Yeni; Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir (8) Arab Yarımadasında Ticaret ve Kabileler

 

Arab yarım Adasında Ticaret ve Kabileler

 

Bu yazıda Arab yarımadasında Güney’den Kuzey’e Suriye ve Mısır’a ticaret yapıldığı, bunların kervanlarla, deniz yoluyla yapıldığının örneklendirmelerini vereceğiz, yazıtların bir çoğu Güney Arab Dilinden, bir kısım resimlerin altına tercümelerini verdik daha detaylı bilgi, yazıtın yeri, ilgili makaleler verdiğimiz linklerde bulunmaktadır.

 

    Yemen, Suriye, Mısır ve Asur Ticareti;

http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=106364140&recId=2888

 

  1  [... ... Mṣ]r w-ʾʾs²r w-ʿ[br Nhrn ... ...]

  2  [... ...]r w-ʾkrb kt[rb ... ...]

  3  [... ... ʿṯt]r ḏ-Yhrq w-b[... ...]

 

1  [... ...] in Egypt, in Assyria and in Transeuphratene [...]

2  [... ...] the obligations he incurred [... ...]

3  [... ...] ʿṯtr ḏ-Yhrq, with [... ...]

 

1- ....مصر/ وأأشر/ وعبر/ نهرن/...

2- ....ر/ واكرب/ كترب/ ...

3- ..... عثتر/ ذيهرق/ وب....”

 

 Ma'in (معين), Mısır, Asur, Deve Kervanları, Kuzey ve Güney Savaşı;

 

http://dasi.cnr.it/index.php?id=79&prjId=1&corId=28&colId=0&navId=175501355&recId=2967

http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=377878639&recId=7349&vM=yes

 

Güneyin Suriye, Mısır, Gazze ile ticareti;

“This is one of the few texts which mention the faraway destinations of the Minaean trading activities, namely Egypt, Gaza and Assyria.”

 

http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=682495818&recId=3073

  

Yahudiye, Gazze, Kıbrıs;

 

 

1- ص ب ح هـ م و / ب ن / ع م ش ف ق / ب ن / ر ش و ن /

2- ن ش ق ي ن / هـ ق ن ي / ا ل م ق هـ / ب ع ل / م ي

3- ف ع م / م سَ ن د ن / و هـ و ث ب هـ و / و ك ل / و

4- ل د هـ و / و ك ل / ق ن ي هـ و / ب ن ش ق م / و س

5- ي ر هـ / ي و م / ض ب ا / ب ع م / س ب أ / و ر ك ب

6- ن / ر ج ل م / و ب ع و / م ص ر / م ع ن م / ب أ س 

7- ف ل م / أ ت م ي / و ي و م / ض ب أ / ب ع م / ش ع ب

8- هـ و / ر ك ب ن / ب ع م / م ص ر / س ب أ / ع د / أ ر

9- ض / ح ض ر م ت / و ي ث ب ر و / ش ل [ ث * ش ل ث ي ]....

10- ب ن / و ب ع و / م ي ف ع ت / و ف ........ 

11- م ف ج ر ت / و ب ع و / ك ح د / ذ ...........

12- ب ر ت / و ب ع و / ك ح د / ت د ن ........

13- و ي و م / ر س ل / و م ص ر / ع د / د د ن / [ و غ ز ]  

14- ت / و أ هـ ج ر / ي هـ د / و ي و م / س ل م / و و ف

15- ي / ذ ي س ر / ب ن / غ ز ت / ع د / ك ت ي / ب ض ر / 

16- ك ش د م / و ي و ن / و ي و م / هـ و ص ت هـ و / و

17- ل ت أ ك هـ و / ي د ع ا ل / ب ي ن / ب ن / ي ث ع  

18- أ م ر / م ل ك / س ب أ / ع د / أ ر ض / ذ ك ر م / و ل 

19- ح ي ن / و أ ب أ س / و ح ن ك / أ ل هـ ن / أ ر ب ع / 

20- ع ش ر هـ و / أ ر ج ل م / و هـ و ف ي / ك ل / ذ

21- ت / ت ل ا ك هـ و / و هـ و ص ت هـ و / ي د ع ا ل /

22- و هـ ث ب / ل هـ و / ي د ع ا ل / ت أ م ن ت / و

23- ش ل ث / ش ر ع ت م / و هـ م خ ذ هـ و / أ ل ف 

24- [ م / و ] ر ق م | أ | و ك سَ و هـ و / و ح م ر هـ و / ل 

25- [ ...............] ج ل ن / و ي و م / ض ب أ / ب ع م / ش ع

26- [ ب هـ و ] ...................................................

 

1- صبحهم بن عم شفيق بن رشوان

2- النشقي أهدى إلمقه رب معبد 

3- ميفع هذا المسند ومنحه وكل

4- أبنائه وجميع ممتلكاته في نشق

5- وملحقاتها يوم حارب مع سبأ وركبان

6- وتقدم مع جيش معين بأسفل

7- والتقى بالجنود في المعركة ، ويوم حارب مع

8- شعبه ركبان ومع جيش سبأ حتى وصل أرض

9- حضرموت  ودمروا  ثلاث أو ثلاثين ....

10- .... وهاجموا ميفعة ........

11- والخندق ، وهاجموا كحد ذي .... 

12- .... وهاجموا كحد و .......

13- ويوم بُعث والجيش حتى وصل ددان وغــزة

14- ومُدن يهود ، ويوم سلم ونجى 

15- عندما غـادر من غــزة حتى وصل كوثى بحرب

16- كلدان ويون ، ويوم أرسله

17- وبعــثه يـدع إل بين بن يثع أمر

18- ملك سبأ إلى أرض ذكرم 

19- ولحيان وأبأس وحنك ، تلك البعثات أربع 

20- عشرة ، بعثـة ، ونجى في كـل تلك

21- المهمات التي بعثــه بهــا يـدع إل

22- وكـافـأه يدع إل ، وأصبح محل ثقتـه

23- ومنحـه ثلاث مزارع وأعطـاه ألـف

24- قطعـة ذهبيـة ، وكســاه وأعطــاه ........

25- ... ويوم حــارب مع شعبـه .....

 

“This is one of the most important texts on South Arabian trade, which attests the Sabaic involvement in commercial expeditions to the north of the Arabian peninsula. The text, dated under the reign of the Sabaean king Ydʿʾl Byn son of Yṯʿʾmr, records Sabaean clashes with Maʿīn and Ḥaḍramawt. For the dating, see below.”

 

http://dasi.cnr.it/index.php?id=30&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=448653925&recId=1292&mark=01292%2C013%2C009

 

Sebeliler-Selevkoslar;

 

http://dasi.cnr.it/index.php?id=79&prjId=1&corId=10&colId=0&navId=196405741&recId=305

 

Selevkoslarla ilgili başka bir yazıt;

http://dasi.cnr.it/index.php?id=79&prjId=1&corId=28&colId=0&navId=960504198&recId=4258

 

Tedmur, Hadramewt, Hindistan;

 

 

   1  Ḫyry w-ʿḏḏm Tḏmry—

   2  yhn Ḏmtrn w-Flqt

   3  Ks²dyyh(n) Dhrdh w-M—

   4  nd(h) (H)ndyyhn s²wʿw

   5  mrʾ-s¹m ʾlʿḏ Ylṭ m—

   6  lk Ḥḍrmt

 

“تدمر سوريا”; Tedmur Suriye

“كلدانيين العراق” Keldânî Irâq

“الهند” Hind

 http://dasi.cnr.it/index.php?id=79&prjId=1&corId=5&colId=0&navId=164251821&recId=1589

 

  Qabîleler;

Cebel Riyam’da M.S. 3.yüzyıla ait bir Sebetik yazıt, yazıtın özelliği Arabistan Yarımadasında İslam Öncesi birçok kabile adlarına yer vermesi, İslam tarihçilerinin konu edindiği kabilelerle benzer olması.

 

 

Sebetik yazıtın latinize şekli;

 

1 (h)qnyw (s²ym)-[hmw Tʾlb Rymm]

2 bʿl Trʿt (ṯ)[... ...s¹]—

3 ʿd-hmw ḥz(y)[ w-rḍw ʾmrʾ-h]—

4 mw Yrm Yhrḥ[b w-bny((ʾḫy))-hw ʾ]—

5 ws¹lt w-Brg (b)[nw Btʿ ʾbʿl]

6 btn Wklm w-h[... ... s²ym-]

7 hmw Tʾlb ʾw[... ...]

8 w-qnym hnʾm w-ʾ[fqlm ṣd]—

9 qm ʿdy ʿbrt-hmw w-[...-h]—

10 mw ʾʿrs²m w-ḥmd Ḥy[... m]—

11 qtwy Yrm w-ʾws¹lt w-Brg ḫyl [w-]

12 mqm Tʾlb Rymm ḥg-n ʾwl-hw

13 bn ʾrd s²ʾmt b-kn blt-hw ʾmrʾ-

14 hmw w-ʿdw ʾrḍ ʾs¹dn w-ʾrḍ N—

15 zrm w-ʾrḍ Tnḫ w-ʾrḍ Lḥyn

16 w-ʾrḍ Tdmrm w-ʾrḍ Nbṭm w-ʾ—

17 rḍ Rmn w-ʾrḍ Lḫmm w-ʾrḍ Ġ—

18 s¹n w-ʾrḍ Mʿdm w-ʾrḍ Ṭym w-ʾr—

19 ḍ Ḫṣṣtn w-rṯdw b-Tʾlb Rym

  

Arabça dönüşümü;

 

والمفهوم العام للنص:

1 قدموا لحافظهم تالب ريام ،

2 سيد معبد ترعت [... ...]

3 ليمنحهم حسن النية و [إرضاء ساداتهم]

4 يريم يهرحب وأبنا اخيه

5 اوسلت وبارج من قبيلة بتع

6 من اسرة وكلم [.......]

7 راعيهم تالب [... ...]

8 وممتلكات وفيرة و [حصاد كثير]

9 وكذلك مدرجاتهم و [... ...]

10 مزارعهم وحمدوا [...]

11 القادة يريم واوسلت وبارج بحول

12 وقوة معبودهم تالب ريام لأنه ارسلهم

13 (بالذهاب) الى ارض الشمال كبعثة

14 (في مهمة) ووصلوا إلى أرض الازد وأرض

15 نزار وأرض تنوخ وأرض لحيان

16 وارض تدمر وارض الانباط

17 وارض الروم وارض لخم وارض

18 غسان وارض معد وارض طي

19 وارض خصصتن وجعلوا ذلك (العمل لـ ) تالب ريام

 

İngilizcesi şöyle:

(1) [… …]

(2) dedicated (to their lord) [Taʾlab Riyāmum]

(3) Master of Turʿat [… …]

(4) grant them the goodwill [and the satisfaction of their lo]

(5)rds Yarīm Yuharḥi[b and his sons/brothers A]

(6)wsallāt and Barig of the (li)[neage of Bataʿ, lords]

(7) of the palace Wakilum and h[… … their]

(8) lord Taʾlab [… …]

(9) and prosperous possessions and [good harvests]

(10) in their fields and their [… …]

(11) plantations. And praised Ḥay[…]

(12) steward of Yarīm, Awsallāt, and Barig, the power and

(13) the authority of Taʾlab Riyāmum, as He brought him back from

(14) the land of the North when his lords dispatched him on a (diplomatic) mission

(15) and he reached the land of Asdān, the land of

(16) Nizārum, the land of Tanūkh, the land of Liḥyān,

(17) the land of Tadmurum, the land of Nabaṭum, the land

(18) of Rūmān, the land of Lakhmum, the land of Gha

(19)ssān, the land of Maʿaddum, the land of Ṭayyum, and the

(20) land of Khaṣāṣatān. And they entrusted (this inscription) to the protection of Taʾlab Riyām.

 

Yazıt hakkında daha detaylı bilgi için;

http://dasi.cnr.it/index.php?id=80&prjId=1&corId=10&colId=0&navId=824462804&recId=10313

https://www.persee.fr/doc/crai_0065-0536_2015_num_159_1_95521

  

Yazıtta geçen kabile adları ve İslam Ansiklopedisinden bilgiler;

 “أرض الازد”: el-Ezd (بنو الأزد) Kahtânî

          https://islamansiklopedisi.org.tr/ezd-beni-ezd

“أرض نزار” : Nizâr ( بنو نزار بن معدّ)

https://islamansiklopedisi.org.tr/nizar-b-mead-beni-nizar-b-mead

 

 “أرض تنوخ”: Tenukh (Muşterek şecere)

https://islamansiklopedisi.org.tr/tenuh

 

“أرض لحيان” : Lihyân (بنو لحيان) Adnânî

https://islamansiklopedisi.org.tr/huzeyl-beni-huzeyl

 

“ارض تدمر”: Tedmur (Suriye’de antik bir şehir)

https://islamansiklopedisi.org.tr/tedmur

 

“ارض الانباط” : el-enbât (الأنباط)

https://islamansiklopedisi.org.tr/nabatiler

 

“ارض الروم” : er-Rûm (وادي رم)

https://en.wikipedia.org/wiki/Wadi_Rum

 

“ارض لخم” : Lakhm (اللخميّون)

https://islamansiklopedisi.org.tr/lahmiler

 

 “ارض غسان”: Gassân (الغسانيون)

https://islamansiklopedisi.org.tr/gassaniler

 

 “ارض معد” : me’ad ( بنو نزار بن معدّ) Adnânî

https://islamansiklopedisi.org.tr/nizar-b-mead-beni-nizar-b-mead

 

“ارض طي” : Tay (بنو طيّ) Kahtânî

https://islamansiklopedisi.org.tr/tay-beni-tay

 

 “ارض خصصتن” : Khssasaten (خصصتان) ( الحميري )

https://islamansiklopedisi.org.tr/himyeriler

 

 Yazıtta bulunan kabilelerin Arabistan yarımadasına yerleştirilmesi;

 

Harita hakkında daha geniş bilgi için;

https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-01388356/document

 

 

Başka bir yazıt;

م ل ك ن / أب ر هـ / ز ي ب م ن / م ل ك / س ب أ / و ذ ر ي د ن / و ح ض ر م و ت / و ي م ن ت / و أ ع ر ب هـ م و / ط و د م / و ت هـ م ت / س ط ر و / ذ ن / س ط ر ن / ك ق ف ل و / ب ن / أ ر ض / م ع د م / ك س ت ق ذ و / أ ع ر ب / م ع د م / ع م ن / م ذ ر ن / و ط ر د و / ع م ر م / ب ن / م ذ ر ن / و س ت ق ذ و / ك ل / أ ع ر ب / م ع د م / [و هـ ] ج ر م / و خ ط / و ط ي م / و ي ث ر ب / و ج ز م ..

المعنى :
الملك أبرهة زيبمان ملك سبأ وذي ريدان وحضرموت ويمنت وبدو نجد و التهائم سطروا هذا النقش يوم قفلوا عائدين من أرض معد وذلك عندما انقذوا أعراب معد من المنذر وطردوا عمرو بن المنذر وانقذوا كل أعراب معد و هجر ، و خط ، و طيء ، و يثرب ، و جزم (جذام؟)..

http://dasi.cnr.it/index.php?id=dasi_prj_epi&prjId=1&corId=0&colId=0&navId=477945437&recId=8670

 Yazıtta adı geçen “yer adları”;

“حضرموت”: Hadramevt

https://islamansiklopedisi.org.tr/hadramut

“يثرب” Yesrib,

“طيء” Tay,

“هجر” Hicr

“Qureyş Kelimesi”nden bahseden yazıt;

http://dasi.cnr.it/index.php?id=79&prjId=1&corId=5&colId=0&navId=207761162&recId=1578

 

Örneklerini sunduğumuz yazıtlarda yer alan bilgilerin İslam Tarihçilerinin verdiği bilgileri teyit ettiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Ticaret rotaları, kabile adları, konumları karşılıklı okumalarla testedilebilinir.

Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir (7) Baka Vadisi Bekke mi?

 Bekke;

“إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِي بِبَكَّةَ مُبَارَكًا وَهُدًى لِلْعَالَمِينَ” (3.96).

“בעמק הבכא”: Baka Vadisi

“בָּכָא”: “Baka Vadisi'nden geçerken, Pınar başına çevirirler orayı, İlk yağmurlar orayı berekete boğar. ” (Tevrât, Mezmurlar: 84:6).

“עברי בעמק הבכא מעין ישׁיתוהו גם־ברכות יעטה מורה” (HOT)

“عَابِرِينَ فِي وَادِي الْبُكَاءِ يُصَيِّرُونَهُ يَنْبُوعاً. أَيْضاً بِبَرَكَاتٍ يُغَطُّونَ مُورَةَ. ” (ASVD).

“Who passing through the valley of Baca, make it a well: the raine also filleth the pooles.” (KJV).

בכאים : Çoğul Kullanım

Başka bir örnek;

The mulberry trees (KJV).

“Davut'la adamları, Filistliler'in orada bıraktığı putları alıp götürdüler (21). Filistliler bir kez daha gelip Refaim Vadisi'ne yayıldılar (22). Davut RAB'be danıştı. RAB şöyle karşılık verdi: "Buradan saldırma! Onları arkadan çevirip pelesenk ağaçlarının (בכאים) önünden saldır (23). Pelesenk ağaçlarının tepesinden yürüyüş sesi duyar duymaz, acele et. Çünkü ben Filist ordusunu bozguna uğratmak için önünsıra gitmişim demektir." (24).Davut RAB'bin kendisine buyurduğu gibi yaptı ve Filistliler'i Geva'dan Gezer'e kadar bozguna uğrattı (25).” (Tevrât, 2.Samuel: 5:21-25).

“فَسَأَلَ دَاوُدُ مِنَ الرَّبِّ فَقَالَ: «لاَ تَصْعَدْ، بَلْ دُرْ مِنْ وَرَائِهِمْ وَهَلُمَّ عَلَيْهِمْ مُقَابِلَ أَشْجَارِ الْبُكَا” (ASVD).

Arabça ifade edersek “وَادِي الْبُكَاءِ” (Mezmurlar: 84:6) “أَشْجَارِ الْبُكَا” (2.Samuel: 5:23).

“בָּכָא”: “Baka Vadisi'nden geçerken, Pınar başına çevirirler orayı, İlk yağmurlar orayı berekete boğar. ” (Mezmurlar: 84:6)

“عَابِرِينَ فِي وَادِي الْبُكَاءِ يُصَيِّرُونَهُ يَنْبُوعاً. أَيْضاً بِبَرَكَاتٍ يُغَطُّونَ مُورَةَ. ” (ASVD).

https://www.sefaria.org/Klein_Dictionary%2C_%D7%91%D6%B8%D6%BC%D7%9B%D6%B8%D7%90?ven=Carta_Jerusalem%3B_1st_edition,_1987&lang=bi   

Etimoloji;

“בעמק הבכא”: Baka Vadisi

“עֵמֶק” (‘Amak): Vadi anlamında

 “עֵמֶק”: Valley/vadi…

Örnekler:

“חָֽבְר֔וּ אֶל־ עֵ֖מֶק הַשִּׂדִּ֑ים ה֖וּא” : Siddim Vadisi, Yaradılış: 14:3,8,10

“אִתּ֑וֹ אֶל־ עֵ֣מֶק שָׁוֵ֔ה ה֖וּא”: Şave Vadisi, Yaradılış: 14:17

“שָׁוֵ֔ה ה֖וּא עֵ֥מֶק הַמֶּֽלֶךְ”: Krallar Vadisi, Yaradılış: 14:17

“דָּבָ֑ר וַיִּשְׁלָחֵ֙הוּ֙ מֵעֵ֣מֶק חֶבְר֔וֹן וַיָּבֹ֖א”: Hebron Vadisi, Yaradılış: 37:14

“וַיַּעֲל֥וּ אֹתָ֖ם עֵ֥מֶק עָכֽוֹר”: Akor Vadisi, Yaradılış: Yeşu: 7:24

Kelimenin Artsüremli izinin sürülmesi;

Akadça:

Bakû [ÉR : 𒀀𒅆]

Ağlamak, göz yaşı dökmek, birisine ağıt yakmak (hayvan) [ÉR.MEŠ : 𒀀𒅆 𒈨𒌍 ] : Durmadan ağlamak, ağlamaya neden olmak

Bikītu: Ağlama

Ugarit: 𐎁𐎋𐎊  (𐎎𐎋𐎋)

Habeşçe: በከየ (bäkäyä)

Güney Arabça (Sebe): 𐩨𐩫𐩺 (bky)

“بَكٰي-يَبْكِي-بُكَائًا” : fiili ağlamak manasındadır. İsm-i faili(fiili yapan) بَاكٍ (coğul) i mükesseri بُكِيٌّ'dür. Müteaddi fiil olan اَبْكَى da ağlatmak manasındadır. Bazen gülmenin sevinçten kinaye(üstü kapalı / mecaz) olarak kullanılması gibi البُكَاءُ = ağlamak da hüzün ve elemden kinaye(üstü kapalı / mecaz) olarak zikredilir.

“בָּכָה” İbranca (bakah), “ܒܟܐ” Suryanca (baka)

Örneklemeler;

 “בָּכָ֖ה ”: Yaradılış: 45:14’te “Sonra kardeşi Benyamin'in boynuna sarılıp ağladı. Benyamin de ağlayarak ona sarıldı. ”

“Sepeti açınca ağlayan çocuğu gördü. Ona acıyarak, "Bu bir İbrani çocuğu" dedi. ” (Tevrat, Çıkış: 2:6).

Göz yaşı/ağlama vadisi mi? Pelesenk/dut ağaç vadisi mi?

Kelime ibranca tekil ve çoğul olara Tanah’ta geçmekte בכא /Baka ve בכאים Bakayîm

Tekil Kullanım:

 “وَهُوَ الَّذٖى كَفَّ اَيْدِيَهُمْ عَنْكُمْ وَاَيْدِيَكُمْ عَنْهُمْ بِبَطْنِ مَكَّةَ مِنْ بَعْدِ اَنْ اَظْفَرَكُمْ عَلَيْهِمْ وَكَانَ اللّٰهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصٖيرًا” (48:24).

Kelime semitik, damlama, gözyaşı, ağlama anlamında

“Yaklaşık bir ok atımı uzaklaşıp, "Oğlumun ölümünü görmeyeyim" diyerek onun karşısına oturup hıçkıra hıçkıra ağladı/ ותבך. ” (Tevrât, Yaradılış: 21:16)

İncîl, Peşhitta:

“Size defalarca söylediğim gibi, şimdi gözyaşları/ܒ݁ܳܟ݂ܶܐ içinde tekrar söylüyorum: Birçok kişi Mesih'in çarmıhına düşman olarak yaşıyor. ” (İncîl,  Flipililere Mektub: 3:18).

“Acı acı ağlamaya/ܘܒ݂ܳܟ݂ܶܐ başladım. Çünkü tomarı açıp içine bakmaya layık kimse bulunamadı. ” (İncîl, Vahiy 5:4)

“Bunun üzerine Pavlus şöyle karşılık verdi: "Ne yapıyorsunuz, ne diye ağlayıp/ܕ݁ܒ݂ܳܟ݂ܶܝܢ yüreğimi sızlatıyorsunuz? Ben Rab İsa'nın adı uğruna Yeruşalim'de yalnız bağlanmaya değil, ölmeye de hazırım. ” (İncîl, İşler: 21:13

“Meryem'e, "Kadın, niçin ağlıyorsun?/ ܒ݁ܳܟ݂ܝܳܐ " diye sordular. Meryem, "Rabbim'i almışlar" dedi. "O'nu nereye koyduklarını bilmiyorum." ” (Yuhanna’ya Göre İncîl: 20:13).

Kelimenin Qur’an’da kullanımları;

“فَلْيَضْحَكُوا قَلٖيلًا وَلْيَبْكُوا كَثٖيرًا جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ” (9:28).

“فَمَا بَكَتْ عَلَيْهِمُ السَّمَاءُ وَالْاَرْضُ وَمَا كَانُوا مُنْظَرٖينَ” (44:29).

“وَتَضْحَكُونَ وَلَا تَبْكُونَ” (53:60).

“اِذَا تُتْلٰى عَلَيْهِمْ اٰيَاتُ الرَّحْمٰنِ خَرُّوا سُجَّدًا وَبُكِيًّا” (19:58).

“وَاَنَّهُ هُوَ اَضْحَكَ وَاَبْكٰى” (53:43).

“وَيَخِرُّونَ لِلْاَذْقَانِ يَبْكُونَ وَيَزٖيدُهُمْ خُشُوعًا” (17:109).

Kelimenin farklı kökten olduğunu öne sürenlere göre;

“بك ادابة” Fazla (yükle) hayvan yoruldu,

“بك المراة” Kadın yorgun düştü,

“بك فلان” Fulan muhtaç oldu,

“”بكه 1. O kahretti, 2. Aldattı

“بك عنقه” Boynunu kırdı.

Yorumlardan örnekleme;

“ببكة لأنها تبك أعناق الجبابرة.” (الزَّجَّاج, معاني القرآن وإعرابه, C.1, s.445).

“{بِبَكَّةَ} ومكة واحد، أو بكة المسجد، ومكة الحرم كله، أو بكة بطن مكة، أخذت بكة من الزحمة،” (ابن عبد السَّلام, تفسير القرآن (وهو اختصار لتفسير الماوردي), C.1, s.275).

“وفي {بَكَّة} ثلاثة أقاويل: أحدها: أن بكة المسجد , ومكة: الحرم كله , وهذا قول ابن شهاب , وضمرة بن ربيعة. والثاني: أن بكة هي مكة , وهو قول أبي عبيدة. والثالث: أن بكة موضع البيت , ومكة غيره في الموضع يريد القرية , وروي ذلك عن مالك. وفي المأخوذ منه بكة قولان: أحدهما: أنه مأخوذ من الزحمة , يقال تَبَاّك القوم بعضهم بعضاً إذا ازدحموا , فبكة مُزْدَحَمُ الناس للطواف. والقول الثاني: أنها سميت بكة , لأنها تَبُكُّ أعناق الجبابرة , إذ ألحدواْ فيها بظلم لم يمهلواْ.” (الماوردي, تفسير الماوردي,C.1,s.410) .

 Kelimenin Tevrât’taki kullanımını (ağlama/gözyaşı) temel aldığımızda, yani “Baka Vadisi”ni aradığımızda nerede bulabiliriz.

 

 

 

Mezmurlar’da geçen “בעמק הבכא” (Vadi Baka) ile Qur’an’da geçen “بِبَكَّةَ”  ile ağlama, göz yaşı benzeri bir anlamsal ilişki kurulsa bile, konum olarak bir ilişki kurulması olası değildir. Vadi Baka, bırakalım Makoraba (Mekke) ile ilişkisini Petra ile yakın bir konumda dahi değildir.

https://www.biblicalcyclopedia.com/B/baca-valley-of.html 

Aşağıdaki haritadan konumları kontrol ediniz;

 

 

 Bekaa (البقاع) vadisiyle bir ilişki kurulabilir mi?

Buda olası değildir, konumu daha kuzeye çeker;

 

 

Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir (6) Çokta büyük olmayan Nehir Betius

 

Betius, çok büyük olmayan nehir;

“Cinaedocolpitae”ların bölgesinin Ptolemy, Bizanslı Stephanos, “Monumentum Adulitanum”da Habeşçe ve Yunanca iki dilli yazıtta geçmekte olduğunu bir önceki paylaşımda belirtmiştik.

Ptolemy’ye göre haritalarda bu bölgede “Betius” şeklinde adlandırdığı bir uzun nehir yer alır;

                                                                                    1467

                                                                                  1482

 

James Octavius Playfair’e göre Ptolemy haritalarında oldukça büyük ve uzun görünen “Betius” aslında iki küçük deredir;

 

 

 

James Octavius ​​Playfair (19 Aralık 1738 - 26 Mayıs 1819)

Bardilloi, Betius'un modern temsilcisidir, Cidde'den Kızıldeniz'e dökülür.

http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0064%3Aalphabetic+letter%3DB%3Aentry+group%3D1%3Aentry%3Dbaetius-geo

 

Charles Forster’de aynı düşüncedir;

 

            Ptolemy'nin bilgilerini bugün revize edenlerin görüşleri de şöyledir; 

  

Bknz.

https://www.semanticscholar.org/paper/Enhanced-Mathematical-Method-for-Visualizing-Arabia-Abshire-Gusev/95b8ce3333270b00002363bc0d0a4638d27cbea5

Ptolemy (Batlamyus) bu küçük suyun gerektiğinden fazla olduğunu düşünmüş olmalı ya da buraları hiç görmedi.

Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir (5) Zambram veya Cidde Limanı

         Zambram veya Cidde Limanı

Nehir Macoraba’nın aşağısında mı?

Yukarısında mı?

Bir kez daha Ptolemy’nin sapmaları, yanlışlıklarına vurgu yapalım, enlem-boylam ile konum tespitinin Ptolemy’nin hatalarını tekrarlamak olacağının altını çizelim.

Yine bir örnek;

“Without entering into this discussion, it appears quite clearly that Ptolemy’s ‘errors’ might be corrected by a combination of a shift and a reduction factor.”

“A possible explanation is that Ptolemy erroneously chose to assimilate one degree of longitude with 500 stadia (as suggested by Marinus of Tyr), leading to a circumference of the earth of 180 000 stadia at the equator, instead of nearly 700 stadia (as suggested by Eratosthenes), leading to a circumference of 250 000 stadia at the equator. The latter yields a circumference of 39 375 km, if Egyptian stadia of 157.5 m are used, and this is very close to today’s accepted equatorial value of 40 075 km.”

https://www.ancientportsantiques.com/ancientmaps/

Yine sapmaları gösteren bir harita;

Çalışmaya aşağıdaki linkten ulaşılabilir;

http://www.e-perimetron.org/Vol_6_4/Isaksen.pdf

Ptolemy’nin sapmaları ile ilgili paylaşımları Cidde Limanı, wadi Fatima, Mekke (Macoraba) ile bitirelim.

ZAMBRAM/ZABRAM BASILEION/ZADRAMÈ

Ptolemy’nin Coğrafyasında (VI, 7, 5) “Zambram” ve Bizanslı Stephane’de, Ethnikasında (293) “Zadrame” şeklinde geçen bir yer vardır.

Bizanslı Stephanos (Στέφανος Βυζάντιος), Ethnica adlı önemli bir coğrafya sözlüğünün yazarıdır. I. Justinianus döneminde faaliyet gösterdiği muhtemel görünmektedir (6. Yüzyıl).

“Zadrame: Ζαδράμη, βασίλειον τῶν Κιναιδοκολπιτῶν, περὶ οὗ ἐροῦμεν ἐν τῷ 'κ'. εἰσὶ δὲ ἔθνος τῆς εὐδαίμονος Ἀραβίας. Μαρκιανὸς ἐν περίπλῳ αὐτῆς Ζαδραμιτῶν [καὶ] Κιναιδοκολπιτῶν. τὸ ἐθνικὸν Ζαδραμαῖος.”

https://topostext.org/work/241  

Bugün Yenbu’ yaklaşık olarak Medine’ye paraleldir. Macoraba’ya paralel “Zambram” limanı Ptolemy’e göre hazırlanan haritalarda aşağıdaki gibidir;

 

Ptolemy (1478)

 

Bugünkü Konum

 

Ptolemy’de “Cinaedocolpitae” ayrıca “Monumentum Adulitanum”da Habeşçe ve Yunanca iki dilli yazıtta geçmektedir. Bu yazıt 6. yüzyıldan kalma bir Yunan gezgin keşiş olan Cosmas Indicopleustes tarafından yazıtın kopyalanmasıyla bilinmektedir.

“Cinaedocolpitae” bölgesi, Yenbu’ ve Cidde limanlarının olduğu yerdir. Yenbu’ Limanı Medine(Yesrib)’ye yakın Cidde Limanı ise Mekke(Macoraba)’yakın ve çok yaklaşık paraleldirler.

Qureyş kelimesinin Güney Arab dilinde, Tanrının "Saymanı" veya "Hazinecileri" anlamına geldiğini daha önce “qureyş’in izi” çalışmamızda değinmiş, sebetik yazıt örneklerini sunmuştuk

http://ridvancelikoz.blogspot.com/2021/10/qureysin-izi-2.html

 

Qureyş kelimesinin anlamı olan Tanrının “saymanı”, “hazinedar”ı ve “Macoraba(Mekke)”nın yine Güney Arab dilinde “Tapınak” anlamı arasında ilişki kurulabilir.

Macoraba(Tapınak)'nın Saymanları (Qurayş qabilesi)

Μαχοράβα (tapınak) Mekke’dir (4) Harmuta (Yenbu'/yembu) Limanı nereye gitti?

 

MARINUS OF TYRE, Μαρῖνος ὁ Τύριος, Tire'li Marinus, M.S.  70-130.

 Tire'li Marinus, hayatının çoğunu Rodos'ta geçirdi. Matematiksel coğrafyacıların ilklerinden biriydi ve Ptolemy tarafından “Coğrafya Kılavuzu”nda bahsedildi.

“Μακοράβα”nın yeri Marinus’ta var mıydı? Bilemiyoruz, haritası yitik, Ptolemy’nin “Μακοράβα”nın yerini Marinus’tan kopya etmesi muhtemel, birincil kaynağı o. “Μακοράβα” Marinus’ta geçiyorsa, bu adı biraz daha yukarı çeker, bugün bunu bilme ihtimalimiz yok… Yine Marinus hakkında bilgilerde hayatının çoğunu Rodos’ta geçirdiği bilgisinin altını çizmek lazım…

Semûd, Charmuthas, Yenbu' Limanı;

Knidoslu Agatharchides (MÖ 140) “Erythrean Denizi”nde “Thamoundeni” diye adlandırdığı bir topluluktan bahsediyor,  

Ptolemy’e baktığımızda

 Bu şekilde bir adlandırılmış bir bölge var.

‎Bu adlandırma qur'an'da Semûd olarak geçer, Semûd (Thamud)'a yapılan en eski referans, Asur Kralı II. Sargon (سرجون الثاني),  Asurluların boyun eğdirdiği Doğu ve Orta Arabistan halklarından biri olduğunu söyleyen M.Ö. 715 tarihli bir yazıttır.

Sargon II (Asur Kralı. MÖ 722-MÖ 705 yılları arasında ülkeye hükmetti.) dönemine ait bir kitabede “Ta-mu-di” şeklinde bahsedilir.

Semûd’la ilgili daha geniş bilgi için bknz.

http://ridvancelikoz.blogspot.com/search?q=semud

Charmuthas, Charmute, "Sharm Yanbu":

Agatharchides aşağı doğru devam eder, Charmuthas diye andığı bir limandan bahseder.

"Harmuta Limanı" nereye gitti?

Diodorus (MÖ 90– MÖ 30 yaklaşık)'un kitabında da "bu limandan" "Charmuthas" olarak bahsedilir,  yine o, Arablardan "Thamoudēnoie" diye bahsediyor,  Thamūd yani Samûd/Semûd

 

 

Buraya kadar her şey güzel,

Agatharchides ve  Diodorus Liman'dan bahsediyor oysa  Ptolemy'de bu limandan bahsedilmiyor. 

Ptolemy (100-170)'de bu "liman" kayboluyor.

Nasıl kayboluyor demeyin, Ptolemy buradan hiç bahsetmiyor.

Bu olayı nasıl yorumlayalım? Liman Taşınmış olabilir mi?

Elbette ki hayır! Burası Yenbu' Limanı. Cevabını Strabon'a düşülen bir notta buluyoruz. (Strabon'un da Charmothas dediğine dikkat!);

    

Ptolemy Haritası üzerinde Harmuta'yı ( Lambia yani Yenbu’/ ينبع  veya Yambu) işaretlediğimizde, Yesrib (Medine) ve Macoraba (Mekke)'nin konumu;

           Aşağıda  Kadim Yenbu' Limanı;

         Modern Haritayla Ptolemy'e göre haritayı karşılaştırdığımızda yine sapma belirgindir;

            
             Bilgi için;  

      https://www.ancientportsantiques.com/a-few-ports/sharm-yanbu/