَفْسُهُ قَتْلَ
اَخٖيهِ فَقَتَلَهُ فَاَصْبَحَ مِنَ الْخَاسِرٖينَ” (5:30).
“وَرَاوَدَتْهُ الَّتٖى هُوَ فٖى بَيْتِهَا عَنْ نَفْسِهٖ” (12:23).
“وَقَالَ نِسْوَةٌ فِى الْمَدٖينَةِ امْرَاَتُ
الْعَزٖيزِ تُرَاوِدُ فَتٰیهَا عَنْ نَفْسِهٖ قَدْ شَغَفَهَا حُبًّا اِنَّا لَنَرٰیهَا
فٖى ضَلَالٍ مُبٖينٍ” (12:30).
“وَدَخَلَ جَنَّتَهُ وَهُوَ ظَالِمٌ لِنَفْسِهٖ قَالَ مَا
اَظُنُّ اَنْ تَبٖيدَ هٰذِهٖ اَبَدًا” (18:35).
“فَاَوْجَسَ فٖى نَفْسِهٖ خٖيفَةً
مُوسٰى” (20:57).
“وَلَقَدْ اٰتَيْنَا لُقْمٰنَ الْحِكْمَةَ اَنِ
اشْكُرْ لِلّٰهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَاِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهٖ وَمَنْ
كَفَرَ فَاِنَّ اللّٰهَ غَنِىٌّ حَمٖيدٌ” (31:12).
“وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلٰى اِسْحٰقَ وَمِنْ
ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهٖ مُبٖينٌ” (37:113).
“وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا
تُوَسْوِسُ بِهٖ نَفْسُهُ وَنَحْنُ اَقْرَبُ اِلَيْهِ مِنْ
حَبْلِ الْوَرٖيدِ” (50:16).
“بَلِ الْاِنْسَانُ عَلٰى نَفْسِهٖ بَصٖيرَةٌ” (75:14).
[8] “يَا بَنٖى اٰدَمَ لَا يَفْتِنَنَّكُمُ الشَّيْطَانُ كَمَا اَخْرَجَ اَبَوَيْكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ يَنْزِعُ عَنْهُمَا
لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوْاٰتِهِمَا اِنَّهُ يَرٰیكُمْ هُوَ
وَقَبٖيلُهُ مِنْ حَيْثُ لَا تَرَوْنَهُمْ اِنَّا جَعَلْنَا الشَّيَاطٖينَ
اَوْلِيَاءَ لِلَّذٖينَ لَا يُؤْمِنُونَ” (727).
[9]
Semitik Kelime üyelik, ilinti, taraftar gibi anlamlara gelmektedir.
[10]
Sözlükte “tâbi olmak, desteklemek; şâyi olmak, çoğalmak” anlamlarındaki şiyâ‘
kökünden türeyen şîa kelimesi “taraftar, yardımcı, destekleyici; bir işi
gerçekleştirmek için bir kimse etrafında toplanan grup” mânasına gelir. Qur’ân’da
bu anlamda kullanılmıştır. 28:15(2), 19:69.
[11]
Qur’an’dan öykünün tamamını alıntılamadık.
[12] Kelime semitktir; Akadça: 𒉺𒅁𒁉𒂅 /šabbiṭu, personel, asa anlamında, Aramca: (שְׁבַט ), Habeşçe: (ስብጥ/šibṭ), Güney Arabça: (𐩪𐩨𐩷), İbranca (שׁבט), Suryanca (ܫܒܛܐ /šabṭā) Değnek, asa, sopa, kabile, klan anlamındadır. Ayrıca
bir Qur’ân sözlüğünde bu anlam verilmiştir;
س ب ط / SBT
Allah
(cc)وَالْأَسْبَاطِ Torunlarına... (Bakara: 136)]
buyurmaktadır. سبط Torun kabile ifadesinin çoğuludur ki,
İsrâil Oğulları'nda Araplardaki kabileler gibidir. Bu konuda en güzeli
Ezherînin söylediğidir. اَلْأَسْبَاطُ ]Kabileler] İshak'ın çocukları, الْقَبَائِلُ
]kabileler] ise İsmail'in çocukları hakkında kullanılır. Bunu iki kardeş yani
İshak ve İsmail'in çocukları arasında ayrım yapmak için yapmışlardır. Ne var ki
الْأَسْبَاطُ kabileler sadece Yakûb b. İshak'ın
çocuklarıdır. الْإِمْتِدَادُ Açılma ve التَّفْرِيعُ dallara ayrılma
anlamından türemiştir ki, السبط kabile, torun ifadesi "oğlun oğlu" anlamına gelir.” (Misalli
Ansiklopedik Kur’an Sözlüğü, Ummdetü'l-Huffâz fî Tefsîri Eşrafi'l-Elfâz Semîn
el-Halebî, Türkçesi Veysel Akdoğan, Ketebe, 2024/394).)
[13] Bknz. “وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (114) وَنَجَّيْنَاهُمَا
وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ (115) وَنَصَرْنَاهُمْ فَكَانُوا هُمُ الْغَالِبِينَ (116) وَآتَيْنَاهُمَا الْكِتَابَ الْمُسْتَبِينَ (117)” (37:115-117).
[14]
يُرِيدُ: Geniş zaman fiili (fiʿl muḍāriʿ), öznesi gizli zamir olup
"o" anlamına gelmektedir (gizli özne "هو").
أَنْ ve يُخْرِجَكُمْ: Bu iki unsurdan oluşan kısım (yani mastar cümlesi), nesne
konumundadır. "أَنْ" mastar yapıcıdır ve fiille birlikte
"يُخْرِجَكُمْ" (sizi çıkaracak) anlamında mastar
anlamı oluşturur.
مِنْ أَرْضِكُمْ: "يُخْرِجَكُمْ" fiiliyle bağlantılıdır ve "sizi
yurdunuzdan" anlamına gelir.
يُرِيدُ cümlesi,
ikinci yüklem olarak nominatif durumda bir haber cümlesidir (fiʿl muḍāriʿ
haberi).
فَما ذا : "Ne" anlamında bir soru
edatıdır ve nesne konumundadır. فَ harfi,
cümleye netlik katar ve açıklayıcıdır.
تَأْمُرُونَ : Geniş zaman fiili olup çoğul fail zamiri olan "واو" ile sonlanmıştır (siz). Mefhulü ise
cümlede gizlenmiştir ve anlamı "bize ne yapmamızı emrediyorsunuz"
şeklindedir. Şart cümlesine cevaptır.
[15] “وَاِذْ قُلْنَا ادْخُلُوا هٰذِهِ الْقَرْيَةَ فَكُلُوا مِنْهَا
حَيْثُ شِئْتُمْ رَغَدًا وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا وَقُولُوا
حِطَّةٌ نَغْفِرْ لَكُمْ خَطَايَاكُمْ وَسَنَزٖيدُ الْمُحْسِنٖينَ” (2:58).
“وَاِذْ قٖيلَ لَهُمُ اسْكُنُوا هٰذِهِ الْقَرْيَةَ وَكُلُوا مِنْهَا
حَيْثُ شِئْتُمْ وَقُولُوا حِطَّةٌ وَادْخُلُوا الْبَابَ سُجَّدًا نَغْفِرْ لَكُمْ
خَطٖيپَاتِكُمْ سَنَزٖيدُ الْمُحْسِنٖينَ” (7:161).
[16] “سَلَامٌ عَلَى إِبْرَاهِيمَ (109) كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (110) إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (111) وَبَشَّرْنَاهُ بِإِسْحَاقَ نَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ (112) وَبَارَكْنَا عَلَيْهِ وَعَلَى إِسْحَاقَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَظَالِمٌ لِنَفْسِهِ مُبِينٌ (113) وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (114) وَنَجَّيْنَاهُمَا وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِيمِ (115) وَنَصَرْنَاهُمْ فَكَانُوا هُمُ الْغَالِبِينَ (116) وَآتَيْنَاهُمَا الْكِتَابَ الْمُسْتَبِينَ (117) وَهَدَيْنَاهُمَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ (118) وَتَرَكْنَا عَلَيْهِمَا فِي الْآخِرِينَ (119) سَلَامٌ عَلَى مُوسَى وَهَارُونَ (120) إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ (121) إِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِينَ (122) وَإِنَّ إِلْيَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ (123)” (37:109-123).”
İshâq’ın soyundan bahsedilse de onun
oğullarının konu edinildiği bir bağlam yoktur.
[17] “Tanrı, Nuh'u ve Oğullarını kutsayarak,
"Verimli olun, çoğalıp yeryüzünü doldurun" dedi, (1). "Yerdeki hayvanların, gökteki
kuşların tümü sizden korkup ürkecek. Yeryüzündeki bütün canlılar, denizdeki
bütün balıklar sizin yönetiminize verilmiştir (2). Bütün canlılar size yiyecek olacak.
Yeşil bitkiler gibi, hepsini size veriyorum (3). "Yalnız kanlı et yemeyeceksiniz, çünkü kan canı içerir (4). Sizin de kanınız dökülürse, hakkınızı kesinlikle arayacağım. Her
hayvandan hesabını soracağım. Her insandan, kardeşinin canına kıyan herkesten
hakkınızı arayacağım (5).”
(Tevrât, Yaradılış: 9:1-5). Hâdû
Tevrât’taki bu metne işaret ederek bunu söylüyor olabilirler. İsrail o’nun kendine belirli bir yiyeceği yasaklamış bileceğinizde
söylüyor olabilirler ya da “Bu
nedenle İsrailliler bugün bile uyluk kemiğinin üzerindeki siniri yemezler.
Çünkü Yakup'un uyluk kemiğinin başındaki sinire çarpılmıştı” (Tevrat, Yaradılış: 32:32) pasajına da işaret olabilir.
[18] “أَلَمْ تَرَ إِلَى الْمَلَإِ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ بَعْدِ مُوسَى إِذْ قَالُوا لِنَبِيٍّ لَهُمُ ابْعَثْ لَنَا
مَلِكًا نُقَاتِلْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ قَالَ هَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ كُتِبَ
عَلَيْكُمُ الْقِتَالُ أَلَّا تُقَاتِلُوا قَالُوا وَمَا لَنَا أَلَّا نُقَاتِلَ
فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَقَدْ أُخْرِجْنَا مِنْ دِيَارِنَا وَأَبْنَائِنَا فَلَمَّا
كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ تَوَلَّوْا إِلَّا قَلِيلًا مِنْهُمْ وَاللَّهُ
عَلِيمٌ بِالظَّالِمِينَ (246)”
“آيَةَ مُلْكِهِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ التَّابُوتُ فِيهِ
سَكِينَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَبَقِيَّةٌ مِمَّا تَرَكَ آلُ
مُوسَى وَآلُ هَارُونَ تَحْمِلُهُ الْمَلَائِكَةُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً
لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (248)” “وَلَقَدْ اٰتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ فَلَا تَكُنْ فٖى مِرْيَةٍ مِنْ
لِقَائِهٖ وَجَعَلْنَاهُ هُدًى لِبَنٖى اِسْرَایٖٔلَ” (32:23).
[19]
Veya İncîl’deki şu pasaj gibi olabilir. “Yahudiye Kralı Hirodes zamanında, Aviya bölüğünden Zekeriya adında bir
kâhin vardı. Harun soyundan gelen karısının adı ise Elizabet'ti. ”
(Luka’ya Göre İncîl: 1:5).
[20]
Bak. 11:50,53,58,60,89, 26:124
[21]
Aynı akış 23:23 ve 23:41 arasında vardır. Bu bağlamda Hûd’un adı anılmaz. Yine
bknz. 26:106-140 Önce Nûh ardından Hûd.
[22]
Bakz. 7:85-95
[23]
İki ayet dışında geçmemektedir, ilişkili bir peygamber anılmamıştır.
[24] “اِنَّ اَوْلَى النَّاسِ بِاِبْرٰهٖيمَ لَلَّذٖينَ اتَّبَعُوهُ وَهٰذَا النَّبِىُّ وَالَّذٖينَ اٰمَنُوا وَاللّٰهُ
وَلِىُّ الْمُؤْمِنٖينَ”
(3:68).
“شَرَعَ لَكُمْ
مِنَ الدّٖينِ مَا وَصّٰى بِهٖ نُوحًا وَالَّذٖى
اَوْحَيْنَا اِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهٖ اِبْرٰهٖيمَ
وَمُوسٰى وَعٖيسٰى اَنْ اَقٖيمُوا الدّٖينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فٖيهِ كَبُرَ
عَلَى الْمُشْرِكٖينَ مَا تَدْعُوهُمْ اِلَيْهِ اَللّٰهُ يَجْتَبٖى اِلَيْهِ مَنْ
يَشَاءُ وَيَهْدٖى اِلَيْهِ مَنْ يُنٖيبُ” (42:13).
“وَجَاهِدُوا فِى
اللّٰهِ حَقَّ جِهَادِهٖ هُوَ اجْتَبٰیكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدّٖينِ
مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ اَبٖيكُمْ اِبْرٰهٖيمَ هُوَ
سَمّٰیكُمُ الْمُسْلِمٖينَ مِنْ قَبْلُ وَفٖى هٰذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهٖيدًا
عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ فَاَقٖيمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا
الزَّكٰوةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللّٰهِ هُوَ مَوْلٰیكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلٰى
وَنِعْمَ النَّصٖيرُ” (22:78).
[25] Tubba‘
adı bu ayet dışında “أَهُمْ خَيْرٌ أَمْ قَوْمُ تُبَّعٍ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ أَهْلَكْنَاهُمْ
إِنَّهُمْ كَانُوا مُجْرِمِينَ”
(44:37)’te geçmektedir. Sebetik bir kazan’da adı anılmaktadır. Necâşî: Güney
Arabistan Krallarına Arabça “النجاشي”, Habeşçe “ንጉሥ” batı
dillerinde “negus” denmiştir. Fir‘avn, Kayser, Kisra gibi bir ünvandır. Mısır Fir‘avn’u
Pers/fars Kisra’sı (husrev’den Kesrô/Kôsrô suryanca) Habeş Necâşi’si denir. Tubba:
“تبّع ” Habeşçe “ዐበተ” “𐤕𐤁𐤏” 𐩩𐩨𐩲 (Te-Be-‘Ayn) Güney Arabistan’da yine
Krallık/yönetici ünvanı olarak kullanılmıştır. “Guldam” yakınlarında “yeha”da
bulunan Bronz bir kazanda bu kullanıma denk gelinmiştir. M.Ö. Yedinci yüzyıla
veya daha eskiye tarihlenmektedir.
